پیشتازان تقسیم سود
جهان‌صنعت- در مجامع امسال بازار سرمایه، ۵۵۴شرکت بورسی توانسته‌اند در مجموع ۷۷۸همت سود نقدی را بین سهامداران خود توزیع کنند. این رقم در شرایطی محقق شده که سود خالص شناسایی‌شده این شرکت‌ها در سال مالی۱۴۰۳ برابر با ۱۴۲۲ همت برآورد شده است؛ موضوعی که بیانگر سهم بالای تقسیم سود از کل سودآوری شرکت‌ها و نیز روندی نسبتا پایدار در سیاست‌های تقسیم سود صنایع مختلف بازار به‌شمار می‌رود. بر پایه داده‌های آماری، طی پنج‌سال گذشته سودآوری صنایع مهم بازار سرمایه روندی رو به رشد داشته است. مقایسه میان سال۱۳۹۹ و سال۱۴۰۳ نشان می‌دهد که در این بازه پنج‌ساله، سود صنایع منتخب بورسی رشدی معادل ۱۴۳درصد را تجربه کرده است. این رشد چشمگیر، علاوه بر اثرپذیری از تغییرات ساختار تولید و قیمت‌های جهانی، بازتابی از شرایط کلان اقتصادی کشور، نرخ ارز، قیمت کالاهای پایه و تصمیمات کلان اقتصادی نیز بوده است.
در میان صنایع گوناگون بیشترین سود شناسایی‌شده در سال مالی۱۴۰۳ به صنعت محصولات شیمیایی اختصاص داشته است. این صنعت با ۳۰۱همت سود، جایگاه نخست را از نظر میزان سودآوری کسب کرده، پس از آن، صنعت فلزات اساسی با ۲۳۴همت در رتبه دوم قرار گرفته است. این دو صنعت طی سال‌های اخیر همواره در زمره اصلی‌ترین محرک‌های سودآوری بازار سرمایه ایران به شمار آمده‌اند چرا که به‌طور مستقیم با نوسانات قیمت‌های جهانی، به‌ویژه در بخش انرژی و فلزات پیوند خورده‌اند.
داده‌های آماری نشان می‌دهد که صنعت استخراج کانه‌های فلزی طی سال‌های ۹۹ تا ۱۴۰۳ با نوسان در سودآوری مواجه بوده است. در این بازه زمانی، میزان سود این صنعت به ترتیب برابر با ۵۳، ۹۰، ۸۲، ۱۰۱ و ۹۵ همت گزارش شده است. هرچند در سال۱۴۰۲ اوج سودآوری این صنعت با ۱۰۱همت به ثبت رسیده اما در سال۱۴۰۳ اندکی کاهش را تجربه کرده و به ۹۵همت رسیده است. این تغییرات بیش از هرچیز بازتابی از تغییرات قیمت جهانی سنگ‌آهن، سیاست‌های صادراتی و میزان تولید شرکت‌های بزرگ فعال در این حوزه است.
در صنعت فرآورده‌های نفتی، کک و سوخت هسته‌ای نیز الگوی مشابهی از نوسان دیده می‌شود. داده‌ها نشان می‌دهد که سودآوری این صنعت در پنج‌سال اخیر به‌ترتیب ۵۵، ۷۷، ۱۴۱، ۱۲۰ و ۱۰۹همت بوده است. اوج سود این صنعت در سال۱۴۰۱ و با ثبت ۱۴۱همت رقم خورده و پس از آن با کاهش به ۱۰۹همت در سال۱۴۰۳ رسیده است. چنین روندی را می‌توان ناشی از تغییرات قیمت نفت‌خام، وضعیت بازارهای جهانی انرژی، محدودیت‌های صادراتی و تحولات داخلی صنعت پالایش دانست.
در صنعت فلزات اساسی اما روند سودآوری به شکل نسبتا پایدارتری رو به رشد بوده است. سود شرکت‌های این صنعت طی سال‌های۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳ به‌ترتیب برابر با ۱۱۰، ۱۹۴، ۱۷۲، ۲۲۰ و ۲۳۴همت ثبت شده است. هرچند در سال۱۴۰۱ اندکی افت سود به ۱۷۲ همت رخ داده اما در دو سال بعد شاهد بازگشت و تقویت سودآوری این صنعت هستیم که در نهایت در سال۱۴۰۳ با رقم ۲۳۴همت رکورد تازه‌ای ثبت کرده است. در این میان نقش افزایش قیمت جهانی فلزات و همچنین رشد تولید داخلی را نمی‌توان نادیده گرفت.
صنعت محصولات شیمیایی نیز در این بازه پنج‌ساله رشد مداوم سودآوری را تجربه کرده است. داده‌های آماری حاکی است که سود این صنعت در سال‌های۹۹ تا ۱۴۰۳ به ترتیب ۱۳۸، ۲۰۷، ۲۴۶، ۲۷۰ و ۳۰۱همت بوده است. این روند صعودی مداوم، جایگاه صنعت محصولات شیمیایی را به‌عنوان بزرگ‌ترین صنعت سودآور بازار سرمایه تثبیت کرده است. وابستگی این صنعت به صادرات و پیوند مستقیم آن با بازارهای جهانی، اهمیت تحولات بین‌المللی را در تبیین سودآوری آن دوچندان می‌کند.
در کنار این صنایع، سایر صنایع بورسی نیز رشد قابل‌توجهی را به ثبت رسانده‌اند. مجموع سود شناسایی‌شده در سایر صنایع از ۲۳۰همت در سال۱۳۹۹ به ۶۸۲همت در سال۱۴۰۳ رسیده است. این روند حاکی از آن است که علاوه‌بر صنایع اصلی و بزرگ، بخش‌های دیگر بازار سرمایه نیز توانسته‌اند در مسیر افزایش سودآوری گام بردارند و نقش پررنگ‌تری در سود کل بازار ایفا کنند.
داده‌های آماری مربوط به روند سود تقسیمی شرکت‌ها در مجامع نیز نشان می‌دهد که طی سال‌های اخیر سیاست تقسیم سود صنایع بورسی با روندی رو به رشد همراه بوده است. برای نمونه سود تقسیمی شرکت‌های فعال در صنعت محصولات شیمیایی از ۱۰۶همت در سال۹۹ به ۲۲۲همت در سال۱۴۰۳ رسیده است. در صنعت فلزات اساسی نیز این رقم از ۴۰همت در سال۹۹ به ۱۱۴همت در سال۱۴۰۳ افزایش یافته است. در همین حال، صنعت استخراج کانه‌های فلزی طی این بازه زمانی سود تقسیمی به ترتیب ۳۴، ۵۸، ۶۰، ۷۱ و ۶۸ همت را به سهامداران پرداخت کرده است. صنعت فرآورده‌های نفتی، کک و سوخت هسته‌ای نیز در همین سال‌ها به ترتیب سود تقسیمی ۳۳، ۵۴، ۸۹، ۷۳ و ۶۵همت داشته است. این ارقام نشان‌دهنده فراز و فرودهایی در سیاست تقسیم سود این صنایع است که متاثر از شرایط سودآوری و جریان‌های نقدی داخلی شرکت‌ها بوده است.
در بخش محصولات شیمیایی نیز روندی مشابه اما با آهنگ صعودی‌تری مشاهده می‌شود. سود تقسیمی این صنعت از ۱۰۶همت در سال۱۳۹۹ به ۱۵۷همت در ۱۴۰۰، سپس ۱۸۰همت در ۱۴۰۱، ۲۰۷همت در ۱۴۰۲ و در نهایت به ۲۲۲همت در سال۱۴۰۳ رسیده است. همچنین در سایر صنایع، مجموع سود تقسیمی از ۱۰۳همت در سال۹۹ به ۳۰۹همت در سال۱۴۰۳ افزایش یافته است. این روند کلی گواهی است بر اینکه نه‌تنها سودآوری شرکت‌ها رشد داشته بلکه میزان نقدی که در نهایت به سهامداران پرداخت شده نیز به شکل مستمر افزایش یافته است.
در سایر صنایع بورسی نیز نسبت سود تقسیمی طی این دوره تغییرات قابل‌توجهی داشته است. این نسبت در سال۱۳۹۹ برابر با ۴۵درصد بوده و در سال۱۴۰۰ به ۵۹درصد افزایش یافته است. با این حال در سال‌های بعد، با کاهش نسبی مواجه شده و به ترتیب به ۵۴درصد در ۱۴۰۱، ۴۹درصد در ۱۴۰۲ و ۴۵درصد در سال۱۴۰۳ رسیده است. چنین روندی نشان می‌دهد که صنایع متنوع حاضر در این دسته، باوجود سودآوری بالاتر در سال‌های اخیر، در سیاست تقسیم سود خود جانب احتیاط را بیشتر رعایت کرده‌اند و بخشی از سود شناسایی‌شده را برای سرمایه‌گذاری مجدد یا پوشش هزینه‌های عملیاتی نگه داشته‌اند.
طی این بازه پنج‌ساله، ۵۵۴ شرکت بورسی موفق به تقسیم ۷۷۸ همت سود نقدی در مجامع خود شده‌اند که بیانگر اهمیت بالای سیاست تقسیم سود در بازار سرمایه ایران است. با وجود آنکه این تقسیم سودها سهم بالایی از کل سود خالص شرکت‌ها را به خود اختصاص داده و موجب انتقال منابع نقدی قابل‌توجهی به سهامداران شده است اما در عین حال نگرانی‌هایی نیز درباره پیامدهای بلندمدت آن مطرح می‌شود. تداوم سیاست تقسیم سود بالا در صنایع کلیدی می‌تواند به معنای کاهش منابع در دسترس برای سرمایه‌گذاری‌های توسعه‌ای، به‌روزرسانی ماشین‌آلات و تجهیزات تولیدی و نیز ارتقای بهره‌وری باشد. این موضوع در صورت استمرار می‌تواند بر روند سودآوری آینده صنایع تاثیر بگذارد و مسیر رشد بلندمدت آنها را با چالش‌هایی مواجه کند.
