پول نفت پر زد و رفت
جهان صنعت – مالیات پل ارتباطی مالی میان شهروندان و نهادهای حکومتی به‌ویژه نهاد دولت است. در این تعامل، دولت می‌خواهد با دریافت مالیات عادلانه‌تر، بیشتر و هدفمندتر کاری کند که شهروندان تمایل به پرداخت مالیات را در دستور کار قرار داده و از فرار مالیاتی خودداری کنند. در ایران اما به‌دلیل اینکه طی دهه‌های سپری‌شده دولت‌ها به منابع درآمدی نفت وابسته بودند درآمد مالیاتی در اقتصاد کلان سهم کمتری داشت. حالا اما کار به جایی رسیده که درآمد حاصل از صادرات نفت روندی کاهنده را تجربه می‌کند و دولت به جایی رسیده که باید مالیات بیشتری بگیرد.
برای اینکه داستان مالیات واکاوی شود چهاردهمین همایش سیاست‌های مالی و مالیاتی برگزار شد.
به‌گزارش رسانه مالیاتی ایران، تیمور رحمانی، دبیر علمی همایش سیاست‌های مالی و مالیاتی ایران در چهاردهمین دوره برگزاری این همایش که پیش از ظهر دیروز در مرکز همایش‌های صداوسیما برگزار شد، اظهار داشت: از زمانی که درآمدهای نفتی کفاف هزینه‌ها را نداد، دولت به این نتیجه رسید که مالیات تورمی بگیرد اما با رشد تورم و افزایش آسیب‌های آن، کاهش درآمدهای نفتی و افزایش تحریم‌های اقتصادی، دولت بعد از یک قرن به اخذ مالیات متعارف بازگشت.
عضو هیات‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران ادامه داد: درآمد نفت دیگر در آینده اقتصاد ایران نمی‌تواند کاری کند حتی اگر تحریم‌ها هم برداشته شود دیگر به دوران درآمدهای سرشار نفتی برنمی‌گردیم لذا دولت مجبور است در مالیات‌های متعارف تلاشش را افزایش دهد و تمرکزش را بر قوانینی مثل مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر مجموع درآمد بگذارد.
رحمانی ادامه داد: باید وزارت اقتصاد و سازمان امور مالیاتی به این نکته توجه کنند که مالیاتستانی گنج بی‌‌پایان نیست؛ باید اقتصاد را بزرگ کنیم و هزینه‌های دولت کاهش یابد تا بتوانیم پایه‌‌های مالیاتی متعارف را اجرا کرده و از این حیث با کمترین آسیب‌ها و عوارض اقتصادی مواجه شویم.
دبیر علمی همایش افزود: اگر قرار است تامین مالی دولت بر مالیاتستانی متمرکز شود باید به‌حدی باشد که نظام انگیزشی از بین نرود، بی‌عدالتی ایجاد نشود و اعتراض‌های اجتماعی نیز ایجاد نکند.
وی همچنین با اشاره به رشد ۱۲۱درصدی ارسال مقالات نسبت‌به سال گذشته گفت: همایش امسال با استقبال محققان روبه‌رو شد و شاهد ارسال ۲۶۱مقاله بودیم که نسبت‌به ۱۱۵مقاله سال گذشته، رشد چشم‌گیری محسوب می‌شود.
رحمانی افزود: در مرحله پالایش اولیه، ۳۱مقاله رد شد و مقالات باقیمانده توسط حداقل دو داور بررسی شدند. در این مرحله، ۱۲۸مقاله دیگر نیز توسط داوران رد شد و در نهایت، ۱۰۱مقاله بهعنوان مقاله برگزیده پذیرفته شد.
دبیر علمی همایش با بیان اینکه نهایتا ۶۸مقاله در کتابچه همایش، ۲۲مقاله به‌صورت پوستر و ۱۱مقاله نیز برای ارائه شفاهی در سالن‌های همایش انتخاب شده‌اند، تصریح کرد: در راستای توجه به حفظ محیط‌زیست، موسسه توسعه و تحقیقات دانشگاه تهران برای هریک از برگزیدگان و پیشکسوتان همایش، یک نهال کاشته است.
مالیات کجا خرج شد
رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور در چهاردهمین همایش سیاست‌های مالی و مالیاتی ایران گفت: نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی سال۱۴۰۰ معادل ۷/۵درصد بود که در سال۱۴۰۳ به ۳/۸درصد رسیده است.
به گزارش رسانه مالیاتی ایران، سید‌محمد‌هادی سبحانیان در چهاردهمین همایش سیاست‌های مالی و مالیاتی ایران که صبح دیروز برگزار شد با اشاره به تامین مالی ۱۲۲۹هزار میلیارد تومانی از محل منابع مالیاتی در سال گذشته گفت: اگر زحمات کارکنان نظام مالیاتی نبود، قطعا دستاوردهای امروز سازمان امور مالیاتی محقق نمی‌شد.
وی افزود: سال‌ها اتکای بیش از حد به منابع نفتی اجازه نمی‌داد منابع پایدار مالیاتی توسعه یابد اما در سال‌های اخیر با برنامه‌ریزی‌های دقیق و تلاش مداوم، توانسته‌ایم این وابستگی را کاهش دهیم و به‌سمت تامین منابع پایدار از محل مالیات حرکت کنیم.
سبحانیان اظهار داشت: نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی(GDP) کشور که یکی از مهم‌ترین شاخص‌های عملکرد نظام مالیاتی است از ۷/۵درصد در سال۱۴۰۰ به ۳/۸درصد در سال گذشته افزایش یافته است. همچنین سهم مالیات در منابع عمومی بودجه که در سال۱۴۰۰ زیر ۳۰درصد بود به حدود ۵۰درصد در سال گذشته رسید. نسبت مالیات به هزینه‌های جاری دولت نیز از ۴۰درصد در سال۱۴۰۰ به نزدیک ۷۰درصد افزایش یافته است. این نسبت در بسیاری از کشورهای پیشرفته نزدیک به ۱۰۰درصد است.
وی افزود: شهرداری‌ها و دهیاری‌ها بخش قابل‌توجهی از منابع مالی خود را از طریق نظام مالیاتی تامین می‌کنند. در سال۱۴۰۰ حدود ۴۸هزار میلیارد تومان به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها اختصاص یافت اما در سال۱۴۰۳ این رقم به بیش از ۲۴۴هزار میلیارد تومان افزایش یافت که رشدی بیش از پنج‌برابری را نشان می‌دهد.
رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور با اشاره به طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها، تصریح کرد: در سال گذشته، بیش از ۳۶۱هزار نفر از مودیان در این طرح شرکت و مالیات خود را اصطلاحا «نشان‌دار» کردند. این اقدام باعث شد حدود ۲۰۰۰پروژه در کشور از طریق مالیات تامین مالی شوند. بهعنوان نمونه، ۲/۱هزار میلیارد تومان برای پروژه‌های حمل‌ونقل، ۲/۱هزار میلیارد تومان برای آموزش‌وپرورش و ۱/۱هزار میلیارد تومان برای منابع آب تامین شد. ۷۵۰میلیارد تومان نیز به پروژه‌های زیرساختی دیگر اختصاص یافت.
وی افزود: در سال گذشته، تامین مالی پروژه‌های بهداشت و درمان به مبلغ ۶۶۰میلیارد تومان انجام شده است. همچنین در حوزه آموزش عالی نیز شاهد تامین مالی قابل‌توجهی بودیم.
رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور بیان کرد: رییس‌جمهور معتقد است باید اقتصاد را به دست مردم سپرد. همراهی مردم در توسعه و آبادانی کشور از طریق مشارکت در پروژه‌های مالیاتی یکی از راهبردهای اصلی است. امیدواریم که این مسیر با همکاری سازمان برنامه و بودجه و ایجاد یک درک مشترک تداوم یابد.
