4 - 04 - 2022
گذر زمان تصمیمگیری را سخت تر میکند
آرزو فرشید– «به توافق نزدیکیم»؛ این جملهای است که دیروز حسین امیرعبداللهیان وزیرخارجه کشورمان گفت و پیش از او نیز در یک هفته اخیر از سوی برخی مقامات آمریکایی و اروپایی شنیده بودیم. رویکرد امیدوارکننده و مثبتی که از ابتدای شروع مذاکرات احیای برجام در دولت رییسی مدام مورد تاکید قرار گرفته اما در عمل نیز نتیجهای نداشته است. به عبارت روشنتر از آذر ماه تا حالا مذاکرات، سازنده و رو به جلو توصیف شده و توافق هم نزدیک اما در عین حال خبری هم از احیای برجام نیست! درباره اختلافات باقی مانده نیز حرف و حدیث بسیار است. برخیها روسیه و درخواستهایش را عامل اصلی میدانند و عدهای پافشاری ایران به لزوم خروج سپاه و برخی نهادها از فهرست تحریمها. طرف مقابل هم که نهتنها حرف خودش را میزند و قصد کوتاه آمدن هم ندارد، بلکه تحریم جدید هم وضع میکند و در منطقه نشست گذاشته و سعی در کاهش دایره نفوذ ایران دارد و خلاصه اینکه چیزی از پیچیدگی اوضاع کم نشده است.همین پیچیدگی هم تحلیلگران را در موضعگیری محتاط و محافظهکار کرده است. آنها هم مثل مقامات و تیم مذاکرهکننده حرفهای کلی زده و توافق را منوط به حل اختلافاتی که دقیقا نمیدانیم چیست و چقدر عمیق است، میکنند.
در این بین اوضاع داخلی هیچ یک از دو طرف اصلی هم خوب نیست. در آمریکا که در آستانه انتخابات کنگره شاهد افزایش فشارها به دولت بایدن هستیم و مصداقش نامهای که اخیرا برخی جمهوریخواهان نوشته و خواستار پایان دادن به مذاکرات شده بودند. در ایران نیز وضع بهتر نیست و شاهد تشدید اختلاف بین جبهه پایداری و طیف نزدیک به جلیلی با دولت و تیم مذاکرهکننده هستیم. شاهدش اظهارات اخیر سیدمحمود نبویان و توئیت دیروز امیرحسین ثابتی که نوشته بود «نبویان یکی دیگر از نمایندگانی است که به متن ۲۷ صفحهای توافق احتمالی دسترسی پیدا کرده و پس از بررسی آن نکات مهمی را منتشر کرده است که نشان میدهد اگر همین متن در نهایت امضا شود، بسیاری از خطوط قرمز نقض شده و نفع اقتصادی خاصی هم به کشور نمیرسد.» مثال دیگر نیز واکنش تند حسین شریعتمداری به این گفته امیرعبداللهیان که چند روز قبل به نقل از فرماندهان عالیرتبه سپاه گفته بود «اگر به نقطهای رسیدید که موضوع سپاه مطرح بود، موضوع سپاه نباید مانعی برای شما باشد.»
با همه این تفاسیر اما برخی خوشبین هستند و معتقدند که اتفاقا همین دعواهای داخلی بر سر مذاکره و توافق نشان میدهد که کار به مرحله تصمیمگیری رسیده است. رحمان قهرمانپور، تحلیلگر مسائل بینالملل از جمله همین افراد است. او در گفتوگو با «جهانصنعت» تاکید میکند که مسائل فنی بین طرفین حل شد و تصمیمگیری درباره مسائلی مانده که مهمترین آن نیز خروج یا عدم خروج سپاه از فهرست تروریستی و لغو تحریمهایش است.
وزیر خارجه ایران در تماس تلفنی خود با دبیرکل سازمان ملل تاکید کرد که به توافق در وین نزدیک هستیم. این صحبت را هفته گذشته نیز برخی از مقامات آمریکایی نیز مطرح کرده بودند. تحلیل شما از این اوضاع چیست؟ این نزدیکی به توافق که از آن صحبت میشود چقدر و بر اساس کدام نشانهها باورپذیر است؟
آنچه که اعلام و علنی شده این است که مذاکرات فنی بین دو طرف تمام شده و هر دو طرف باید یک تصمیم سیاسی بگیرند. اینکه مذاکرات فنی تمام شده یعنی مسائل فنی مثل غنیسازی ۲۰ درصد و ۶۰ درصد، سانتریفیوژها، نحوه و زمان لغو تحریمها و… تاکنون مورد توافق قرار گرفته است.
مسائل جزئی باقی مانده که یکی از مهمترین موارد آن خارج کردن سپاه از فهرست تحریمها است. این تحریمها در زمان ترامپ اعمال شده و ربطی به فعالیتهای هستهای ندارد. ایران خواهان آن است که آمریکا این تحریمها را بردارد و آمریکا هم فعلا با توجه به مواضع اخیر رابرت مالی، چنین تصمیمی ندارد.
میانجیگران دو طرف یعنی اتحادیه اروپا و قطر نیز تلاش میکنند که این اختلاف برطرف شود و ظاهرا مذاکراتی هم در جریان است. باید دید که این میانجیگریها تا چه حد موثر است و دو طرف به یک راهحل مرضیالطرفین خواهند رسید یا خیر.
به این معنا ما به توافق نزدیک هستیم اما در عین حال تصمیمی که باید گرفته شود، تصمیم سختی است و راهحلی که باید پیدا شود مورد رضایت هر دو طرف باشد تا بتوانند از تصمیمات خود در داخل کشورهایشان دفاع کنند.
تحریم سپاه را اصلیترین اختلاف باقیمانده میدانید. فکر میکنید واکنشهای داخلی به این موضوع چقدر اثرگذار است. هفته گذشته آقای امیرعبداللهیان صحبتی کرد که با واکنشهایی هم همراه شد.
به هر حال موضوع مهمی است که باید منتظر بمانیم و ببینیم چطور حل خواهد شد. یک طرف ماجرا مساله ایران و آمریکا و یک طرف دیگر هم مسائل داخلی است. با توجه به آن حرفی که آقای امیرعبداللهیان زدند نشاندهنده این است که در ایران به تصمیمگیری در این باره نزدیک شدهاند و موضع آنها مشخص است و آمریکا باید در این باره تصمیم بگیرد.
این موضوع با توجه به اینکه سپاه خیلی مورد اختلاف از سوی جریانهای داخلی نیست، تاثیر چندانی بر روند تصمیمگیری ندارد و این تصمیم در سطوح بالا گرفته میشود و در سطوح پایین هم مورد اعتراض واقع نمیشود.
لذا تصمیمگیری در این مورد یعنی خارج کردن سپاه از فهرست تحریمها بیش از دولت آقای رییسی برای دولت بایدن سخت است چون در داخل مشکل دارد و در آستانه انتخابات کنگره شاهد افزایش فشارها به دولت بایدن هستیم و این جنگ اوکراین هم مزید بر علت شده است.
در داخل ایران شاهدیم که جبهه پایداری و چهرههای نزدیک به آن در روزهای اخیر انتقادات بسیاری نسبت به روند مذاکرات و رویکرد تیم مذاکرهکننده مطرح کردهاند. به نظر شما این انتقادات در تصمیمگیریها اثری دارد یا خیر؟
مشخص است که مساله هستهای مساله جریانهای سیاسی نیست. این یک تصمیمگیری اجماعی است و در سطوح بالا انجام میشود، بنابراین شاید مخاطبان جبهه پایداری طرفداران آن در سطح جامعه و بدنه اصولگرایی باشد و نه مقامات تصمیمگیرنده بالا. بخشی از جناح اصولگرا و طیف پایداری از ابتدا مخالف توافق و برجام بودند.
آقای جلیلی به کرات اعلام کرده که مخالف چنین توافقی است و قاعدتا از نظر اعتبار و برندسازی علاقه دارند که خط مخالفت را ادامه دهند تا به مخاطبان خود بگویند که همچنان در مواضع خود بوده و از بقیه اصولگرایان اصولگراتر هستند.
همین موضعگیریهای مخالف توافق که این روزها بیشتر شده را میتوان نشانه نزدیک شدن به توافق تلقی کرد؟
بستگی دارد که میانجیگریها جواب میدهد یا خیر؟ ما نمیدانیم که در این شرایط آن میانجیها چطور عمل میکنند. اقدامات آنها در این شرایط بسیار مهم است. باید پیشنهاد مشخصی روی کاغذ بیاید و آمریکاییها هم نظر خود را بگویند و بعد میانجیها پیام را به ایران برسانند تا توافق شود.
این کار ممکن است طی یک هفته، شاید هم سه هفته و بیشتر انجام شود. مهم این است که دو طرف در یک نقطه بهینه تصمیم به توافق بگیرند. این نقطهای است که دو طرف بتوانند در سیاست داخلی هم از تصمیم خود دفاع کنند. این تصور، باور و جمعبندی میتواند یک هفته دیگری صورت بگیرد یا یک ماه دیگر و… . این را نمیدانیم.
اشاره کردید که بایدن الان بیشتر تحت فشار است. فکر میکنید فشارهایی که در آمریکا به دولت بایدن وارد میشود، چقدر بر روند مذاکرات اثر دارد؟
سیستم تصمیمگیری آمریکا درباره برجام مشخص است.
الان که آستانه انتخابات است و از قبل هم بارها گفته شده بود که هرچه دولت بایدن به انتخابات نزدیک شود، تصمیمگیری برایش دشوارتر خواهد شد. بر این اساس معتقدم که اگر بایدن امروز تصمیم بگیرد، برایش راحتتر از آن است که یک ماه دیگر تصمیم بگیرد. البته یک فاکتور هم باید به تحلیلها اضافه کنیم و آن هم جنگ اوکراین است.
عملکرد بایدن در جنگ اوکراین وجه سیاسی آن و قدرت ایستادگی و تصمیمگیریاش را در برابر مخالفان یعنی جمهوریخواهان بیشتر کرده است.
بنابراین به نظر من دولت بایدن میتواند چنین تصمیمی بگیرد اما هرچه زمان بگذرد و این تصمیم را نگیرد، کار سختتر میشود و اتخاذ چنین تصمیمی دشوارتر خواهد بود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد