11 - 06 - 2022
کتاب زندگی جعفری بسته شد
گروه فرهنگ- عبدالرحیم جعفری که او را با نام «تقی جعفری» هم میشناسند، در سال ۱۲۹۸ در سختی و تنگدستی چشم به دنیا گشود. پدر پیش از تولد عبدالرحیم به مشهد رفت و هیچگاه بازنگشت. ناگزیر در غیاب پدر، نام خاندان مادر را بر پسر نهادند؛ «عبدالرحیم استاد محمدجعفر». وی بعدا نام خانوادگی خود را به «جعفری» تغییر داد.
در دوران کودکی، مدتی تحت سرپرستی خانواده منتخبالملک، معاون وقت وزارت امور خارجه، قرار میگیرد و چندی طعم آسایش و رفاه را میچشد. این خانواده به وی نام «تقی» میدهند و او وقتی در مدرسه نام فامیلش را میپرسیدند، خودش را «تقی منتخبالملک» معرفی میکرد. دیری نمیگذرد که با انتقال آقای منتخبالملک به افغانستان، جعفری و مادرش دوباره تنها و بیسرپرست میمانند. به ناچار جعفری، درس را رها میکند و به کارگری رو میآورد و چندی بعد، در چاپخانه «علی اکبر علمی» به کار مشغول میشود. در همین ایام با پیشنهاد آقای علمی، با دختر برادر وی ازدواج میکند و زندگی مستقلی تشکیل میدهد. از آنجا که کارگری و کارمندی، بلندنظری و روحیه دوراندیش او را ارضا نمیکرد، با ۱۲- ۱۰ هزار تومان پس انداز، در ۲۸ آبانماه ۱۳۲۸ در اتاقی در طبقه دوم چاپخانه آفتاب، واقع در خیابان ناصر خسرو، انتشارات امیرکبیر را پایهگذاری میکند. با درایت و حسن مدیریت جعفری، طولی نمیکشد که انتشارات امیرکبیر به یکی از بزرگترین موسسات چاپ و نشر کتاب در کشور تبدیل میشود تا جایی که میتوان او و بنگاه انتشاراتیاش را، یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین عوامل تحول فرهنگی ایران در پیش از انقلاب نام نهاد. جعفری در این دوران، میکوشد تا در حوزههای مختلف، کاستیهای موجود در زمینه کتاب را مرتفع کند.
وی بنیانگذار بزرگترین چاپخانه بخش خصوصی در ایران بود و بیش از ۳۰ سال به صنعت چاپ خدمت کرد. در این سالها بیش از دو هزار و ۸۰۰ کتاب به چاپ رساند و ۱۲ باب کتاب فروشی تاسیس کرد.
اموال جعفری و موسسه انتشاراتی امیرکبیر در سال ۱۳۵۸ مصادره میشود. وی در کتاب خاطراتش چندینبار به بعضی از موارد اتهامش مانند: انتشار کتابهای صادق هدایت و بزرگ علوی؛ انتشار چهار جلد «تاریخ اجتماعی ایران»؛ انتشار کتاب «مردان خودساخته» که در آن به رضاشاه به عنوان یکی از مردان خودساخته پرداخته شده بود؛ انتشار کتابهای علی دشتی؛ انتشار کتاب «شاه جنگ ایرانیان»؛ نوشتن نامه به شاه برای دریافت طلب، از شرکت طبع و نشر کتابهای درسی ایران؛ چاپ تصویری از او و همکارانی که در تهیه و نشر «شاهنامه امیرکبیر» سهیم بودند در کنار فرح پهلوی؛ و داشتن سهام شرکت سهامی افست که سهامدار عمدهاش سازمان شاهنشاهی بود، اشاره میکند اما چنانکه جعفری نوشته، مهمترین دلیل بازداشت، زندانی شدن و مصادره اموال او مشکلاتی است که با اسماعیل رائین پیدا میکند.
به نوشته جعفری، انتشارات امیرکبیر پس از مکاتبه با اسماعیل رائین که درآن زمان در انگلستان بود، اجازه انتشار کتاب معروفش «فراماسونری در ایران» را کسب میکند و در تمام مراحل چاپ کتاب او را در جریان امر قرار میدهد. رائین که به سختی بیمار است در تابستان ۱۳۵۸ یکسوم از حقالتالیف خود را، بدون دادن «رسید»، در چند مرحله از جعفری دریافت میکند. مشکل از زمانی آغاز میشود که ناشر برای پرداختهای بعدی، «رسید» دریافتهای قبلی را از رائین طلب میکند و او برمیآشوبد. پس از چند ماه کشاکش در دادگستری و دادستانی انقلاب، رائین به همراه تعدادی از ماموران دادستانی به امیرکبیر میرود. کارگران امیرکبیر علیه او شعار میدهند و دقایقی بعد رائین در دفتر انتشارات امیرکبیر در اثر سکته قلبی درمیگذرد و دردسرهای بزرگی که به زندانی شدن او و مصادره موسسه امیرکبیر منجر میشود، آغاز میگردد.
وی که از هفته پیش در بخش آیسییو بیمارستان ایرانمهر بستری بود؛ دیروز درگذشت. عبدالرحیم جعفری به دلیل مشکل ریوی و آب آوردن ریه، از روز سوم مهر ماه در بیمارستان بستری شده بود.
محمدرضا جعفری (پسر عبدالرحیم جعفری) درباره وضعیت جسمی این ناشر پیشکسوت به ایلنا گفته بود: ایشان حال حاضر حال خوشی ندارند و در آیسییو به سر میبرند اما پزشکان معتقدند ممکن است تا آخر هفته از بیمارستان مرخص شوند. با این وجود این ناشر به دلیل وخامت وضعیت جسمی؛ ساعتی پیش در بیمارستان درگذشت.
مراسم تشییع پیکر عبدالرحیم جعفری روز دوشنبه ۱۳ مهرماه ساعت ۹ صبح از ابتدای خیابان فخر رازی واقع در خیابان انقلاب و روبهروی دانشگاه تهران برگزار و پیکر این پیشکسوت نشر کشور در بهشت زهرا (س) به خاک سپرده میشود.
همچنین مراسم ترحیم این پیشکسوت فقید نشر روز چهارشنبه ۱۵ مهرماه از ساعت ۱۸:۳۰ تا ۲۰ در مسجدجامع شهرک غرب برپا میشود.
عبدالرحیم جعفری (زاده ۱۲۹۸ در تهران) بنیانگذار و مدیر سابق انتشارات امیرکبیر، مهمترین و گستردهترین موسسه خصوصی چاپ و انتشار کتاب در تاریخ ایران و خاورمیانه است. وی تا سال ۱۳۵۸، دارنده و گرداننده این بنگاه انتشاراتی بود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد