کودتای ژئوپلیتیکی ترامپ

صلاح‌الدین هرسنی، کارشناس و تحلیلگر مسائل سیاسی و بین‌الملل

احداث کریدور زنگزور با حضور ترامپ و نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان و الهام علی‌اف، رییس‌‌جمهور آذربایجان در کاخ سفید به امضا رسید و با امضای این سند مفاهمه دالان زنگزور نام «پل ترامپ» یا «گذرگاه ترامپ» به خود گرفته است. طبق این سند، طرفین مفاهمه رسما پذیرفتند یک شرکت آمریکایی در مرز شمال غربی ایران چنین مسیری ایجاد کند و آمریکا و ارمنستان این مسیر را کنترل و اداره کنند. بدین‌ترتیب حضور آمریکا در شمال‌غربی ایران توسط دو همسایه ایران به رسمیت شناخته شد.

از منظر نشانه‌شناسی، ورود ترامپ به معادلات ژئوپلیتیک در قفقاز جنوبی، نوعی کودتای ژئوپلیتیک محسوب می‌شود. هرچند که زمینه‌های چنین کودتایی در پایان جنگ دوم قره‌باغ در ۱۱ نوامبر از سوی الهام علی‌اف رییس‌‌جمهوری آذربایجان و آمادگی برای پذیرش دالان زنگزور از سوی نیکول‌پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان و حمایت‌های آشکار  و پنهان روسیه و ترکیه فراهم شده بود. تنها تفاوت آن است که اگر تلاش‌های علی‌اف و پاشینیان با ابهام و حاوی پیام مستتری در ایجاد چنین کودتای بوده، در حال حاضر ورود ترامپ وضعیت عینی آن را آشکار کرده و آن را به عنوان یک پدیده ژئوپلیتیکی در قالب کودتا، موضوعیت داده است.

از منظر علت‌یابی، ورود ترامپ به معادلات قفقاز به‌ویژه در پروژه مناقشه‌آمیز زنگزور، در راستای تمایلات به ظاهر صلح‌طلبی ترامپ قابل‌ارزیابی است. ترامپ از آنجایی که تمایل دارد بدون کسب اجازه از آلفرد نوبل، فقید نامزد جایزه صلح نوبل شود، تلاش دارد که با مداخله در کانون‌های بحرانی به‌منظور رفع تنش و استقرار صلح پایدار به آرزو‌های خود جامه عمل دهد. او همانگونه که بارها و به کرات اعلام کرده است، خود را معمار و مبدع جنگ‌های بی‌پایان می‌داند. او همواره اعلام کرده است که ما موفقیت خود را نه در ورود به جنگ‌ها بلکه در ورود به پایان دادن آن جنگ‌ها می‌سنجیم. البته تمایلات صلح‌طلبانه به ظاهر ترامپ مسبوق به سابقه است. او در گذشته عهده‌دار پروژه عادی‌سازی روابط میان رژیم صهیونیستی و محافل کلاسیک دنیای عرب در قالب «پیمان ابراهیم» بود که طبق انتظارات او معطوف به نتیجه نشد. او همچنین تلاش دارد به منازعه چین بر سر تایوان نیز پایان دهد. وعده هم داده بود که با ورود به کاخ سفید و کمتر از ۲۴ساعت به جنگ میان روسیه و اوکراین و جنگ اسرائیل علیه حماس در غزه پایان خواهد داد. اما در همه این موارد، تیر‌های او به خطا رفت و نه‌تنها پای صلح و مفاهمه به میان است بلکه آتش جنگ در این کانون‌ها زبانه می‌کشد. در شرایط حاضر هم که به معادلات قفقاز با هدف صلح‌طلبی ورود یافته و با امضای سند مفاهمه دالان زنگزور را مزین به نام خود کرده است، بسیار پیداست که ادعای او با صلح‌طلبی فرسنگ‌ها فاصله دارد و او با چنین ادعا‌های خام و بی‌پایه و اساس که بیشتر به شوخی و طنز شبیه است، نه‌تنها راه‌حل بحران بلکه خود عامل اصلی ایجاد بحران و مساله است.