چین و آمریکا در قفقاز جنوبی فعال‌تر شدند | پیامدهای این رقابت برای منطقه و روسیه چیست؟
جهان صنعت، قفقاز جنوبی در حال حاضر یکی از حساس‌ترین مناطق در سیاست بین‌الملل است. با وجود مساحت کوچکش، اهمیت ژئوپلیتیکی این منطقه، آن را به فضایی حیاتی تبدیل کرده است که در آن منافع قدرت‌های جهانی با هم برخورد می‌کنند.
رقابت جهانی مداوم بین آمریکا و چین دیگر یک فرآیند تصادفی نیست، بلکه یک واقعیت سیاسی جدید است. این دو کشور که نیمی از تولید ناخالص داخلی جهان را کنترل می‌کنند، همچنین در تلاشند تا منافع خود را در قفقاز جنوبی پیش ببرند.
به تازگی آمریکا نشان داد که در این منطقه فعال‌تر شده است. پس از دیدار ماه گذشته میلادی بین ترامپ، علی‌اف و پاشینیان، واشنگتن به دنبال تثبیت مواضع خود است. ارمنستان در حال ایجاد اشتراک راهبردی با آمریکا است و یک گروه کاری برای تهیه توافق مشابهی با آذربایجان تشکیل شده است. اگرچه ممکن است در حال حاضر گرجستان در حاشیه به نظر برسد، اما نقش آن در روابط قفقاز و غرب همچنان از اهمیت بالایی برخوردار است.
از سوی دیگر، چین از استراتژی متفاوتی برای تقویت نفوذ خود به آرامی اما پیوسته استفاده می‌کند. پکن توافق‌نامه‌های همکاری در سطوح مختلف را با هر سه کشور منطقه امضا کرده و در تلاش است تا حضور خود را تعمیق بخشد. با افزایش نفوذ آمریکا و چین، توانایی روسیه برای اعمال کنترل در منطقه کاهش می‌یابد.
در حال حاضر توجه‌ها به منطقه قفقاز جنوبی از یک نگاه مناقشه محور به سمت منطقه‌ای رفته که دارای کریدور حمل و نقل و انرژی بین‌المللی است. در این میان ایالات متحده فعال‌تر می‌شود، چین نفوذ خود را تقویت می‌کند.
چین با ارمنستان به یک «شراکت راهبردی» دست یافت که این توافق شامل حمایت چین از طرح «چهارراه صلح» ارمنستان است؛ هدف آن توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل از جمله جاده‌ها، راه‌آهن، خطوط لوله، کابل‌ها و شبکه‌های برق برای اتصال ارمنستان به ترکیه، جمهوری آذربایجان و ایران است. این طرح با ابتکار کمربند و جاده (BRI) چین، که ارمنستان در سال ۲۰۱۵ به آن پیوست، هم‌راستا شده و همکاری در سیاست‌گذاری و توسعه زیرساختی را تقویت می‌کند.
علاقه چین به زیرساخت‌های ارمنستان به سال ۲۰۱۰ بازمی‌گردد، زمانی که شرکت چینی سینوهیدرو با حمایت بانک توسعه آسیایی، بخشی از جاده ۵۵۶ کیلومتری شمال-جنوب را ساخت که ایران را از طریق ارمنستان به گرجستان متصل می‌کند. این پروژه نشان‌دهنده تمرکز چین بر تقویت پیوندهای تجاری و ترانزیتی در قفقاز جنوبی است.
از طرف دیگر چین روابط خود با جمهوری آذربایجان را به سطح «شراکت جامع راهبردی» ارتقا داد، توافقی که در دیدار شی جین‌پینگ با الهام علی‌اف در پکن نهایی شد. این شراکت بر هم‌سویی ابتکار کمربند و جاده با استراتژی احیای جاده ابریشم باکو متمرکز است. چین به مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس‌خزر (TITR) یا «دالان میانی» به‌عنوان مسیری امن و سریع برای اتصال چین به اروپا از طریق آسیای مرکزی، قفقاز و ترکیه اولویت بالایی داده است.
جمهوری آذربایجان با موقعیت خود در کنار دریای خزر و زیرساخت‌هایی مانند راه‌آهن باکو-تفلیس-قارص و بندر «اَلِت»، نقش کلیدی در این مسیر ایفا می‌کند. چین همچنین در بندر الت سرمایه‌گذاری کرده و این سرمایه‌گذاری‌ها به چین امکان می‌دهد تا از طریق جمهوری آذربایجان به بازارهای اروپا و ترکیه دسترسی بهتری داشته باشد.
از این رو با توجه به عواقب جنگ اوکراین، چین فرصتی برای تقویت حضور در منطقه قفقاز جنوبی ایجاد کرده و پکن برای مقابله با نفوذ آمریکا، بر همکاری با ارمنستان، جمهوری آذربایجان و گرجستان تمرکز کرده و از پروژه‌هایی مانند دالان میانی حمایت می‌کند تا شبکه‌های تجاری خود را مستقل از مسیرهای تحت کنترل غرب حفظ کند.
منبع: ایرنا
