چرخ فولاد در حال شکستن!
جهان صنعت– این روزها بازار فولاد ایران با مشکلات جدی از جمله قطعی برق ، کمبود آب و تعطیلات مکرر روبه‌رو است؛ موضوعی که تولید را کاهش و هزینه‌ها را افزایش داده است. سیاستگذاری‌های نادرست از جمله تصمیمات اخیر بورس کالا از یک طرف و احتمال بازگشت تحریم‌ها از طرف دیگر فضای ناامیدی را میان تولیدکننده‌ها ایجاد کرده است. موضوعی که باعث شده احتمال تعطیلی برخی واحدهای نوردی و شمش القایی افزایش پیدا کند. اما در این بین گفته می‌شود تنها کارخانه‌های دولتی ممکن است تا پایان سال توانایی ادامه تولید را داشته باشند. موضوعی که تلنگری برای تغییر سیاست‌های دولت به نفع بخش خصوصی است و نشانگر آن است که دیگر فرصتی نداریم.
اما در ارتباط با بحران انرژی همین تازگی بود که صدای وزیر صمت هم درآمد. سیدمحمد اتابک با انتقاد از قطع برق و محدودیتهای ایجاد شده برای صنایعی که برق تولیدی خود‌تامین دارند، بر ضرورت اولویت‌دهی به مصرف این برق در خود واحدهای تولیدی تاکید کرد. او با اشاره به چالش‌های تامین برق برای واحدهای صنعتی افزود: نباید صنایع کشور برای دسترسی به انرژی حیاتی چون برق با محدودیتهای ناعادلانه مواجه شوند، قطع یا محدودسازی برق صنایع نه‌تنها باعث کاهش تولید و افزایش بیکاری می‌شود، بلکه لطمه‌ای جدی به زنجیره تامین و صادرات کشور وارد می‌کند. وزیر صمت با انتقاد از برنامه‌های کاهش انرژی در بخش صنعت، خواستار بهره‌مندی منصفانه و هدفمند صنایع از منابع برق و بازنگری در سیاست‌های تخصیص انرژی شد.این در حالی است که وزارت نیرو اخیرا پیشنهادی را مطرح کرده مبنی بر اینکه با توجه به شرایط بحرانی برق کشور، نیروگاه‌های ماده ۴ یعنی نیروگاه‌هایی که توسط صنایع احداث یا تملک شده‌اند به مدت ۲ هفته در اختیار وزارت نیرو قرار گیرند. البته باید گفت که محدودیت‌ها از نیمه اردیبهشت آغاز شده و تا به امروز ادامه یافته است. این مساله در شرایطی مطرح شده که از اردیبهشت سال جاری، محدودیت ۹۰درصدی برق به فولادسازان تحمیل شده و حتی در چند بازه زمانی، برق سبز خریداری شده هم به آنان تحویل نشده است!
تقریبا تمام واحدهای فولادی تعطیل شده‌اند
وحید یعقوبی، عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به جزئیات جلسه‌ای که درباره مدیریت برق صنایع برگزار شده، گفت: اخیرا جلسه‌ای با محوریت مسائل مرتبط با برق صنایع در وزارت کشور برگزار شده که از موضوعات آن، مذاکره درباره تداوم یا قطع برق تابلو سبز بوده است. البته هنوز جزئیات دقیقی از کیفیت و نتایج این جلسه در دست نیست.
وی با اشاره به بحران تامین برق در صنایع فولادی افزود: وزارت نیرو پیشنهادی را مطرح کرده مبنی بر اینکه با توجه به شرایط بحرانی برق کشور، نیروگاه‌های ماده ۴ -یعنی نیروگاه‌هایی که توسط صنایع احداث یا تملک شده‌اند- به مدت دو هفته در اختیار وزارت نیرو قرار گیرد. اگرچه عنوان «دو هفته» به کار رفته، اما محدودیت‌ها از نیمه اردیبهشت آغاز شده و تا امروز ادامه یافته است.
یعقوبی تصریح کرد: ابتدا گفته بودند که ۹۰درصد دیماند صنایع محدود می‌شود که عملا به معنای خاموشی است. اما اکنون حتی آن ۱۰درصد باقی‌مانده نیز تامین نمی‌شود و برق تحویلی به حدی اندک است که احتمال روشن شدن خطوط تولید تقریبا صفر است.
وی ادامه داد: وزارت نیرو خواستار آن شده که در صورت موافقت وزارت کشور، مستقیما با شرکت‌های فولادی وارد مذاکره برای دریافت برق نیروگاه‌های ماده ۴ شود؛ جلسه در خصوص این موضوع برگزار شد که البته هنوز از جزئیات خبر ندارم. عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به وضعیت فعلی واحدهای فولادی گفت: تقریبا تمام واحدهای فولادی تعطیل شده‌اند. برخلاف شهرک‌های صنعتی که ممکن است بتوانند چند روز از برق استفاده کنند، فولادی‌ها از ابتدای اردیبهشت با محدودیت ۹۰درصدی مواجه شده‌اند و اکنون تنها ۲ تا ۳درصد برق دریافت می‌کنند؛ این میزان حتی پاسخگوی تامین روشنایی معابر کارخانه‌ها هم نیست.
وی با بیان اینکه بسیاری از شرکت‌ها با هدف راه‌اندازی حداقلی تولید اقدام به خرید برق از بورس انرژی کرده‌اند، تصریح کرد: با وجود قیمت بالای برق سبز (۶۵۰۰ تا ۷۰۰۰تومان)، شرکت‌ها ترجیح می‌دهند حداقل یکی از کوره‌هایشان را روشن کنند تا از زیان بیشتر جلوگیری کنند. هرچند این کار سودی برای آنها ندارد اما از خسارت سنگین ناشی از تعطیلی کامل می‌کاهد.
یعقوبی خاطرنشان کرد: در دو هفته نخست محدودیت‌ها، برخی شرکت‌ها با وجود خرید برق سبز از بورس انرژی با قطعی برق مواجه شدند. این اقدام سلیقه‌ای بود و در برخی موارد با ورود سازمان بازرسی و بورس انرژی، برق آنها وصل شد چراکه پول برق پرداخت شده بود و شرکت‌ها مالک آن انرژی محسوب می‌شدند. وی با اشاره به وضعیت نیروگاه‌های ماده ۴ نیز گفت: اگرچه در قراردادهای ماده ۴ صراحتا قید شده که برق این نیروگاه‌ها نباید قطع شود اما در عمل به‌صورت سلیقه‌ای با شرکت‌ها برخورد شده است. برخی شرکت‌ها از طریق شورای تامین و استانداری‌ها توانسته‌اند از برق نیروگاه خود استفاده کنند اما برخی دیگر همچنان محروم هستند.
یعقوبی تاکید کرد: طبق قانون، وزارت نیرو مکلف است صنایع سرمایه‌گذار در احداث نیروگاه را به میزان برق تولیدی از محدودیت معاف کند. در حال حاضر، از حدود ۵۶۰۰ مگاوات مصرف برق فولادی‌ها، بیش از ۴۰۰۰مگاوات از طریق نیروگاه‌های خودشان تامین می‌شود؛ یعنی بیش از ۷۰درصد برق مورد نیاز.
وی در ادامه افزود: تفاوت مهمی بین نیروگاه‌هایی که قبل از سال ۱۴۰۰ احداث شده‌اند با نیروگاه‌های ماده ۴ (پس از سال ۱۴۰۰) وجود دارد. نیروگاه‌های ماده ۴ مشمول مصوبه صریح هستند و قطع برق آنها نباید صورت گیرد اما متاسفانه این الزام هم رعایت نشده است.
یعقوبی تصریح کرد: اگر قرار باشد یک شرکت فولادی که منابع مالی خود را باید صرف توسعه کند، نیروگاه احداث کند ولی برق تولیدی آن را در زمان بحران در اختیارش نگذارند، دیگر انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری در این حوزه نخواهد داشت.
عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در پاسخ به این پرسش که آیا تاکنون برق تابلو سبز قطع شده است یا خیر، با بیان اینکه برق سبز صرفه اقتصادی برای واحدها ندارد، گفت: جز در همان دو هفته اول، برق تابلو سبز به‌طور کامل قطع نشده است. فقط در مواردی سلیقه‌ای عمل شد و برای برخی شرکت‌ها محدودیت ایجاد کردند اما با پیگیری سازمان‌های ناظر این مشکل رفع شد.
یعقوبی با اشاره به مساله احداث نیروگاه‌های خورشیدی گفت: برخی شرکت‌های فولادی اقدام به احداث نیروگاه‌های خورشیدی کرده‌اند، از جمله بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی کشور که توسط یکی از شرکت‌های فولادی ساخته شده است. با این حال، باید توجه داشت که تولید برق رسالت فولادسازان نیست و اگر وزارت نیرو برق نیروگاه را در زمان بحران قطع کند، صرفه اقتصادی چنین پروژه‌هایی نیز از بین می‌رود. در واقع، شرکت‌ها فقط برای کاهش زیان، نه سودآوری، به احداث نیروگاه اقدام کرده‌اند.
زیرساخت‌های ناقص
حسام‌الدین والی، کارشناس صنعت فولاد، بیان کرد: شرایط پرنوسان بازار فولاد در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات زیرساختی اساسی بوده و تا زمانی که این چالش‌ها رفع نشود، امکان برنامه‌ریزی دقیق و بلندمدت برای تولید وجود نخواهد داشت. او توضیح داد که این مشکلات بنیادین باعث شده‌اند صنعت فولاد در وضعیت خاص و پرتنشی به فعالیت خود ادامه دهد.
وی افزود: جنگ ۱۲روزه اخیر فشار مضاعفی بر صنعت وارد کرده است؛ با این حال، در همین بحران برخی ظرفیت‌های زیرساختی که پیشتر درگیر بودند آزاد شدند و تولید تا حدی ادامه یافت اما حوزه بازرگانی دچار مشکلات جدی شد. او مهم‌ترین راهکار برای مقابله با بحران‌های مشابه را توسعه و اصلاح زیرساخت‌ها پیش از وقوع بحران دانست و گفت که تنها در این صورت می‌توان از ظرفیت‌های تولیدی به بهترین شکل بهره برد و اختلالات را کاهش داد.
این کارشناس یادآور شد که صنعت فولاد ایران با وجود تحریم‌ها و محدودیت‌ها، عملکرد نسبتا موفقی داشته و حتی در دوره تحریم‌های شدید، جزو ۱۰ تولیدکننده بزرگ فولاد جهان بوده است. اگر زیرساخت‌ها بهبود یافته بودند، بدون شک جایگاه بهتری می‌توانست کسب کند. والی با اشاره به ادامه فعالیت تولیدکنندگان حتی در دوران جنگ ۱۲روزه، تاکید کرد که مشکل اصلی صنعت تنها تحریم‌ها نیست بلکه ضعف زیرساخت‌های پایدار و مؤثر است که باعث مشکلات در تامین انرژی و مواد اولیه شده است.او نخستین خواسته فعالان صنعت را عدم دخالت دولت در قیمت‌گذاری دانست و گفت که دولت باید اجازه دهد بازار براساس عرضه و تقاضای واقعی حرکت کند و مداخله‌هایی مانند دستکاری قیمت‌ها یا عرضه‌های مهندسی شده که منجر به سرکوب قیمت‌ها می‌شود، آسیب‌زاترین اقدامات است. والی همچنین خواستار عرضه منظم و شفاف مواد اولیه در بورس کالا شد و یادآور شد که صنعت فولاد نیازمند نیروی انسانی متخصص و ماهر است که باید آموزش دیده و مهارت‌آموزی مناسبی داشته باشد تا کیفیت تولید حفظ و ارتقا یابد.
او گفت که اگر دولت عرضه مواد اولیه را در بورس پایدار کند، دخالت در قیمت‌گذاری را کنار بگذارد و شرایط فعالیت آزاد بازار را فراهم کند، می‌توان به تعادل و رشد پایدار صنعت فولاد کشور امیدوار بود.
