کمتر از ۲۰ رایزن برای ۱۰۸ سفارتخانه ایران فعال‌اند؛ آیا دیپلماسی اقتصادی کارآمد می‌شود؟
جهان صنعت، ایران به طور رسمی ۱۰۸ سفارتخانه، ۳۰ کنسولگری و چند دفتر نمایندگی در سازمان های بین المللی دارد؛ در حقیقت این مراکز نماینده دولت ایران در سرزمین میزبان محسوب می‌شوند که می‌توانند از منافع سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی کشور در سرزمین میزبان دفاع و حتی آن را تبلیغ و معرفی کنند.
بخشی از مسئولیت‌های این سفارتخانهها توسعه مناسبات اقتصادی و تجاری در قالب شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و صادرات، تسهیل فعالیت بازرگانان و شرکت‌ها و هماهنگی با رایزنان اقتصادی است. رایزن اقتصادی در واقع یک مقام یا کارشناس رسمی است که به مراکز دیپلماتیک ایران در خارج از کشور (مثل سفارت‌ها و کنسولگری‌ها) اعزام می‌شود تا وظایف مرتبط با توسعه روابط اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری بین ایران و کشور میزبان را انجام دهد.
نقش و وظایف اصلی رایزن اقتصادی شناسایی فرصت‌های صادراتی و سرمایه‌گذاری، برقراری ارتباط با اتاق‌های بازرگانی، شرکت‌های محلی و سرمایه‌گذاران، پیگیری مسائل تجاری بین ۲ کشور، تهیه گزارش از وضعیت بازار، قوانین گمرکی و اقتصادی کشور میزبان و کمک به برگزاری نمایشگاه‌ها و رویدادهای تجاری است.
این رایزنان از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت استخدام یا از سوی وزارت امور خارجه انتخاب و اعزام می شوند تا فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدیدی را برای گسترش منافع اقتصادی کشور ایجاد کنند.
در حقیقت به همان میزان که تعداد رایزنان ایرانی افزایش یابد، زمینه برای معرفی فرصت های سرمایه گذاری کشور نیز گسترش می یابد و تعداد افراد و تجار بیشتری برای ورود و سرمایه‌گذاری در ایران تشویق می شوند.
باید بخش جذب سرمایه‌گذاری خارجی فعال‌تر شود
در همین زمینه سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه که چندی پیش مهمان خبرگزاری جمهوری اسلامی بود، درباره دغدغه فعالان اقتصادی درباره فعال شدن سفارتخانه ها در حوزه های اقتصادی و بازاریابی برای محصولات و خدمات شرکت های ایرانی، بر لزوم تقویت فعالیت‌ها در حوزه جذب سرمایه‌گذاری خارجی تاکید کرد و گفت: اکنون که معاون اقتصادی جدید انتخاب شده، انتظار می‌رود برنامه مشخصی برای این بخش تدوین شود.
عراقچی با اشاره به نقش رایزن‌های اقتصادی اظهار داشت: رایزن‌های اقتصادی را وزارت صنعت، معدن و تجارت اعزام می‌کند و ما نیز از هر تعدادی که لازم بدانند استقبال می‌کنیم. این افراد با همین عنوان و از سوی وزارت صمت اعزام می‌شوند و دارای تخصص، تجربه، علم و اطلاعات کافی در حوزه صادرات و تجارت کشور هستند.
وی افزود: ما نیز هر مقدار که بتوانیم، امکانات داخل سفارتخانهها را در اختیار این رایزنان قرار داده و هر کمکی که لازم باشد انجام خواهیم داد. در جاهایی که وزارت صمت رایزن اعزام نکرده است، از کارشناسان وزارت خارجه استفاده می‌کنیم، که طبیعتاً تجربه عملی بیشتری دارند و در حد خودشان هم عملکرد قابل قبولی ارائه می‌دهند.
وزیر امور خارجه با قدردانی از تلاش‌های معاونت اقتصادی گفت: سال گذشته آقای مهاجر زحمات زیادی کشیدند و اکنون آقای دکتر قنبری با تجربیات ارزشمند خود، ان‌شاءالله فعالیت‌ها را در این بخش گسترش خواهند داد.
عراقچی با بیان اینکه تعداد رایزن‌های اقتصادی اعزام‌شده از سوی وزارت صمت حدود ۱۵ یا ۱۶ نفر است، افزود: این در حالی است که تعداد سفارتخانه‌های ما چندین برابر این رقم است.
دیپلماسی اقتصادی
حمید قنبری معاون جدید امور اقتصادی وزارت خارجه که ۲۰ مرداد ۱۴۰۴ منصوب شده، به تازگی طی یادداشتی در کانال تلگرامی خود، به مرور اقدامات انجام شده در یک ماه گذشته در این مسئولیت پرداخته و نوشته است: در این مدت با ادارات منطقه‌ای جلسات مفصل داشتم. کشورها را یکی‌یکی مرور کردیم؛ گفتیم در هر کشور چه دغدغه‌ای داریم، چه کاری انجام شده، چه کاری عقب مانده و چرا روی نقشه جلو رفتیم، عقب آمدیم، اولویت‌ها را بازتعریف کردیم. این جلسات وقت‌گیر بود، اما تصویر دقیق‌تری از وضعیت و مسیر پیش رو داد.
وی در ادامه نوشته است: دیپلماسی اقتصادی استانی را هم آغاز کردم. با برخی استانداران، به‌ویژه استانداران مرزی، دیدار داشتم. ظرفیت‌هایشان را شنیدم و توافق کردیم برنامه‌های استانی دقیق‌تر نوشته شود، در دستور کار سفارت‌ها قرار گیرد و به‌طور مستمر پیگیری شود. دیدار با سازمان‌های بین المللی را با ملاقات دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی (اکو) آغاز کردم و تصمیم گرفتم ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی را به شکل هدفمند ادامه دهم تا جایگاه اقتصادی ایران در منطقه تقویت شود.
ضرورت بازنگری در استخدام و اعزام رایزنان اقتصادی
سخنان عراقچی در حالی است که برخورداری کشور از سفارتخانهها به معنای داشتن مکانی ثابت برای حضور نیروها، رایزنان و نمایندگان ایران در کشور مقصد است.
بدان معنا که علاوه بر تردد و هماهنگی مستمر میان تجار مختلف، زمینه و فضای کافی برای استقرار و فعالیت رایزنان اقتصادی فراهم است، افرادی که می توانند از هر فرصتی برای تشویق و جذب سرمایه گذاران به نفع ایران استفاده کنند و به این ترتیب در رشد اقتصادی نقش موثری داشته باشند.
به نظر می رسد هم‌راستا با گستردگی سفارتخانهها، دست‌کم در کشورهای دارای ظرفیت بالای تجاری و سرمایه‌گذاری، باید تعداد رایزنان چند برابر و واحد یا دپارتمان اقتصادی فعال در همه سفارتخانهها، حتی بدون اعزام رایزن رسمی، با بهره‌گیری از کارشناسان وزارت خارجه ایجاد شود.
از سوی دیگر شناسایی و جذب افرادی که علاوه بر دانش فنی صادرات و سرمایه‌گذاری، دارای ارتباطات موثر با بخش خصوصی و نهادهای اقتصادی کشور میزبان هستند و اختصاص بودجه مشخص برای پروژه‌های جذب سرمایه‌گذاری، مطالعات بازار و برگزاری رویدادهای تجاری توسط شفارتخانه‌ها در کنار طراحی یک سیستم مشترک بین وزارت صمت و وزارت خارجه برای پایش دقیق عملکرد رایزنان اقتصادی و سفارتخانهها در حوزه جذب سرمایه و توسعه تجارت ضمن تمرکز بر کشورهایی با پتانسیل بالا می تواند زمینه برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی را فراهم کند.
منبع: ایرنا
