19 - 01 - 2020
چگونگی گذر از توسعهنیافتگی
محمدقلی یوسفی*
تفکر رایجی که رشد اقتصادی را مساوی با توسعه اقتصادی میداند برخاسته از نوع نگاه حاکم بر نظام تصمیمگیری سیاسی است که اقتصاد را به خدمت دولت درمیآورد و اعلام میدارد که حیات اقتصاد وابسته به دولت است.در سایه چنین تفکری، اقتصاد سیاسی به محاسبه دخل و خرج دولت و حسابهای ملی دولت میپردازد و تغییرات حسابهای ملی به عنوان رشد اقتصادی معرفی میشود. این تفکر، رهایی از قید و بند توسعهنیافتگی را با وجود رشد بالای اقتصادی امکانپذیر میداند.
اما نهتنها رشد بالای اقتصادی نمیتواند تحقق توسعهیافتگی را تضمین کند بلکه میتواند به مانعی اصلی در دستیابی به توسعه اقتصادی نیز تبدیل شود.
در صورتی که رشد اقتصادی مطلوب نباشد، کشور میتواند از توسعهیافتگی بازبماند و کاهش فقر و کنترل نابرابری را به همراه داشته باشد. در عین حال اگر رشد اقتصادی با مشارکت مردم در تصمیمگیری همراه باشد، میتواند پیشزمینه لازم برای توسعهیافتگی را نیز
فراهم کند.
بنابراین برای اینکه توسعهیافتگی محقق شود، لازم است مجموعه تفکیکناپذیری از آزادی، رفاه، گسترش فرصتها و امکانات و رعایت حقوق بشر در جامعه مدنی
فراهم شده باشد. این موضوع بدان معناست که دولت کمترین دخالتی در اقتصاد نداشته باشد و تنها به وظیفه ذاتی خود یعنی برقراری نظم و امنیت و قانونگذاری بپردازد. از این منظر میتوان گفت که توسعه یک فرآیند خودانگیخته و آزاد است و از طریق یک نظم خودانگیخته و براساس عقلانیت تکاملگرا محقق میشود.اما از آنجا که عقلانیت تنها بخش اندکی از رفتارهای روزانه افراد را تشکیل میدهد، تنها با اصلاح رفتارهای فرهنگی است که میتوان به سمت توسعهیافتگی حرکت کرد. از همین رو در گام نخست باید زیرساختهایی که جنبه فرهنگی دارند را اصلاح و حقوق مالکیت افراد در جامعه را تامین کرد تا به دنبال آن فعالیتهای اقتصادی به صورت خودجوش شکل گیرد و به صورت تدریجی به توسعهیافتگی منجر شود.نظام تصمیمگیری اما بر این عقیده است که با تعیین هدف واحد و مشخصی که تمام نیروهایش را در راستای آن به حرکت درمیآورد، توسعهیافتگی محقق میشود. در این شرایط نیروهای خارج از حوزه سیاستگذاری نظام تصمیمگیری سرکوب میشوند و فعالیت داوطلبانه و آزادانه در اقتصاد معنای حقیقی خود را از دست میدهد.
با همه اینها، برای اینکه توسعهیافتگی محقق شود، باید اقتصاد بر اساس یک نظم خودانگیخته و به صورت تدریجی در حرکت باشد و در بهرهگیری از سرمایهگذاری اقتصادی و منابع و فرصتهای موجود محدودیتی قائل نشود. در این شرایط فساد و رانت از اقتصاد رخت برمیبندد و جامعه نیز به سمت تکاملیافتگی حرکت خواهد کرد.
* اقتصاددان
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد