کورسوی امید در دل تاریکی صنعت مالی
نوید خیرخواه- در دومین روز از هفدهمین نمایشگاه صنعت مالی کشور (بورس، بانک و بیمه) که روز دوشنبه ۱۹خرداد برگزار شد، فعالان برجسته بازار سرمایه بار دیگر در غرفه‌های متنوع گردهم آمدند تا ضمن معرفی خدمات و ظرفیت‌های نهادهای خود، فضای تحلیلی و گفت‌وگو درباره وضعیت حال و آینده اقتصاد و بازارهای مالی را زنده نگه دارند. اگرچه این رویداد در نگاه برخی، دیگر جذابیت و رونق سال‌های ابتدایی خود را ندارد اما همچنان بستری مهم برای تعامل، تبیین دیدگاه‌ها و طرح چالش‌های کلیدی پیش‌روی بازار به‌شمار می‌رود.
در میان نظرات کارشناسان، چند محور اساسی بیش از سایر مسائل برجسته بود. نخست آن که سایه سنگین تحولات سیاسی، به ویژه مذاکرات بین‌المللی، همچنان اصلی‌ترین متغیر تعیین‌کننده جهت‌گیری بازار سهام است. ولید هلالات، رییس هیات‌مدیره سبدگردان اقتصاد بیدار، با تاکید بر همین نکته معتقد است که متغیرهایی مانند نرخ بهره و نرخ ارز نیز دیگر در خلأ و صرفا برپایه عوامل اقتصادی تحلیل‌پذیر نیستند، بلکه باید آنها را در بستر تحولات سیاسی سنجید.
او همچنین خاطرنشان کرد که در صورت حصول توافق سیاسی، شرط لازم دیگر برای رونق بازار، کاهش نرخ بهره است چرا که در غیر این صورت، ورود سرمایه قابل‌توجهی به بازار رخ نخواهد داد.
از سوی دیگر، مهدی سوری، مدرس بازار سرمایه، تصویر نمایشگاه امسال را بازتابی از وضعیت خود بازار دانست. «رها شده و بی‌متولی.» او با اشاره به نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری در تعمیق بازار، بر لزوم مدل‌سازی مالی دقیق و داده‌محور تاکید کرد. سوری معتقد است که سرمایه‌گذاران و ناشران باید به عنوان دو ذی‌نفع اصلی بازار، به درک و حمایت متقابل برسند تا بازار سرمایه کشور به بلوغ برسد.
در همین حال، سیاوش وکیلی، دبیر کانون نهادهای سرمایه‌گذاری، با نگاهی مثبت به نفس برگزاری نمایشگاه، آن را فرصتی برای بازتعریف اهمیت بازار سرمایه در شرایط رکودی دانست. او از بازار سرمایه به عنوان ساختاری زنده یاد کرد که به تصمیمات سیاسی و اقتصادی حساسیت نشان می‌دهد، اما تاکید کرد که سرمایه‌گذاری موفق، نیازمند تحلیل بلندمدت و دوری از هیجان‌های لحظه‌ای است. از دید وکیلی، همین روزهای پرابهام می‌تواند فرصتی برای سرمایه‌گذاری ارزنده باشد، اگر با تحلیل همراه شود.
در این میان، بخش بیمه نیز بی‌نصیب از چالش‌ها نبود. پرویز خوشکلام‌خسروشاهی، رییس بیمه مرکزی، ضمن ارائه تحلیلی از نقاط قوت و ضعف محصولات بیمه‌ای داخلی، از دشواری‌های صنعت بیمه در دستیابی به استانداردهای بین‌المللی سخن گفت. او بهویژه در حوزه بیمه‌های اتکایی، نبود رتبه‌بندی معتبر و محدودیت سرمایه را موانع اصلی ورود به بازارهای جهانی دانست.
با این حال، نمایشگاه امسال نشان داده است هنوز هم باوجود رکود بازار و مشکلات ساختاری، همچنان اراده‌ای برای تعامل، گفت‌وگو و امیدواری نسبت به آینده وجود دارد. شرکت‌ها با حضور در غرفه‌ها، نه‌تنها به معرفی خدمات و ابزارهای خود پرداختند، بلکه به نوعی زنده بودن این زیست‌بوم مالی را اعلام کردند. اگرچه بازدید مردمی از این رویداد نسبت به سال‌های اوج خود کاهش یافته اما نمایشگاه صنعت مالی هنوز هم بستر گفت‌وگویی زنده میان نهادها، فعالان بازار و سیاستگذاران باقی مانده است.
سایه سیاه مسائل سیاسی بر آینده متغیرهای اقتصادی
ولید هلالات، رییس هیات‌مدیره شرکت سبدگردان اقتصاد بیدار در گفت‌وگو با روزنامه جهان‌صنعت، درباره نمایشگاه امسال صنعت مالی (بورس، بانک و بیمه) اظهار کرد: هر سال که می‌گذرد، نمایشگاه بورس بیش از پیش از رمق می‌افتد و دیگر هیجان سال‌های گذشته را ندارد. در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹، عموم مردم به بازار سرمایه و نمایشگاه آن اقبال نشان می‌دادند اما در سال‌های اخیر این شرایط ادامه نیافته است.
وی با اشاره به تغییر متولی برگزاری نمایشگاه افزود: این تغییر موجب شده است نهادهای مالی مشارکت کمتری در نمایشگاه داشته باشند. از سوی دیگر، دل‌زدگی نسبت به بازار سرمایه نیز بی‌تاثیر نبوده است. برگزاری چنین نمایشگاهی هزینه قابل‌توجهی به نهادهای مالی تحمیل می‌کند و این روزها مردم عادی دیگر در نمایشگاه شرکت نمی‌کنند. در نتیجه، نهادهای مالی تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری برای گرفتن غرفه دارند و تنها شرکت‌های بزرگ فعال در صنعت مالی- که لزوما هم بورسی نیستند- در این نمایشگاه شرکت می‌کنند.
نقش سیاست در بازار سهام
هلالات در ادامه درخصوص میزان تاثیر عوامل بنیادی و روانی بر بازار سرمایه گفت: در حال حاضر، لازم است عوامل بنیادی را با دید وسیع‌تری ببینیم، به طوری که مسائل سیاسی را نیز در زمره آنها لحاظ کنیم. در شرایط فعلی، بیشتر عوامل سیاسی در بازار نقش‌آفرینی می‌کنند و آینده متغیرهای اقتصادی مانند نرخ بهره و نرخ تورم نیز توسط همین عوامل سیاسی تعیین می‌شود.
او تاکید کرد: بنابراین می‌توان گفت عوامل بنیادی نقش مهم‌تری دارند، اما مقصود از «بنیادی» صرفا تحلیل بنیادی به مفهوم سنتی آن نیست. اگر شرایط سیاسی کشور به سمت بهبود حرکت کند و دولت نیز حمایت بیشتری از عوامل تولید داشته باشد، می‌توان به آینده بازار سهام امیدوار بود اما در غیر این صورت، چشم‌انداز روشنی نسبت به سال‌های گذشته نخواهیم داشت.
چالش‌های اصلی بازار سرمایه
هلالات در ادامه خاطرنشان کرد: یکی از دلایل رشد ۵۰ تا ۶۰درصدی شاخص‌کل بورس در ماه‌های اخیر، افزایش نرخ دلار توافقی از ۵۰هزار تومان به ۷۰هزار تومان و همچنین آغاز مذاکرات سیاسی بوده است. شکست مذاکرات سیاسی بزرگ‌ترین چالش پیش‌روی بازار سهام خواهد بود که می‌تواند مسیر رشد آن را مسدود کند.
رییس هیات مدیره سبدگردان اقتصاد بیدار همچنین افزود: دولت نیز در ادامه سیاست‌هایی محافظه‌کارانه اتخاذ خواهد کرد و دلار توافقی را متناسب با نرخ دلار آزاد رشد نخواهد داد؛ این موضوع یک چالش بنیادی دیگر برای بازار ایجاد می‌کند. در کنار این مسائل، نرخ بهره نیز به شدت بالاست.
وی در پایان خاطرنشان کرد: اگر فرض کنیم توافق سیاسی حاصل شود، می‌توان انتظار ورود سرمایه به بازار سهام را داشت اما برخلاف سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ که نرخ بهره کاهش نیافت، این بار باید نرخ بهره نیز کاهش یابد چرا که در صورت عدم کاهش نرخ بهره حتی با وجود توافق سیاسی، نمی‌توان انتظار ورود پول یا مشارکت گسترده مردم در بازار سهام را داشت.
تقلید نمایشگاه صنعت مالی از بورس؛ هر۲ رها شده!
مهدی سوری، مدرس و کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با «جهان صنعت» با اشاره به وضعیت برگزاری نمایشگاه بورس امسال اظهار کرد: نمایشگاه بورس آینه‌ای تمام‌عیار از خود بازار سرمایه است؛ رها شده، بدون متولی و صرفا با حضور سهامداران و برخی ناشران برگزار شده است. این نکته مهمی است که نشان می‌دهد ما تنها سرمایه‌گذاران خودمان را داریم.
توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیازمند مدل‌سازی مالی است
سوری در ادامه درباره روند روبه رشد صندوق‌های سرمایه‌گذاری گفت: توسعه ابزارها و سرمایه‌گذاری غیرمستقیم ذاتا اتفاق مثبتی است و می‌تواند بازار را به سمت حرفه‌ای شدن، کاهش سوگیری‌ها و کم شدن رفتارهای هیجانی سوق دهد. با این حال، این مسیر نیازمند مدل‌سازی مالی و مطالعات تطبیقی است.
وی افزود: متاسفانه چنین محاسبات و مدل‌سازی‌هایی در کشور ما انجام نمی‌شود. اینکه برخی سهامداران می‌گویند تعداد صندوق‌ها زیاد شده اما بازار عمق ندارد، ادعایی است که به دلیل نداشتن پشتوانه عددی، قابل اتکا نیست.
صندوق‌ها سرمایه‌گذاری پایدار ایجاد می‌کنند
سوری با اشاره به تاثیر مثبت صندوق‌ها بر بازار تصریح کرد: وقتی صندوقی پذیره‌نویسی می‌کند، این سرمایه مستقیما وارد بازار می‌شود. در واقع، سرمایه‌گذاری انجام شده از سوی صندوق‌ها نشانه‌ای از حضور پایدارتر در بازار است. اگر این ورود سرمایه با تنوع همراه باشد، به سمت سهامی خواهد رفت که عملکرد بهتری داشته‌اند و در نتیجه رغبت سرمایه‌گذاران به آنها افزایش می‌یابد.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه گفت: یکی از نیازهای امروز بازار سهام، موضوع برندسازی سهام است. ناشران باید این موضوع را جدی بگیرند و فعالان بازار نیز باید از آن حمایت کنند.»
سرمایه‌گذاران و ناشران ۲ ذی‌نفع کلیدی بازار
سوری در پایان خاطرنشان کرد: اگر سهامداران ببینند که ناشران از آنها حمایت می‌کنند، قطعا آنها نیز از ناشران حمایت متقابل خواهند کرد. باید بپذیریم که در بازار سرمایه دو ذی‌نفع اصلی وجود دارد: سرمایه‌گذاران و ناشران. اگر این دو گروه به یکدیگر نزدیک شوند و حمایت متقابل داشته باشند، می‌توانیم بازار سرمایه‌ای پربارتر و قدرتمندتر داشته باشیم.
پرداخت خسارت‌های بندر شهیدرجایی در ۴حوزه
پرویز خوشکلام‌خسروشاهی، رییس بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگو با روزنامه جهان‌صنعت در نمایشگاه صنعت مالی(بورس، بانک و بیمه)، در پاسخ به پرسشی درباره کیفیت محصولات بیمه‌ای ایران و امکان رقابت آنها با محصولات جهانی، توضیح داد: محصولات بیمه‌ای داخلی در بسیاری از رشته‌ها مشابه محصولات خارجی هستند؛ هم از نظر پوشش ریسک، نرخ‌گذاری و هم از حیث حق بیمه. البته کیفیت خدمات و پرداخت خسارت در رشته‌های مختلف متفاوت است. به عنوان نمونه، در حوزه بیمه‌های خودرو، کشورهای پیشرفته خدمات سریع‌تر و با کیفیت‌تری ارائه می‌دهند اما در رشته بیمه درمان، ایران عملکرد بسیار خوبی دارد؛ به طوری که حتی برخی از ایرانیان ساکن کشورهای توسعه یافته اذعان دارند که در ایران خسارت‌های درمانی با سرعت و کیفیت بالاتری پرداخت می‌شود. بخشی از این مزیت نیز به ساختار و نظام پزشکی کشور بازمی‌گردد که دسترسی آسان‌تری به دارو، آزمایش و تجویز تجهیزات پزشکی دارد.
او با اشاره به وضعیت دیگر رشته‌های بیمه‌ای مانند مسوولیت، مهندسی و انرژی، تصریح کرد: در این حوزه‌ها هنوز به سطح تخصص و خدمات مطلوب بین‌المللی نرسیده‌ایم. هم در عرضه محصول و هم در پرداخت خسارت با چالش‌هایی مواجه هستیم. در ارزیابی کلی، اگرچه از منظر کیفیت در برخی رشته‌ها عقب‌تر هستیم اما نمی‌توان به‌سادگی درباره رقابت‌پذیری اقتصادی محصولات بیمه‌ای ایران با سایر کشورها اظهار نظر کرد چرا که بیمه در اکثر کشورها یک صنعت داخلی محسوب می‌شود و شرکت‌های بیمه معمولا به صورت بومی فعالیت می‌کنند.
وی در ادامه درباره حوزه بیمه‌های اتکایی گفت: این بخش، برخلاف سایر رشته‌ها، یک فعالیت بین‌المللی است و متاسفانه شرکت‌های بیمه ایرانی به‌دلیل محدودیت سرمایه، فقدان رتبه‌بندی بین‌المللی و تحریم‌هایی که از دهه۱۹۸۰ علیه صنعت بیمه ایران اعمال شده، نتوانسته‌اند حضور موثری در بازار اتکایی جهان داشته باشند. بنابراین حتی اگر سرمایه کافی در اختیار داشته باشیم، نبود رتبه‌بندی معتبر، امکان توسعه فعالیت اتکایی بین‌المللی را از ما سلب کرده است. رییس بیمه مرکزی درباره حادثه تلخ و ناگوار بندر شهیدرجایی و پرداخت خسارت‌های وارده به خسارت‌دیدگان گفت: خسارت‌های وارده در این حادثه در چهار حوزه بوده است: جان‌باختگان، خودروهای آسیب‌دیده، خسارات ناشی از آتش‌سوزی و همچنین آسیب‌های مربوط به باربری. در خصوص افراد فوت شده و خودروها، خسارت‌ها پیش‌تر پرداخت شده‌اند و بیمه مرکزی در حال پیگیری سایر حوزه‌های خسارتی نیز هست تا جبران کامل زیان‌ها به سرعت انجام شود.
بورس هنوز هم جای امیدواری دارد
سیاوش وکیلی، دبیر کانون نهادهای سرمایه‌گذاری در حاشیه نمایشگاه صنعت مالی (بورس، بانک و بیمه) در گفت‌وگو با روزنامه جهان‌صنعت درخصوص اهمیت نمایشگاه صنعت مالی و فلسفه برگزاری آن اظهار داشت: برگزاری نمایشگاه‌ها در ذات خود اقدامی مثبت و موثر است. اینکه مجموعه‌ای از فعالان بازار سرمایه، نهادها و کسب‌وکارها در یک فضای مشخص و در چارچوبی منظم گردهم آیند تا موضوعات تخصصی را به صورت خلاصه و قابل فهم در اختیار مخاطبان قرار دهند، فرصت ارزشمندی است. نمایشگاه صنعت مالی نیز از این قاعده مستثنی نیست و استمرار آن در سال‌های اخیر، گویای اهمیت آن در زیست‌بوم بازار سرمایه کشور است.
دبیر کانون نهادهای سرمایه‌گذاری گفت: ممکن است برخی این پرسش را مطرح کنند که در شرایط رکودی و منفی بازار، برگزاری چنین رویدادهایی چه فایده‌ای دارد. اتفاقا پاسخ این است که در همین دوره‌های رکود و بی‌تحرکی، نمایشگاه‌ها فرصتی برای یادآوری دوباره اهمیت این اکوسیستم هستند. بازار سرمایه برخلاف برخی صنایع خاص، یک حوزه چندبعدی و بین‌رشته‌ای است که همه مردم، صاحبان کسب‌وکار و حتی مسوولان و تصمیم‌گیران حاکمیتی را درگیر می‌کند.
وکیلی خاطرنشان کرد: ما با حضور فعال در این فضاها اعلام می‌کنیم که بازار سرمایه زنده و واکنش‌پذیر است و نسبت به تحولات و تصمیمات اقتصادی کشور حساسیت دارد. از سوی دیگر، نمایشگاه‌ها بستر مناسبی برای ایجاد تعاملات میان بازیگران اصلی بازار، سیاستگذاران و فعالان اقتصادی هستند؛ فضایی که شاید در حالت عادی فراهم کردن آن دشوار باشد اما در نمایشگاه با یک گفت‌وگوی ساده و صمیمانه شکل می‌گیرد.
