8 - 02 - 2023
کویت، فرصت طلایی تجاری ایران
گروه بازرگانی- تعامل و صادرات به کویت همواره از جذابیت خاصی برای تجار ایرانی برخوردار بوده و دلایلی همچون ثبات اقتصادی، بنادر متعدد، نزدیکی جغرافیایی و داشتن اتصال با تجار دنیا منجر به ایجاد روابط بهتر با کویت شده است. با توجه به اینکه روابط تجاری میان دو کشور با وجود شرایط سیاسی حکمفرما بر منطقه گاهی اوقات با افت و خیزهایی همراه بوده است، اما در سایه رویکرد مثبت دو کشور همسایه در حفظ و توسعه روابط و استفاده از ظرفیتهای موجود همواره استمرار یافته است.
روابط اقتصادی و تجاری ایران و کویت تابع دو دسته از متغیرهاست؛ دسته نخست به موضوعات سیاسی در سطح منطقه همچون روابط ایران و آمریکا و ایران و عربستان مربوط است، هر چند کویت سیاست بیطرفی فعال در منطقه را در پیش گرفته و کوشیده به عنوان میانجی در روابط بازیگران منطقه ایفای نقش کند با این حال ماهیت روابط کویت با ایالاتمتحده و عربستان همواره محدودیتهایی را در زمینه توسعه روابط با ایران پیش روی این کشور قرار داده است.
دسته دوم شامل متغیرهای اقتصادی است؛ هر چند به طور کلی اقتصاد دو کشور ماهیتا مکمل نیست، با وجود این بازار مصرف کوچک، اما ثروتمند کویت زمینه مناسبی را برای صادرات مواد معدنی و محصولات کشاورزی و غذایی فراهم کرده است که لازمه بهرهبرداری از آن شناخت ذائقه مصرفکنندگان کویتی و رعایت استانداردهای ملی این کشور است.
مساله صادرات گاز ایران به کویت، باوجود بینتیجه ماندن چند دور مذاکره، بزرگترین فرصت ایران در سطح ملی برای توسعه روابط اقتصادی با کویت است؛ به نتیجه رسیدن مذاکرات و اجرایی شدن صادرات گاز ایران به کویت جدا از پیامدهای استراتژیک آن، میتواند به مدلی برای صادرات گاز ایران به عمان و امارات تبدیل شود و همچنین بر ورود بخش دولتی و خصوصی ایران به پروژههای توسعهای کویت همچون شهر ابریشم و کاهش وابستگی ایران به دوبی موثر باشد.
در همین راستا میتوان به برخی راهکارهای عملی برای گسترش تعاملات اقتصادی ایران و کویت و رفع موانع موجود پرداخت. این راهکارها شامل تمرکز تعاملات تجاری و اقتصادی با کویت در منطقه آزاد اروند با هدف بازیابی نقش اقتصادی و احیای بنادر ایرانی حاشیه اروندرود، تجهیز شناورهای ایرانی به ابزارهای مکانیابی با هدف برآوردن استانداردهای مورد نظر کویت برای ورود شناورهای ایرانی، تشکیل منظم جلسات کمیته مشترک کنسولی ایران و کویت برای برطرف کردن مشکلات موجود در خصوص ویزا و اقناع کویت در خصوص تاسیس کنسولگری در استان خوزستان میشود.
مرکز پژوهشهای اتاق ایران با انتشار گزارش «سیاست تجاری کویت» به بررسی ساختار اقتصادی و تجاری کویت، مهمترین اسناد و استراتژیهای کلان اقتصادی این کشور و روابط آن با ایران پرداخته است. در این راستا ۴ راهکار عمده برای توسعه روابط با این کشور ارائه داده که تمرکز تعاملات تجاری دوجانبه در منطقه آزاد اروند و تجهیز شناورهای ایرانی به ابزارهای مکانیابی از جمله آنهاست.
اقتصاد کویت به شکل تنگاتنگی با اقتصاد جهانی در ارتباط است این امر ضمن اینکه به بالا بردن کیفیت زندگی و رشد اقتصادی این کشور کمک بسیار مهمی کرده است همزمان موجبشده تا آثار بحرانهای اقتصاد جهانی در کویت خیلی زود مشاهده شود؛ در حقیقت اقتصاد این کشور تحت تاثیر مولفههای پرشماری از قبیل تحولات گسترده اقتصاد جهانی میزان تقاضا برای نفت یا نوسانات چشمگیر نرخ ارز در بازارهای مالی جهانی بوده است.
آخرین بحران بزرگ جهانی که اقتصاد کویت را به طور جدی متاثر کرده است، بحران ۲۰۰۸ بوده که برای چندین سال پیاپی رشد اقتصادی این کشور را مختل کرد و باعث فروپاشی بازار سهام درآمدهای صادراتی و مهمتر از همه، کاهش شدید ارزش داراییها و سرمایهگذاریهای ملی کویت در خارج از کشور شد. همچنین، بحران اقتصادی ناشی از همهگیری کووید تاثیر منفی جدی بر این کشور گذاشت و موجب شد رشد اقتصادی این کشور در سالهای ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ منفی شود.
بر مبنای آمارهای موجود از سال ۲۰۲۰ ارزش واردات کشور کویت ۳/۲۸ میلیارد دلار، شامل ۴۰۸۰ قلم کالا و با ۲۰۰ شریک تجاری مختلف بوده است و در مقابل ارزش صادرات آن معادل با ۱/۴۰ میلیارد دلار شامل ۲۳۷۸ قلم کالا و با ۱۴۳ شریک تجاری بوده است رشد اقتصادی این کشور در سال ۲۰۲۰ به میزان ۹/۳ درصد بوده است. (جدول یک)
در مورد دستهبندی گروههای کالایی مختلف در تجارت کویت سهم مواد خام ۷/۷۱ درصد صادرات و ۷/۹ درصد واردات، سهم کالاهای واسطهای ۳/۵ درصد از صادرات و ۹/۱۶ درصد از واردات سهم کالاهای مصرفی ۹/۲۰ درصد از صادرات و ۲/۵۰ درصد از واردات و سهم کالاهای سرمایهای ۸/۱ درصد از صادرات و ۹/۲۲ درصد از واردات بوده است. (جدول دو)
این کشور پنج توافقنامه تعرفهای دارد که در نتیجه، آنها میانگین ساده تعرفههای اعمال شده آن ۸۴/۳ درصد و میانگین وزنی تعرفهها ۰۱/۳ درصد بوده است. ۸/۱۲ میلیارد دلار از واردات کویت بدون تعرفه انجام شده است و این شامل ۲۵/۵ درصد از خطوط کالایی تعرفهای میشود بیشینه نرخ تعرفهای این کشور نیز ۱۰۷ درصد بوده است.
روابط اقتصادی کویت و ایران
موقعیت جغرافیایی کویت این کشور را به گزینهای جذاب برای توسعه تجارت ایران با همسایگان بدل کرده است، به ویژه اینکه پس از آزادسازی این کشور از اشغال عراق، باوجود برخی پروندههای موردی کویت هرگز مواضع سیاسی خصمانهای علیه ایران اتخاذ نکرده است. باوجود این مساله تجارت دو کشور هیچگاه از ۳۰۰ میلیون دلار فراتر نرفته و همین رقم هم به واسطه تحریمها علیه ایران با کاهش ۵۰ درصدی روبهرو بوده است. با این تفاسیر پتانسیلهای فراوانی در حوزه تجارت و انرژی وجود داشته است که به دلایل عمدتا غیر اقتصادی به فعل در نیامده است. جدول زیر آمار روابط تجاری ایران و کویت را در سالهای اخیر نشان داده است. (جدول ۳)
شهر ابریشم
ابعاد ابرپروژه دروازه شمالی خلیج فارس به حدی است که فراتر از کویت با هدف ارائه خدمات به ایران و عراق طراحی شده است هر چند پروژه بندر کانتینری جزیره بوبیان ممکن است جذابیت چندانی برای ایران نداشته باشد و در عراق هم پروژه بندر کانتینری فاو به عنوان رقیبی برای بوبیان مطرح است شهر ابریشم میتواند به قطب گردشگری و مرکزی برای جذب سرمایهگذاری از ایران و عراق تبدیل شود.
شهروندان ایران و عراق برای دسترسی به طیف متنوعی از فرصتهای تفریحی اغلب به مقاصد نزدیک مانند دوبی و استانبول سفر میکنند. از آنجایی که طرح توسعه شهر ابریشم شامل یک منطقه بزرگ فرهنگی و گردشگری است، میتواند جاذبههای بسیاری را به عنوان جایگزینی برای سایر مقاصد گردشگری منطقه ارائه دهد. به ویژه اینکه این شهر از طریق حمل و نقل زمینی و دریایی به راحتی از عراق و ایران قابل دسترسی خواهد بود و هزینه کمتری نسبت به حملونقل هوایی به مقاصد دورتر خواهد داشت. کویت قصد دارد شهر ابریشم را به عنوان یک منطقه آزاد اقتصادی با یک رژیم نظارتی کارآمد و قوانینی در جهت جذب سرمایهگذاری خارجی معرفی کند؛ با توجه به اینکه عراق و ایران فاقد چنین مرکزی هستند، شهر ابریشم بالقوه محلی جذاب برای سرمایه و کسبوکارهای هر دو کشور محسوب میشود.
انرژی
هر چند کویت از منابع عظیم نفت بهرهمند، است، منابع گاز طبیعی این کشور به شدت محدود است؛ به طوری که این کشور از سال ۲۰۰۹ واردکننده LNG بوده است نیازهای فزاینده این کشور به گاز برای تولید،برق، تاسیسات شیرینسازی آب، پتروشیمی و احیای چاههای نفت با هدف افزایش تولید از یک سو و منابع غنی گازی ایران و نزدیکی دو کشور سبب شده است تا مقامهای کویتی از سالها پیش به دنبال واردات گاز از ایران باشند.
اتصال ریلی ایران به کویت
پس از توافق ایران و عراق برای اتصال ریلی شلمچه به بصره، باوجود عدم قطعیتهایی که در خصوص به نتیجه رسیدن پروژه وجود دارد موضوع امتداد این خط آهن به کویت و اتصال زمینی ایران به کویت و حتی عربستان مطرح بوده است. هر چند تحقق این امر میتواند نقش موثری در توسعه تجارت ایران و کویت و رونق منطقه آزاد اروندرود شود، با این حال نگرانی عراق در خصوص آینده بندر فاو در رقابت با بندر مبارک الکبیر،کویت، دستکم در آینده قابل پیشبینی این اتصال را غیرممکن میسازد.
عراق طرح توسعه بندر فاو به عنوان حلقهای از ابتکار کمربند و راه در دستور کار دارد؛ هر چند پیشرفت این پروژه کلان که از سال ۲۰۱۰ آغاز شده مطابق با انتظارات نبوده است با این حال به عنوان این طرح عظیم که امکان ترانزیت کالا از شرق به اروپا از طریق عراق و ترکیه را فراهم میکند یکی از بنیادهای توسعهای عراق محسوب میشود. در آن سو کلان پروژه بندر کانتینری مبارک الکبیر در کویت نیز با همین چشمانداز طراحی شده است. با توجه به اینکه کویت برای پیشبرد پروژه خود با محدودیتهای به مراتب کمتری نسبت به عراق روبهروست این نگرانی در میان رهبران عراقی وجود دارد که ایجاد اتصال ریلی میان عراق و کویت که کویت و ترکیه نیز خواهان آن هستند، عملا اهمیت بندر فاو در چارچوب کلی ابتکار کمربند و راه را کاهش خواهد داد. این نگرانی به حدی است که مقامهای راه آهن عراق اعلام کردهاند که اتصال ریلی این کشور به کویت در دستور کار این شرکت قرار ندارد و تمرکز اصلی این شرکت بر تکمیل اتصال ریلی عراق به ترکیه است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد