28 - 02 - 2023
چرا بورس و نرخ بهره همجهت شدند؟
در چند ماه گذشته روند کلی شاخص بورس و نرخ سود اوراق بدهی مشابه بوده که بر خلاف انتظار معمول است، علت چیست؟
به گزارش فردای اقتصاد معمولا انتظار میرود با افزایش نرخ بهره، استقبال از بازار سهام کاهش یابد و روند رشد شاخص آن کند یا کاهشی شود. با این حال مقایسه وضعیت شاخص کل بورس تهران با نرخ بهره اسناد خزانه دولت (اخزا) در ماههای اخیر نشان میدهد بهطور کلی هر دو روندی صعودی را طی کردهاند. در واقع افزایش نرخ بهره نتوانسته مانع صعود این شاخص شود. علت این رفتار که مطابق با رابطه معمول بورس و نرخ سود است، چه میتواند باشد؟
در مباحث اقتصادی و مالی، بهطور معمول رابطه معکوسی بین نرخ بهره و شاخصهای بورس وجود دارد بهطوری که با افزایش نرخ بهره، روند شاخصهای بورس نزولی میشود و بالعکس. برای مثال طی یکسال گذشته و با افزایش نرخ بهره در آمریکا، روند شاخصهای سهام نیز در این کشور نزولی بوده است. این امر به این خاطر است که با افزایش نرخ بهره، افراد حاضرند مبلغ کمتری را برای مقدار مشخصی از سود شرکتها پرداخت کنند و اصطلاحا قیمت به سود شرکتها کاهش مییابد. با این حال در ایران، در برخی دورهها شاهد هستیم که با وجود افزایش نرخ بهره، شاخص کل بورس نیز روند صعودی به خود گرفته است. لذا این سوال مطرح میشود که چه عواملی در بعضی مواقع سبب چنین نتایج متفاوتی شده است.
نرخ بهره؛ علت یا معلول؟
برای بررسی این موضوع، لازم است هم بر مکانیسم تغییر نرخ بهره و هم بر اختلاف نرخ بهره اسمی و تورم تمرکز کرد. در شرایطی که نرخ بهره به صورت یک عامل مستقل توسط سیاستگذار پولی تغییر کند، قادر خواهد بود نقش موثری در اثرگذاری بر سایر متغیرهای کلان اقتصادی داشته باشد. به این صورت که از یک طرف با افزایش نرخ بهره، سپردهگذاری شهروندان در بانکها افزایش یافته و از سوی دیگر به دلیل افزایش هزینه استقراض، درخواست دریافت تسهیلات توسط کسبوکارها کاهش مییابد و این دو کانال از طریق کاهش تقاضا در کل اقتصاد، نهایتا سبب کاهش تورم میشوند.
با این حال این قضیه زمانی موثر خواهد بود که یا طبق قاعده تیلور، نرخ بهره اسمی بیشتر از تورم افزایش پیدا کند یا انتظارات تورمی کاهش یابد. در مورد نکته اول، با توجه به اختلاف بیش از ۲۵ درصدی نرخ تورم و نرخ بهره در ایران، افزایش اندک در نرخ بهره سیاستی، تاثیر چندانی بر کاهش تقاضا نداشته است، اما در مورد نکته دوم، از آنجا که رابطه مستقیمی بین نرخ بهره اسمی و نرخ تورم وجود دارد، افزایش در نرخ تورم انتظاری با افزایش در نرخ بهره اسمی غیرسیاستی جبران میشود بهطوری که نرخ بهره واقعی تا حدودی ثابت بماند. این قضیه در ایران نیز صادق بوده و به این دلیل که نقدینگی همچنان در حال افزایش بوده و سبب تشدید انتظارات تورمی میشود، معمولا نرخ بهره غیرسیاستی معلول بوده و همراه با انتظارات تورمی افزایش مییابد تا مقداری از کاهش در نرخ بهره حقیقی را جبران کند.
بر این اساس، در مورد رابطه نرخ بهره و بازار بورس در ایران، چون علیت از سمت نرخ بهره نبوده و ناشی از انتظارات تورمی است، لذا بازار سهام و نرخ بهره اوراق بدهی، متاثر از آن صعودی میشوند و رابطه بین آنها مستقیم است. بهطور معمول در دورههایی که نرخ ارز ناشی از کنترل انتظارات تورمی و افزایش منابع ارزی در دسترس، جهشهای بالایی نداشته، سیاستهای پولی توانایی تاثیرگذاری بالایی داشته و لذا در آن دورهها رابطه نرخ بهره سیاستی و بازار سهام نیز منفی بوده است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد