کلید حل چالش‌های انرژی ایران
جهان صنعت – به‌دلیل وجود منابع فراوان انرژی‌های تجدیدناپذیر و ساختار تولید برق که به شدت به سوخت‌های فسیلی وابسته است، ایران با چالش‌هایی مانند آلودگی هوا، تغییرات اقلیمی و ناامنی انرژی روبه‌رو است. با این حال، به‌‌واسطه ویژگی‌های جغرافیایی مناسب، ایران از منابع متنوع و در دسترس انرژی‌های تجدیدپذیر برخوردار است که گزینه‌های مناسبی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی فراهم می‌کنند.
با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله عوامل موثر بر تولید برق از منابع انرژی تجدیدپذیر در ایران طی دوره ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۰ بررسی شده است. این بررسی در قالب مدل‌های اقتصاد- انرژی- محیط‌زیست و از طریق سیستم معادلات همزمان انجام گرفته است.
عوامل مورد بررسی عبارتند از: تولید برق از منابع انرژی تجدیدناپذیر، یارانه‌های انرژی، ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر، کمک‌های فنی و همکاری‌های تکنولوژیک و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که رقابتی‌سازی بازار برق از طریق کاهش یارانه‌های انرژی (و در نتیجه افزایش قیمت سوخت‌های فسیلی) موجب افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق می‌شود. همچنین افزایش ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر، تخصیص کمک‌های فنی به فناوری‌های تجدیدپذیر و افزایش سهم سرمایه‌گذاری خارجی در توسعه این فناوری‌ها، اثر مثبت و معناداری بر گسترش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر دارند.
ایران به دلیل اتکای زیاد به سوخت‌های فسیلی برای تولید برق، با چه چالش‌های اصلی مواجه است؟
اتکای بیش از حد ایران به منابع انرژی غیرتجدیدپذیر باعث بروز چالش‌های متعددی می‌شود، از جمله آلودگی هوا، نگرانی‌های مربوط به تغییرات اقلیمی و ریسک‌های امنیت انرژی. این مشکلات به دلیل این واقعیت که تقریبا ۹۹درصد از برق ایران از منابع غیرتجدیدپذیر تامین می‌شود (به استثنای نیروگاه‌های آبی) تشدید می‌شوند.
براساس این مطالعه، چه عواملی بر تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران تاثیر دارند؟
مطالعه پنج عامل کلیدی که بر تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر تاثیر می‌پذیرند شناسایی کرده است:
– تولید برق از انرژی‌های غیرتجدیدپذیر
– یارانه‌های انرژی
– ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر
– کمک‌های فنی و همکاری‌های علمی
– سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی.
این عوامل در چارچوب مدل‌های اقتصاد- انرژی-محیط‌زیست (E3) و با استفاده از معادلات همزمان تحلیل شده‌اند.
یارانه‌های انرژی چه تاثیری بر توسعه و رقابت‌پذیری انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران دارند؟
یارانه‌های انرژی در ایران باعث کاهش مصنوعی قیمت سوخت‌های فسیلی می‌شوند که این امر رقابت را برای انرژی‌های تجدیدپذیر دشوار می‌کند. این یارانه‌ها باعث مصرف غیربهینه انرژی، کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری در فناوری‌های تجدیدپذیر و فشار مالی بر منابع دولت می‌شوند. یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد که کاهش یارانه‌های انرژی، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق را افزایش می‌دهد.
سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی چه نقشی در گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران دارد؟
سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی یکی از عوامل کلیدی برای انتقال فناوری و تامین مالی پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر محسوب می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که افزایش سهم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در توسعه فناوری‌های تجدیدپذیر، تاثیر مثبتی بر گسترش این نوع انرژی‌ها دارد. با این حال، تحریم‌های بین‌المللی و عوامل ژئوپلیتیکی ممکن است تاثیر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را کاهش دهند زیرا این عوامل موجب کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی می‌شوند.
کمک‌های فنی و همکاری‌های علمی چگونه به توسعه فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر در ایران کمک می‌کنند؟
کمک‌های فنی و همکاری‌های علمی به عنوان یک بستر تحقیق و توسعه در فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر عمل می‌کنند. تخصیص این کمک‌ها به تحقیقات انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند اثرات مثبتی بر گسترش این نوع انرژی‌ها داشته باشد زیرا باعث نوآوری و بهبود بهره‌وری سیستم‌های تجدیدپذیر می‌شود.
