گرههای سیمانی
جهانصنعت– صنعت سیمان امروز ۹۲ساله شد؛ صنعتی که قدمت آن به سال۱۳۱۲برمیگردد، یعنی زمانی که اولین کارخانه سیمان ایران در جنوب تهران در شهرری به بهرهبرداری رسید. با وجود دیرینه بودن این عرصه در کشور اما موضوعاتی همچون ناترازی انرژی، رکود بازار و ضعف سیاستگذاریها باعث شده که سیمان به جایگاه مورد انتظار نرسد.
صنعت سیمان در حالی به نودودومین سال فعالیت خود وارد میشود که این روزها با مشکلات ناشی از ناترازی انرژی در کشور دستوپنجه نرم میکند. براساس آمارها اولین کارخانه سیمان با ظرفیت تولید سالانه ۳۰۰۰تن احداث شد. سال گذشته این ظرفیت به حدود ۶/۸۹میلیون تن سیمان سالانه رسید. ۶۸کارخانه با ظرفیت ۸۸میلیون تن در حوزه سیمان خاکستری و ۱۰کارخانه با ظرفیت ۶/۱میلیون در کشور فعالیت میکنند و انواع گوناگون سیمان را تولید کردهاند اما این ظرفیت میتوانست بیش از اینها باشد. از جمله دلایل این مهم مساله چالش انرژی است.
سیمان تابستان گذشته محدودیتهای برق را پشتسر گذاشت و در نیمه دوم سال هم نهتنها با محدودیت زودهنگام گاز مواجه که با قطعی و محدودیت برق هم همچنان روبهرو شد. براساس آمارها سال۱۴۰۳ از ابتدای خردادماه (زودتر از هر سال) محدودیتهای برق برای صنایع فولادی و سیمانی آغاز شد، روند تولید به تدریج کاهش یافت و در مرداد ماه همین سال به ۲میلیون و ۸۰۰هزار تن تولید رسید. این در حالی بود که در مرداد ماه سال۱۴۰۲ بالغ بر ۵میلیون تن تولید صورت گرفته بود بنابراین نزدیک به ۷۰درصد کاهش تولید اتفاق افتاد و این مهم در واقع تاثیر نامطلوب محدودیت برق در تولید را نشان میدهد. امسال هم آمارها از افت همزمان تولید و مصرف سیمان نسبت به سال گذشته خبر میدهند. تاجایی که گفته میشود این شاخصها در هشت ماه سال۱۴۰۴ با کاهش ۱۰درصدی روبهرو شده و تا پایان سال همین روند کاهشی ادامه خواهد یافت. در واقع در هشتماهه نخست امسال ۸/۴۳میلیون تن سیمان در کشور تولید شده در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۳/۴۸میلیون تن بوده است. در همین مدت ۹/۳۶میلیون تن از سیمان تولیدی در داخل کشور به مصرف رسیده در حالی که میزان مصرف داخلی در هشتماهه سال گذشته ۹/۴۳میلیون تن بوده است. البته برخی باور دارند که محدودیتهای انرژی طی سالهای اخیر سیمانیها را آبدیده کرده و سبب شده که به داد خود برسند و تا جایی که امکان دارد در ماههایی که هنوز خبری از محدودیتها نیست، بیش از ظرفیت فعالیت کرده و برای روزهای سخت ذخیرهسازی داشته باشند. نکته مهم اما اینجاست که ذخایر هرچقدر هم که باشد، بهرهوری روزی به پایان خواهد رسید. اعمال محدودیتهای زودهنگام برق و گاز و مهمتر از همه تدوام محدودیت برق اجازه جبران کاهش تولید را هم نمیدهد، چه برسد به ذخیرهسازی کلینکر!
ناترازی انرژی عامل توقف کورههای سیمانی
با تشدید ناترازیها به تمام کارخانه حوزه تهران از ۲۴آذر ماه اعلام شد که برق قطع خواهد شد. این امر سبب توقف کورههای سیمانهای اصلی شد که نگرانیهایی را به دنبال داشت. در این مدت محدودیتها را ۱۲ساعته اعلام کردند اما باتوجه به اینکه ۳۶ساعت کورهها باید گرم شوند تا دوباره به فعالیت برگردند بنابراین با قطعی کامل تفاوت ندارد. در واقع نکته اینجاست که اگرچه اسم محدودیت برق گذاشته روی این وضعیت شده اما از نظر سیمانیها قطعا عملا کورههای صنعت متوقف میشود.
در این خصوص دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان گفت: از هفته پایانی پاییز صنعت سیمان با تشدید ناترازی انرژی مواجه شده و در حال حاضر با کاهش ۴۰درصدی برق، میزان انرژی دریافتی به حدود ۶۰۰ مگاوات ساعت رسیده است.
علیاکبر الوندیان افزود: دیماند برق صنعت سیمان حدود ۱۷۶۰مگاوات است که حداقل ۱۲۰۰مگاوات مصرفی نیاز دارد. در این بین کاهش سهمیه برق موجب شده کارخانهها به استفاده از سوخت مازوت روی بیاورند که سوختی پرهزینه است بهطوری که هزینه حملونقل آن تقریبا معادل قیمت خود سوخت میشود.
او همچنین با اشاره به محدودیت گاز گفت: امروز در این عرصه محدودیت کامل داریم و بخش محدودی گاز به فعالان سیمانی تزریق میشود. از طرفی کارخانههایی از جمله سیمان تهران حتی محدودیت مصرف مازوت دارد. در نتیجه این مسائل باعث شده که تولید کاهش یابد و کارخانهها عملا به سمت توقف پیش بروند.
دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان تصریح داشت: مساله این است که با این مهم صنایع پاییندستی و بالادستی نیز دچار مشکل میشوند. در این بین کاهش ظرفیت تولید روند کل صنایع را با اختلال مواجه کرده است. این مهم در اشتغالزایی غیرمستقیم نیز تاثیر گذاشته و باعث شده صنایع دیگر از جمله حملونقل نیز تحتتاثیر قرار گیرند.
او با اشاره به سوخت گازوئیل نیز گفت: این سوخت در معادن مورد استفاده قرار میگیرد. در ادامه خط تولید گازسوز است ولی به دلیل کمبودها از سوخت جایگزین یعنی مازوت استفاده میشود اما مازوتی که از انبار نفت و پتروشیمی تهیه میشود هزینه حملونقل بالایی دارد. گاهی این هزینه معادل قیمت سوخت میشود که نشان میدهد به هیچوجه مقرونبهصرفه نیست.
هر ساله با اعمال محدودیتها گاز در زمستان استفاده از سوخت جایگزین یعنی مازوت برای برخی صنایع مجاز شناخته میشد اما گاهی موضوع تامین مازوت هم با چالش جدی مواجه شده است. سال گذشته اجازه تامین مازوت از همه نیروگاهها داده نمیشد و کارخانهها موظف به خرید و تامین سیمان از تعدادی محدود نیروگاه (که اکثرا در هم مناطق جنوبی کشور نظیر ماهشهر و بندرعباس) بودند که با توجه به پراکندگی جغرافیایی صنعت سیمان که در تمام نقاط کشور (در شرق کشور، در شمال غرب، غرب و در حقیقت در همه نقاط کشور) کارخانه سیمان هست، فاصله طولانی بندر ماهشهر بهطور مثال تا تهران یا شمال شرق کشور، هزینه حملونقل گزافی را تحمیل میکرد.
علاوه بر مشکل هزینه حملونقل که صرفه اقتصادی برای کارخانههای سیمان نداشت و حتی بالاتر از قیمت خود سیمان تمام میشد، ناوگان حملونقل مناسب و تجهیز برای این جابهجایی در مسافتهای طولانی وجود نداشت و امکان سوخترسانی به میزان کافی به کارخانهها را با تردید مواجه میکرد. این نکته را نباید فراموش کرد که برخی کارخانههای سیمان در کلانشهرهایی نظیر سیمان تهران، سیمان آبیک، سیمان شمال، فارس، درود، اصفهان و سپاهان که شامل هشت واحد است، به سبب آلودگی هوا و چالشهای زیستمحیطی اجازه استفاده از مازوت هم ندارند.
نگاهی به عملکرد وزیر صمت
صنعت سیمان که از نظر مصرف انرژی دومین صنعت بزرگ پس از فولاد محسوب میشود حالا قربانی نبود یک استراتژی مشخص در بخش انرژی شده است. این در حالی است که وزیر صمت در مصاحبههای مختلف خود وعده داده بود با مدیریت هوشمند انرژی در صنایع معدنی و تسهیل صادرات، وضعیت بخش سیمان ظرف چند ماه بهبود خواهد یافت؛ وعدههایی که در حد حرف باقی مانده و در عمل راه به جایی نبردهاند. امروز نه سازوکاری برای تامین برق اضطراری معادن و کارخانههای سیمان طراحی شده و نه اصلاحی در سهمیههای سوخت صنعتی رخ داده است!
حالا با گذشت بیش از یکسال از وزارت سیدمحمد اتابک، صنعت سیمان که روزی وزیر صمت از دل آن برخاسته بود، نهتنها به مسیر توسعه بازنگشته بلکه با افت ۱۰درصدی تولید هم مواجه شده است. این فعال قدیمی صنایع معدنی که حالا در قالب وزیر صمت نقشآفرینی میکند، نهتنها گرهای از مشکلات بخش سیمان باز نکرده بلکه آمارها نشان میدهد تولید و صادرات این محصول حیاتی با کاهش کمسابقه روبهرو بوده است؛ نشانهای آشکار از ضعف مدیریت، سیاستهای ناکارآمد انرژی و فقدان استراتژی صنعتی منسجم! این در حالی است که هنگامیکه اتابک از بدنه صنعت سیمان به وزارت صمت رسید، بسیاری از تولیدکنندگان و فعالان این بخش امیدوار بودند حضور فردی از داخل این صنعت بتواند تحولی عملی در رفع موانع ساختاری ایجاد کند.
در ابتدای آذرماه امسال و پیرو جلسه فولادیها با رییسجمهور مقرر شده تا گاز صنایع صادراتمحور در آذرماه مشمول محدودیت قرار نگیرد و طبق تاکید پزشکیان، صنایع تولیدی نباید در اولویت محدودیت گاز قرار گیرند. با این حال بهگفته برخی تولیدکنندگان صنعت سیمان، با وجود وعدههای دولت و دستور رییسجمهور برای رفع محدودیت گاز صنایع بزرگ و صادراتمحور، در هفتههای اخیر، گاز بیشتر کارخانجات سیمان بهطور کامل قطع شده و تولیدکنندگان ناچارند با مازوت انرژی مورد نیاز خود را تامین کنند.
در این رابطه دبیر انجمن صنفی صنعت سیمان کشور در تشریح آخرین وضعیت تخصیص انرژی به صنایع سیمانی گفت: در رابطه با تامین گاز صنایع قرار بود گاز صنایع صادراتمحور قطع نشود، این موضوع از سوی تولیدکنندگان صنعت سیمان کشور نیز پیگیری شده است چراکه این صنعت حدود ۱۳تا۱۴میلیون تن بازار صادراتی سالانه داشته و مساله تامین انرژی برای این صنعت اهمیت بالایی دارد.
وی ادامه داد: بازخوردی که دریافت کردیم اما منفی بود و متاسفانه این شرایط در حال حاضر تشدید شده حتی صنایع سیمان سفید تحتفشار هستند و گاز آنها در حال قطع شدن است. طبق آخرین آمارها، گاز شرکتهایی که نباید مازوت مصرف کنند نیز در حال قطع شدن است.
الوندیان تاکید کرد: درخصوص دریافت سهمیه گازوئیل برای تامین برق(خودتامینی) نیز اعلام شده که امکان دریافت گازوئیل وجود دارد. قیمت آن اما آزاد است و هرچند گازوئیل تحویل داده میشود اما قیمت آن براساس نرخ بورس و عملا معادل قیمت آزاد محاسبه میشود.
وی ادامه داد: در مورد پیشبینی روند تولید با توجه به شرایط فعلی و با در نظر گرفتن ورود به فصل زمستان بهنظر میرسد حداقل یک دوره حدود ۴۵روزه محدودیت تا نیمه دوم بهمنماه اعمال شود. البته این موضوع به شرایط روزانه بستگی دارد، با این حال امیدواریم بتوانیم نیاز سیمان کشور را در این شرایط تامین کنیم اما مشروط بر این است که محدودیتها بیش از این تشدید نشود. با این حال بهطور کلی روند تولید با این سطح از محدودیت دچار اختلال خواهد شد.
