گردشگری ایران زیر سایه رقبا
نادر نینوایی– گردشگری خاورمیانه در این روزها بیشتر متمرکز بر توریسم باکیفیت است. هتل‌های ۵ ستاره در امارات متحده عربی، عربستان سعودی و قطر نبض گردشگری این کشورها را در اختیار دارند. ارائه خدمات لوکسی نظیر اجاره بالن‌های تفریحی، ساخت آکواریوم‌های عظیم و باز شدن مال‌هایی که به فروش برندهای مشهور جهان اختصاص دارد، شهرهای گردشگری کشورهای حاشیه خلیج فارس را تبدیل به پایتخت توریسم با کیفیت و لاکچری در جهان کرده است. افق و چشم‌انداز جاه طلبانه کشورهای عربی برای توسعه گردشگری لاکچری را می‌توان در ابر پروژه‌هایی نظیر «نئوم» و «باهیج» در عربستان‌سعودی و تلاش برای راه‌اندازی دیزنی‌لند خاورمیانه در امارت متحده عربی دید.
از سوی دیگر قرارگیری خاورمیانه در منطقه‌ای که یک گره ارتباطی در جهان شمرده شده و قاره‌های آسیا، اروپا و آفریقا را به یکدیگر متصل می‌کند، موجب شده که زمینه مساعدی برای برگزاری سمینارهای بین‌المللی و کنفرانس‌های جهانی در خاورمیانه وجود داشته باشد؛ فرصت‌هایی که البته بهره‌مندی از آنها اغلب نصیب کشورهای عربی شده و ایران با وجود ظرفیت‌های بالا نتوانسته از آنها بهره‌مند شود.
رشد روزافزون توریسم باکیفیت در منطقه
دکتر اسرافیل شفیع‌زاده، فارغ‌التحصیل دکترای اقتصاد گردشگری از اسپانیا و عضو جامعه تورگردانان ایران درخصوص اهمیت توجه به توریسم با کیفیت و فرصت‌های از دست رفته ایران در این حوزه به «جهان‌صنعت» گفت: پروژه‌هایی که در عربستان سعودی برای توسعه توریسم لاکچری کلید خورده و نیز پروژه‌های دیگر در منطقه از جمله در امارات متحده عربی و قطر و عمان به این سبب به جریان افتاده و سرمایه‌گذاری برای آنها انجام شده که زمینه‌های مساعدی برای آنها در این کشورها فراهم شده است. توریسم مبتنی بر ارائه کیفیت بالا در این کشورها با سرعت در حال رشد است. علت این روند را باید حجم بالای سرمایه‌گذاری‌هایی که به سمت این کشورها سرازیر می‌شود و نیز بهبود وضعیت تقاضای توریسم در این کشورها دانست. پیش‌بینی‌های جهانی موجود، شرایطی را رقم زده که بسیاری از سرمایه‌گذاران ترجیح دهند که سرمایه‌های خود را در این منطقه و در این کشورها به کار بگیرند.
وی افزود: خدماتی که هم‌اکنون در برخی کشورهای عربی ارائه می‌شود به لحاظ کیفیت حتی از خدمات ارائه شده در برخی کشورهای اروپایی نیز در سطح بالاتری قرار دارد. درواقع آنچه به عنوان توریسم لاکچری از آن یاد می‌شود در کشورهای عربی آنچنان ارتقایی داشته که سطح آن حتی از استانداردهای ارائه شده در اروپا نیز بالاتر است. پیش‌بینی‌های انجام شده اشاره مستقیم به رشد ۶۰درصدی توریسم لاکچری در خاورمیانه در یک دهه آتی دارد که این میزان برای سایر نقاط جهان حدود ۴۰درصد پیش‌بینی شده است. باید توجه داشت انتخاب مدیر‌کل جدید سازمان جهانی گردشگری که یک فرد با ملیت امارات متحده عربی است نیز گواه آن است که کشورهای همسایه لابی‌گری و نفوذ سیاسی اقتصادی مناسبی نیز داشتند. نتیجه مجموع شرایط این بوده است که کشورهای عربی دارند با سرعت در حوزه توریسم با کیفیت و لاکچری پیشرفت می‌کنند.
مسیر متفاوت ایران و همسایگان
در شرایطی که کشورهای منطقه در حال برداشتن گام‌های بلند برای توسعه توریسم لاکچری هستند اما ایران نتوانسته از ظرفیت‌های خود به شکل مطلوب بهره ببرد و عملکرد رضایت بخشی نداشته است. هتل‌های ۴ و ۵ ستاره ایران از مجموعه هتل‌های هما گرفته تا پارسیان عموما رو به فرسودگی هستند و از عمر آنها نزدیک به پنج دهه می‌گذرد. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری کلان برای برگزاری رویدادهایی نظیر جام جهانی یا ساخت شهرهای هوشمند و گردشگر محور در کشور مغفول مانده است.
شفیع زاده، کارشناس گردشگری درخصوص وضعیت ایران در حوزه توریسم لاکچری و شرایط رقابتی با کشورهای همسایه گفت: کشورهای عربی از فرصت‌های مناسبی که در زمینه ارتباط جهانی دارند بهره برده و برای توسعه اقتصاد گردشگری و توریسم لاکچری خود استفاده می‌کنند، در ایران اما شرایط به گونه دیگری رقم خورده است. به نظرم اگر اقتصاد سیاسی یعنی هم سیاست و هم اقتصاد لازم را فراهم نکنیم، بهبودی در شرایط رقابتی رقم نخواهد خورد.
وی خاطر‌نشان کرد: به هر حال کشورمان پتانسیل‌های قابل‌توجهی در حوزه گردشگری دارد. ایران کشوری صاحب تمدن است و یکی از باستانی‌ترین تمدن‌های جهان در این جغرافیا بوده است. نکته اما اینجا است که ایران به صرف اینکه کشوری قدیمی و دارای جاذبه‌های فراوان است، نمی‌تواند بدون فراهم کردن زیرساخت‌ها و شرایط در موقعیت برتری نسبت به رقبای منطقه‌ای قرار گیرد.
لزوم جذب سرمایه‌گذاران خارجی
یکی از راهکارهای اساسی برای توسعه صنعت گردشگری و جذب گردشگران بین‌المللی، جذب سرمایه‌گذاران خارجی برای توسعه زیرساخت‌ها و مهیا کردن شرایط است. شفیع‌زاده ضمن تاکید بر اهمیت جذب سرمایه‌گذاران خارجی در مسیر توسعه توریسم کشور، گفت: باید بتوانیم بخش تقاضا را به نوعی مدیریت کنیم و شرایطی را مهیا کنیم که سرمایه‌گذار خارجی در گردشگری ایران ورود پیدا کند. به هر حال باید بتوانیم زمینه لازم را ایجاد کنیم تا سرمایه‌گذاران بپذیرند در ایران پایداری کافی هم در حوزه اقتصاد و فرهنگ و هم در سایر حوزه‌ها وجود دارد و سرمایه‌های خود را به ایران آورده و در توریسم و اقتصاد ایران سرمایه‌گذاری کنند.
این کارشناس گردشگری ضمن مقایسه وضعیت صنعت توریسم کشور با رقبای منطقه‌ای یادآور شد: «صاحبان هتل‌های بین‌المللی که امروز در امارات متحده عربی و سایر کشورهای منطقه در حال فعالیت هستند اگر قرار باشد وارد ایران شوند ممکن است با ده‌ها یا صد‌ها مانع مواجه باشند. برای عبور از این موانع باید در ابتدا لوایح اصلاحی تنظیم شده به مجلس رفته و پس از بررسی به تصویب برسد. چنانچه این اتفاقات نیفتد نمی‌توان توقع داشت که ایران بتواند سهم کیفی خدمات گردشگری خود را از طریق تمرکز بر توریسم با کیفیت و لاکچری ارتقا دهد و در موقعیت برتری در منطقه قرار گیرد یا بخشی از بازار جهانی را به خود اختصاص دهد. به هر حال رقبا با تاکید بر استفاده از دانش روز و تکنولوژی‌های نوین نظیر هوش مصنوعی و خودروهای خودران دارند با سرعت پیش می‌روند. در این شرایط توجه به حمل‌ونقل هوایی، ریلی و استفاده از فناوری‌های نوین در حوزه حمل و نقل امروز در منطقه طرف توجه قرار دارد و ایران هم نباید از توسعه این موارد غافل شود.»
در نهایت باید اذعان داشت با توجه به ظرفیت‌های بالای ایران در حوزه گردشگری و با نظر به سرعت بالای توسعه توریسم با کیفیت و لاکچری در کشورهای منطقه لازم است که ایران نیز از همین امروز با برنامه‌ریزی مدون شرایط را برای توسعه توریسم در کشور فراهم کند چرا که باتوجه به رقابت موجود، شاید فردا برای آغاز حرکت خیلی دیر باشد.