زیرساخت گسترده انرژی‌های غیرتجدیدپذیر در ایران چه تاثیری بر رشد بخش انرژی تجدیدپذیر دارد؟
سهم بالای انرژی‌های غیرتجدیدپذیر (حدود ۸۵درصد از تولید برق ایران) مانعی جدی برای گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر محسوب می‌شود. این مطالعه نشان داده است که رابطه‌ای منفی بین تولید برق از انرژی‌های غیرتجدیدپذیر و انرژی‌های تجدیدپذیر وجود دارد، یعنی افزایش تولید برق از انرژی‌های غیرتجدیدپذیر باعث کاهش تولید از منابع تجدیدپذیر می‌شود. این رقابت به دلیل هزینه اولیه کمتر نیروگاه‌های سوخت فسیلی و یارانه‌های دولتی به این بخش تشدید می‌شود.
رابطه بین انتشار CO2، تولید ناخالص داخلی و انرژی تجدیدپذیر در ایران چگونه است؟
مطالعات نشان می‌دهد که بین انتشار CO2، رشد اقتصادی و انرژی تجدیدپذیر، روابط پیچیده‌ای وجود دارد:
– افزایش تولید ناخالص داخلی منجر به افزایش انتشار CO2 می‌شود.
– افزایش مصرف برق تاثیر منفی بر انتشار CO2 دارد؛ یعنی مصرف برق بیشتر، لزوما منجر به افزایش CO2 نمی‌شود.
– افزایش انرژی تجدیدپذیر گاهی با افزایش CO2 همراه است که این امر می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
– سهم کوچک انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیب کلی انرژی
– کمبود هزینه‌های تحقیق و توسعه در این بخش
– کاهش قیمت گاز طبیعی که موجب افزایش مصرف آن و در نتیجه انتشار CO2 می‌شود
– عدم وجود فناوری‌های مناسب ذخیره‌سازی برق.
در عین حال، افزایش انتشار CO2 می‌تواند باعث افزایش سیاستگذاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر شود زیرا سیاستمداران برای حفظ استانداردهای زیست‌محیطی مجبور به اقدامات اصلاحی می‌شوند.
این مطالعه چه سیاست‌هایی را برای ارتقای انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران پیشنهاد می‌کند؟
برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران، مطالعه پیشنهادهای زیر را ارائه می‌دهد:
کاهش یارانه‌های انرژی:
– حذف تدریجی یارانه‌های سوخت فسیلی برای ایجاد شرایط رقابتی بین انرژی‌های تجدیدپذیر و غیرتجدیدپذیر
– هدایت منابع مالی حاصل از کاهش یارانه‌ها به سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر.
ایجاد بازار برق رقابتی:
– تنظیم قیمت واقعی برق برای افزایش انگیزه بخش‌خصوصی
– حمایت از سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در انرژی‌های تجدیدپذیر.
توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر:
– افزایش مشوق‌های مالی و معافیت‌های مالیاتی برای بخش‌خصوصی
– توسعه زیرساخت‌های لازم برای انرژی خورشیدی، بادی و زمین‌گرمایی.
افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه:
– تخصیص کمک‌های فنی و همکاری‌های علمی برای تحقیق در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر
– حمایت از دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی برای نوآوری در فناوری‌های ذخیره‌سازی و بهره‌وری انرژی.
کاهش موانع ژئوپلیتیکی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی:
– بهبود شرایط برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی
– رفع موانع قانونی برای تسهیل پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر با مشارکت بین‌المللی.
اجرای پایدار و موفق این سیاست‌ها، باوجود مقاومت‌های احتمالی، می‌تواند باعث تحول اساسی در بخش انرژی ایران و کاهش وابستگی کشور به منابع فسیلی شود.
نویسندگان: معصومه علی‌پوریان، علی‌حسین صمدی، ابراهیم هادیان، علی‌اکبر صفوی و فاطمه استوار
این مطلب از مقاله‌ای با عنوان «عوامل موثر بر تولید برق از منابع انرژی تجدیدپذیر در ایران» استخراج شده است