وی با بیان اینکه ما در تلاشیم تا نظام مالیاتستانی را از حالت سنتی به یک نظام سیستمی و هوشمند تبدیل کنیم، گفت: این روند شامل استفاده از اطلاعات شفاف و به‌روز برای تقویت اعتماد عمومی و کاهش فرار مالیاتی خواهد بود. همچنین قوانین مترقی مانند قانون «پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان» نقش مهمی در سیستماتیک‌شدن فرآیند مالیاتستانی ایفا کرده‌اند.
معاون وزیر اقتصاد با تاکید بر اینکه معافیت‌های فعلی مالیاتی کشور، در بسیاری از موارد، هدفمند یا اثرگذار نیستند، گفت: برخی از این معافیت‌ها بدون زمان‌بندی مشخص اجرا شده‌اند و به اهداف تعیین‌شده اصابت نکرده‌اند. ما مشکلی با معافیت‌های مالیاتی نداریم اما این معافیت‌ها باید هدفمند، زمان‌دار و موثر باشند. اگر نظام معافیتی اصلاح نشود همچنان با چالش‌های جدی در حوزه بهره‌وری اقتصادی مواجه خواهیم بود.
وی بیان کرد: لایحه مالیات بر مجموع درآمد در مجلس در حال بررسی است. نگاه ما در تدوین این لایحه صرفا درآمدی نبوده است. هدف اصلی، تحقق عدالت مالیاتی است. با اجرای این طرح، محاسبه مالیات به‌جای منابع پراکنده از درآمد مجموع افراد انجام خواهد شد. همچنین، هزینه‌های اساسی مانند بهداشت، درمان، آموزش و مسکن بهعنوان معافیت لحاظ خواهد شد تا فشار بر خانوارهای کم‌توان کاهش یابد.
سبحانیان گفت: ما برای رسیدن به یک نظام مالیاتی بهره‌ور و عادلانه، نیازمند اصلاحات ساختاری هستیم. این شامل حذف معافیت‌های ناکارآمد، تقویت زیرساخت‌های اطلاعاتی و افزایش شفافیت است. نظام مالیاتی باید ابزاری برای عدالت اقتصادی و اجتماعی باشد، نه صرفا یک ابزار درآمدی. رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور گفت: در حوزه مشاغل سال گذشته ۸۰درصد رسیدگی‌ها به‌صورت سیستمی بوده و تنها ۲۰درصد به‌صورت دستی و در حوزه اشخاص حقوقی ۷۰درصد اظهارنامه‌ها به‌صورت سیستمی رسیدگی شده‌اند و تتها ۳۰درصد توسط ماموران مالیاتی مورد رسیدگی قرار گرفت.
سبحانیان گفت: مالیات ابرازی مودیان حقوقی در سال۱۴۰۰، حدود ۵۸هزار میلیارد تومان بود که این عدد در سال گذشته به بیش از ۲۰۰هزار میلیارد تومان رسیده است. این رشد، باوجود کاهش نرخ برخی مالیات‌ها محقق شده و به‌دلیل شفاف‌سازی اطلاعات و ارائه اظهارنامه‌های پیش‌فرض بوده است.
وی خاطرنشان کرد: اکنون با توجه به ارائه اطلاعات شفاف به مودیان حقیقی، رشد قابل‌توجهی در مالیات‌های ابرازی داشته‌ایم اما هنوز راه زیادی در پیش است. برخی انتقادات به تفاوت میان مالیاتستانی از دستمزد حقوق‌بگیران و مودیان حقیقی وارد است و ما تلاش می‌کنیم این ناهماهنگی‌ها را برطرف کنیم.
سبحانیان افزود: در تلاشیم که تعیین و تشخیص مالیات از قواعد انسانی به فرآیندهای کاملا سیستمی منتقل شود. این تغییر باعث ارتقای شفافیت و بهبود فضای کسب‌وکار خواهد شد.
رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور بیان کرد: در حوزه اجاره مستغلات: در سال‌جاری، ۱۰۰درصد پرونده‌های این حوزه به‌صورت سیستمی رسیدگی شد، در حالی که سال گذشته ۹۰درصد توسط ماموران مالیاتی رسیدگی می‌شد. در حوزه اصناف و مشاغل سال گذشته ۸۰درصد پرونده‌های ارائه‌شده به‌صورت سیستمی بررسی شد و این آمار در سال‌های اخیر به‌طور مداوم رو به افزایش بوده است.
سبحانیان تاکید کرد: در حوزه اشخاص حقوقی ۷۰درصد اظهارنامه‌های اشخاص حقوقی در سال۱۴۰۳ به‌صورت سیستمی رسیدگی و قطعی شده است، در حالی که این عدد در سال‌های قبل بسیار پایین‌تر بود.
وی با تاکید بر اهمیت اجرای قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مودیان گفت: سامانه مودیان با صدور فاکتور الکترونیکی و تایید دوطرفه توسط خریدار و فروشنده، یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های مالیاتستانی در سطح بین‌المللی است. این سامانه با تاکید بر اصل صحت اطلاعات ارائه‌شده توسط مودی، باعث شفافیت بیشتر و کاهش تخلفات شده است. این قانون، باوجود پیچیدگی‌های اجرایی، از دی‌ماه۱۴۰۲ عملیاتی شد و تاکنون تحولات چشم‌گیری در نظام ارزش افزوده ایجاد کرده است.
سبحانیان خاطرنشان کرد: قانونگذار در این حوزه تصریح کرده که اصل بر صحت اطلاعات مودی است، مشروط بر اینکه مودیان در سیستم ثبت‌نام کرده و فاکتورهای الکترونیکی را به‌درستی صادر کنند. این گام بزرگ، کمک شایانی به مبارزه با فاکتورهای صوری و تخلفات کرده است.
وی گفت: نظام مالیاتی باید ابزاری برای ارتقای عدالت اقتصادی باشد. ما با هوشمندسازی، شفاف‌سازی و همکاری مردم و مسوولان در مسیر تحقق این هدف گام برمی‌داریم. چالش‌هایی وجود دارد اما مسیر تحولی سازمان به‌سمت پیشرفت پیش می‌رود.
رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور تاکید کرد: در سال۱۴۰۱، بیش از ۷میلیون مودی جدید شناسایی شد که این امر ناشی از اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان است. تعداد اشخاص متصل به سامانه مودیان از ۱۷۰۰نفر در ابتدای سال۱۴۰۱ به بیش از ۲۶۵هزار نفر در پایان سال گذشته افزایش یافت.
سبحانیان افزود: در سه‌ماهه اول سال۱۴۰۲، حدود ۵۰ میلیون صورت‌حساب الکترونیک ثبت شد که این رقم در دوره چهارم سال۱۴۰۳ به بیش از ۵/۲میلیارد صورت‌حساب رسید. این رشد چشم‌گیر به شفافیت داده‌ها و افزایش کارایی اقتصادی کمک شایانی می‌کند.
وی تصریح کرد: حجم بالای ارباب‌رجوع و تغییرات مداوم قوانین فشار زیادی به کارکنان وارد کرده است. لازم است قوانین جدید با آموزش مناسب و پذیرش اجتماعی اجرا شوند. مالیات علاوه‌بر یک امر اقتصادی، یک امر اجتماعی است و باید به دغدغه‌های مودیان توجه ویژه‌ای داشته باشیم.
رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور گفت: حرکت به سمت داده‌محوری و اجرای قانون پایانه فروشگاهی، کاهش مراجعات مردم به ادارات مالیاتی، شفافیت بیشتر و کاهش تبعیض میان مودیان را در پی دارد. این اقدامات رضایت‌مندی بیشتری را در میان جامعه اقتصادی کشور ایجاد خواهد کرد.
سبحانیان گفت: ما گام‌های بزرگی برداشته‌ایم اما برای دستیابی به نظام مالیاتی مطلوب‌تر باید اقدامات بیشتری انجام شود. امیدواریم با حمایت تمامی متخصصان و همکاران ادامه این مسیر با موفقیت همراه باشد.
