پیشنهاد تشکیل بازار عمده فروشی اوراق بهادار

امروزه بخش قابل‌توجهی از منابع مالی مورد نیاز اشخاص حقوقی و حقیقی و حتی دولت‌ها در جهان از طریق عرضه اوراق بدهی تامین ‌می‌شود. براساس داده‌های بانک تسویه بین‌المللی، اوراق بدهی بین‌المللی و داخلی نقش مهمی‌ در تامین مالی جهانی دارد و به‌طور کلی انتشار اوراق بدهی بین‌المللی به‌تنهایی حدود ۳۸درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل ‌می‌دهد. این آمار نشان‌دهنده اهمیت بالای بازار اوراق بدهی در تامین مالی جهانی است اینکه بسیاری از شرکت‌ها و دولت‌ها از این ابزار مالی برای تامین نیازهای مالی خود استفاده ‌می‌کنند. در کشور ما هم میزان تامین مالی از طریق بازار اوراق بدهی روزبه‌روز در حال گسترش است به‌طوری که براساس گزارش روابط عمو‌می ‌سپرده‌گذاری مرکزی، برای آذرماه امسال ارزش تسویه معاملات در بخش اوراق صکوک و بدهی به ۱۰۲همت رسیده و این در حالی است که این ارزش برای «سهام- صندوق‌ها و ETFها» به ۶۲همت و ابزار مشتقه به یک همت، در مجموع ۱۶۶همت بوده است. گفتنی است در حال حاضر عمده اوراق بدهی عرضه شده با تکیه بر تعهد ضامن بوده که البته این موضوع در عین داشتن مزایایی برای سرما‌یه‌گذاران، ‌می‌تواند دارای معایبی هم باشد چراکه باعث شده بخش قابل‌توجهی از صاحبان کسب‌وکارها قادر به مهیا کردن شرایط سختگیرانه این بازار نباشند و نتوانند از بازار تامین مالی منتفع شده و منابع مورد نیاز خود را تامین کنند.

به استناد تبصره ۲ ماده ۵ دستورالعمل انتشار اوراق اجاره مصوب۱۳۹۰ شورای‌عالی بورس و اوراق بهادار، در صورتی که اوراق اجاره دارای رتبه اعتباری مورد تایید سازمان بورس و اوراق بهادار باشند، وجود ضامن الزا‌می ‌نخواهد بود. در نتیجه شرکت‌های پذیرفته شده و واجد شرایط که موفق به کسب رتبه‌های قابل قبول از لحاظ سطح ریسک اعتباری ‌می‌شوند، مجاز به انتشار اوراق بدهی بدون نیاز به رکن ضامن ‌می‌شوند.

پیشنهاد ‌می‌شود که برای عرضه و معامله عمده انواع اوراق بدهی، بازار مجزایی در بورس تهران یا فرابورس ایران تشکیل شود که در کشورهای دیگر به بازار هیبریدی معروف است. متقاضیان قیمت پیشنهادی خود را با توجه به رتبه اکتسابی ناشر که حاکی از سطح ریسک اعتباری آن ‌است، به روش ثبت سفارش دفتری وارد سامانه معاملات ‌می‌کنند. ناشر نیز با توجه به قیمت در سفارش‌های خرید، قیمتی را برای عرضه انتخاب ‌می‌کند که بتواند تمام یا بخش قابل‌توجهی از اوراق عرضه شده را بفروشد. خصوصیات این بازار به قرار زیر است:

۱- فقط معاملات عمده در این بازار امکان‌پذیر باشد

به طوری که حجم معامله در هر سفارش عدد قابل‌توجهی شود.

۲- امکان معامله ثانویه برای این اوراق فراهم شود تا دارنده اوراق امکان انتقال آن به دیگران را داشته باشد.

۳- واضح است که به خاطر نبود رکن ضامن در این بازار، ‌رتبه‌بندی ناشر و انتشار گزارش ‌رتبه‌بندی اعتباری باید اجباری باشد.

۴- سازوکار ثبت سفارش‌های عرضه و تقاضا به روش ثبت سفارش دفتری باشد. این روش تضمین ‌می‌کند که قیمت اوراق متناسب با ریسک اعتباری

آنها باشد.

۵- اوراق با رتبه‌های مختلف اعتباری باید قابلیت عرضه داشته باشند که متقاضی براساس ظرفیت ریسک‌پذیری خود و قیمت عرضه به انتخاب اوراق مناسب اقدام کند.

۶- طبیعی است که این بازار به خاطر ماهیت آن فاقد تعهد بازارگردانی، تعهد پذیره‌‌نویسی و ضمانت اوراق عرضه شده ‌است.

۷- داشتن وثیقه برای عرضه این نوع اوراق نباید اجباری باشد.

۸- بیانیه ثبت و مقررات افشا برای این نوع اوراق ‌می‌تواند مختصر و سهل‌تر باشد.

۹- باید سطح ریسک رتبه‌‌بندی این نوع اوراق در تعیین حد نصاب سرما‌یه‌گذاری صندوق‌های سرما‌یه‌گذاری لحاظ شود.

قاسم محسنی، مدیرعامل شرکت رتبه‌بندی اعتباری برهان