26 - 12 - 2023
کویریان خورجینباف
ایسنا- از اصفهان تا حسنآباد جرقویه در شرق اصفهان، باید مسیری ۱۱۰ کیلومتری را طی کنیم تا به منطقهای سبز در دل کویر برسیم. جایی که یافتههای آن از وجود تمدنی دیرینه حکایت دارد و فعالیت اقتصادی مردمانش از دیرباز در زمینه صنایع دستی بهویژه خورجینبافی بوده است.
حسنآباد شهری است با دو بافت سنتی و مدرن که البته اغلب مردم بافت زندگی و روستایی خود را حفظ کردهاند و اکثر آنها هنرمندانی هستند بافنده؛ بهطوری که در منازل آنها کارگاههایی برای بافتن قالی، زیلو، گلیم، حوله، سفره، گاله و خورجین برپاست و میتوان گفت که مردمان حسنآباد قرنهاست که خورجینباف هستند و در این زمینه میسازند و میپردازند.
علیمراد صادقی هنرمندی است که از سال ۱۳۶۸ به خورجینبافی در حسنآباد مشغول است. هنری که به گفته او در حسنآباد معروف بوده و اکثرا در همه خانهها کارگاههای خورجینبافی به راه است و به آن میپردازند. او نیز همراه با همسر و برادرش سالهاست که خورجینبافی را ادامه میدهد.
این هنرمند با بیان اینکه در خورجینبافی، نخ تاروپود اهمیت بسیاری دارد، درباره این هنر گفت: خورجین از کنارههای پارچه و ضایعات نمد و تور و کاغذ بافته میشود. در قدیم خورجینها را از نخهای پنبهای میبافتند که در حسنآباد پرورش و سپس ریسیده میشد؛ البته جوامع عشایری برای بافت خورجین از موی بز و پشمهای رنگی نیز استفاده میکردند، اما دیگر خورجینها را به آن صورت بافته نمیبافند و علاوهبر ضایعات و دورریختنیهای پارچه، از نخ «فیلامنت»، نخ «پپ» یا «پلیپروپیلن»، «سیف» و پنبه برای نخ تار در خورجینبافی استفاده میشود.
صادقی ادامه داد: خورجین، دستبافتهای بدون گره است که بهصورت ذهنی بافته میشود و بهطو معمول دارای عرضی بین ۳۰ تا ۹۰ سانتیمتر است که حالت قوارهای بافته میشود. ما در کارگاهمان چهارنوع خورجین موتوری، هوندایی، چرخی و الاغی میبافیم. نوع موتوری با ۵۰ تار تهیه میشود، هوندایی با ۴۳ نخ و نوع چرخی که کوچکتر است با ۳۵ نخ تار بافته میشود؛ ضمن اینکه خورجینها گاهی دارای یک لت هستند و به این نوع خورجین چنته نیز گفته میشود و گاهی دارای «دو لت» هستند که نسبت به نوع اول ابعاد کوچکتری دارند.
او اشاره کرد: خورجین معمولا دارای نقوش هندسی و زاویهدار است و در قدیم برای جابهجایی بارها روی چهارپایان استفاده میشد و درواقع نوعی بالاپوش برای حیوانات بود که به آن «پالان» هم میگفتند، اما بعدها برای موتور و دوچرخه نیز مورد استفاده قرار گرفت؛ ضمن اینکه جزیی از جهیزیه عروس نیز بهشمار میرفت.
صادقی سپس درباره مراحل بافتن یک خورجین توضیح داد: بعد از اینکه ضایعات یا سرقیچیهای پارچهها را دستهبندی و تارِ آن را قیچی کردیم، به هم گره میزنیم و تارها را با دستگاهی که خاص همین کار است، شانه میزنیم و از اینجا به بعد هم خورجینبافی را شروع میکنیم.
این هنرمند خورجینباف افزود: بافتن خورجینها به دو صورت است؛ یا روی دار افقی یا عمودی بافته میشود؛ درست مثل قالیبافی که این دار دو حالت ثابت و گردان دارد یا برای بافتن آن از دستگاه ریسندگی استفاده میشود. به این نکته هم باید اشاره کنم که هم دار و هم دستگاه ریسندگی از چوب ساخته شدهاند.
او سپس به سایر ابزار در خورجینبافی اشاره و بیان کرد: «پنجه» یا «دفتین» نیز ابزار دیگری در خورجینبافی است که برای کوبیدن پودها استفاده میکنیم و حالت شانهمانند دارد؛ ضمن اینکه چوبی به نام «پهنا» که در دوطرفش سوزن وجود دارد برای خورجینبافی موردنیاز است که در هنگام بافته شدن خورجین و برای جلوگیری از لوله شدن لبههای خورجین استفاده میشود و درواقع پهنای خورجین را حفظ میکند.
صادقی یادآوری کرد: پس از پایین آوردن خورجین از دار یا دستگاه، دوطرف خورجین را برای ایجاد کیسههای دوطرف در اندازه موردنظر تا زده و میدوزیم تا شکل خورجین به خود بگیرد و در نهایت از نخهای رنگی نیز برای دوختین لبههای خورجین استفاده میکنیم که به این مرحله، «شیرازهدوزی» گفته میشود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد