5 - 01 - 2021
چرا صادرکنندگان نفت خاورمیانه باید تجدیدپذیرها را جدی بگیرند؟
ذخایر نفتخام و گاز خاورمیانه با هر منطقه دیگری از جهان غیرقابل قیاس است و مهمترین منبع درآمد و ثروت این منطقه در دهههای گذشته بوده است.
اگرچه این حقیقت که دوران سوخت فسیلی به پایان خواهد رسید، مورد پذیرش گسترده واقع شده اما برخی کارشناسان انتظار ندارند در کوتاهمدت تغییرات جدی صورت بگیرد. در این بین، تحولات اخیر تردیدهایی را برانگیخته که آیا کشورهای وابسته به نفت و گاز میتوانند در برابر تغییرات آتی تاب بیاورند. همهگیری کووید۱۹ برخی از پیشبینیها را سرعت بخشیده است.
خاورمیانه در دهههای گذشته به مهمترین منطقه جهان در زمینه تولید نفت تبدیل شد و نهتنها یکی از بزرگترین ذخایر نفت جهان را دارد بلکه هزینههای اندک تولید هم با کاهش ریسکهای سرمایهگذاری، پتانسیل این منطقه را افزایش میدهد. با وجود انقلاب شیل در آمریکا، خاورمیانه در سال ۲۰۱۹ حدود نیمی از نفت جهان را تولید کرد.
در حالی که سوختهای فسیلی منبع عظیم ثروت و دارایی مهم برای توسعه اقتصادی بودهاند اما اکثر کشورهای خاورمیانه قادر نبودهاند منابع درآمدشان را به میزان قابل توجهی متنوع کنند. ترکیبی از عوامل مختلف شامل بیثباتی سیاسی، عناصر داخلی محافظه کارانه و سیاست بد به معنای آن است که قیمتهای جهانی نفت پیشرفت اقتصادی در این منطقه را دیکته میکند.
تغییر و تحولات جاری
با وجود وابستگی به صادرات سوختهای فسیلی، برخی کشورها در منطقه به خود آمده و به پتانسیل تجدیدپذیرها توجه کردهاند. بهبودهای صورت گرفته در فرآیند تولید و اقتصاد ابعاد، هزینههای انرژی بادی و خورشیدی را به سطحی رسانده که در برخی مناطق از سوختهای فسیلی ارزانتر شدهاند. خاورمیانه به خصوص به دلیل شرایط اقلیمی مطلوب، ظرفیت عظیمی در این زمینه میتواند داشته باشد.
با همهگیری کووید ۱۹ و مهارناپذیر ماندن این بیماری، پیامدهای بلندمدت آن روی تقاضا برای نفت نامعلوم مانده است. در حالی که برخی از کارشناسان نسبت به احیای تقاضا برای نفت به دلیل بهبود شرایط اقتصادی در سال ۲۰۲۱ خوشبین هستند اما چندین موسسه انرژی برجسته پیامدهای منفی مربوط به همهگیری را پیشبینی میکنند.
موسسات برن اشتاین انرژی، ریستاد انرژی و آژانس بینالمللی انرژی انتظار دارند پیک نفت تحت تاثیر تغییرات ساختار در اقتصاد و فشار اجتماعی در اکثر کشورهای توسعه یافته، در حدود سال ۲۰۳۰ اتفاق بیفتد. فروش رو به رشد خودروهای برقی، تقاضا برای نفت را کاهش میدهد و هزینههای نیروی بادی و خورشیدی مرتبا کمتر میشود. انگیزه متنوع کردن منابع درآمد برای کشورهای صادرکننده نفت باید واضح باشد. این کشورها برای سر پا ماندن در قرن بیست و یکم باید تجدیدپذیرها را جدی بگیرند.
مسابقه علیه زمان
پیشبینی برخی کارشناسان در خصوص وقوع پیک تقاضا برای نفت تا ۱۰ سال آینده یک چالش جدی برای خاورمیانه است. با این حال اوپک انتظار دارد تقاضا برای نفت تا سال ۲۰۴۰ همچنان رشد کند. این پیشبینی برای کشورهای نفتخیز خاورمیانه خوب نیست زیرا فوریت تنوعسازی را برای آنها کمتر میکند.
علاوه بر تهدید درآمدهای رو به کاهش، سرمایهگذاری در انرژی بادی و خورشیدی میتواند هزینه برق که در حال حاضر مشمول یارانههای سنگین است را کاهش دهد. به علاوه حجم قابل توجه نفت در حال حاضر برای تولید برق استفاده میشود که با استفاده از تجدیدپذیرها ظرفیت بیشتری میتواند برای صادرات آزاد شود.
شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی که در واقع حاکم اصلی این کشور است، طرح بلندپروازانه افق ۲۰۳۰ سعودی را رونمایی کرد و عرضه اولیه عمومی سهام آرامکو قرار بود منابع مالی مورد نیاز برای تامین این برنامه را فراهم کند. اما عدم استقبال قابل توجه سرمایهگذاران بینالمللی از عرضه اولیه عمومی سهام آرامکو نشانه آن است که سودآوری در بلندمدت نامعلوم است.
در حالی که جوامع غربی به میزان فزایندهای نگران تغییرات اقلیمی هستند و دولتهایشان را برای تغییرات ضروری تحت فشار قرار دادهاند اما کشورهای عربی تحولات سیاسی مشابهی را تجربه نمیکنند. چین هم به دلیل آلودگی شدید هوا، مسیر گذار به انرژی را آغاز کرده است.
پتانسیل جغرافیایی فوقالعاده خاورمیانه میتواند انقلاب انرژی بعدی در این منطقه را کلید بزند. شماری از کشورها چندین پروژه عظیم را اعلام کردهاند. امارات متحده عربی طرحی را برای آغاز ساخت چندین پارک خورشیدی بزرگ در سال ۲۰۲۱ رونمایی کرد که همراه با نیروگاه هستهای «براکه» میتوانند نیمی از برق این کشور را تا اواسط قرن تامین کنند.
عربستان سعودی هم طرحهای بزرگی دارد. کار روی یک مزرعه بادی ۴۰۰ مگاواتی در سواحل شمال غربی این کشور آغاز شده و با وجود اندازه متوسط، تجربه ضروری را برای پروژههای آتی فراهم میکند. صادرات هیدروژن پاک هم به دلیل هزینههای تولید اندک در خاورمیانه میتواند به محصول صادراتی مهمی در آینده تبدیل شود. عربستان سعودی قصد دارد بزرگترین کارخانه هیدروژن جهان را در شهر آینده گرای نئوم احداث کند.
بر اساس گزارش اویلپرایس، با وجود برنامههای بزرگ اعلام شده در خاورمیانه، اندکی بدبینی در خصوص نیات واقعی این کشورها لازم است. طبق اعلام آژانس بینالمللی انرژی، در سال ۲۰۱۹ تجدیدپذیرها تنها ۲۶ درصد از توسعه ظرفیت نیرو در خاورمیانه را تشکیل دادند. از این نظر خاورمیانه یکی از مناطق جهان بوده که بدترین عملکرد را داشته است. در اکثر نقاط جهان این رقم تقریبا سه برابر بالاتر بوده و همچنان کارهای بیشتری در دست انجام است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد