پوست‌اندازی استراتژیک
محمدرضا ستاری
همانطور که رسانه‌ها از پیش اطلاع داده بودند امروز قرار است احمد الشرع معروف به ابومحمد الجولانی، رییس‌جمهور موقت و حاکم فعلی سوریه در کاخ سفید با دونالد ترامپ دیدار کند؛ دیداری که نه‌تنها از جنبه استراتژیک برای سوریه و همچنین مناسبات منطقه‌ای اهمیت دارد بلکه در حال تبدیل شدن به یک رویداد نمادین است.
می‌دانیم که الشرع به عنوان بنیانگذار جبهه‌النصره یعنی شاخه القاعده در سوریه و همچنین رهبر هیات تحریر الشام در فهرست ویژه تروریستی ایالات‌متحده قرار داشت اما پس از آنکه وی در ریاض با همراهی محمد بن سلمان با ترامپ دیدار کرد، روز جمعه نیز در آستانه سفرش به واشنگتن تحریم‌های او از سوی ایالات‌متحده لغو شد بنابراین الشرع حالا یکی از معدود سیاستمداران و رهبرانی است که باوجود سابقه تروریستی به کاخ سفید دعوت شده تا با رییس‌جمهور آمریکا دیدار کند.
از سوی دیگر در حالی احمد الشرع را باید حاکم بلامنازع فعلی سوریه دانست که او از زمان روی کار آمدنش در آذر ماه سال گذشته تمام تلاش خود را معطوف به ارائه چهره‌ای متفاوت از گذشته کرده است به طوری که ضمن تغییر ظاهر و نحوه لباس پوشیدن، اکنون در مصاحبه‌ها و همچنین اقداماتش خود را به عنوان رهبری نوگرا معرفی می‌کند که از گذشته تکفیری خود فاصله گرفته و یک پوست‌اندازی تمام‌عیار انجام داده است. در واقع او تاکنون نه‌تنها موفق شده حمایت ترکیه، عربستان، قطر و امارات را به دست آورد بلکه چرخش وی به سمت غرب، همزمان با اینکه با ولادیمیر پوتین در مسکو دیدار می‌کند، نشان می‌دهد الشرع قواعد بازی منطقه‌ای و بین‌المللی را درک کرده و تلاش می‌کند با ارائه چهره‌ای متفاوت از خود نه‌تنها مبانی قدرتش که به‌نظر می‌رسد مطلقه و طولانی‌مدت باشد را تقویت کند بلکه با بازیگران مختلف به گونه‌ای مراوده داشته باشد که دستاوردهای بازسازی و خروج سوریه از بحران جنگ داخلی تماما به نام او ثبت شود.
در همین راستا نه‌تنها عربستان متقاعد به سرمایه‌گذاری در سوریه شده و ترکیه نیز ضمن حمایت‌های اقتصادی مشغول آموزش نیروهای دولتی سوریه است بلکه به روس‌ها به عنوان حامی مهم بشار اسد هم چراغ سبز نشان داده است. علاوه بر این قرار است وی در دیدارش با ترامپ بخشی از ائتلاف ضد داعش باشد؛ این امر زمانی اهمیت می‌یابد که بدانیم، بخش مهمی از نیروهای طرفدار او را نیروهای جهادی تشکیل می‌دهند و هر چند الشرع سال‌ها با داعش اختلاف داشته و با این گروه جنگیده اما حالا دارد ریسک قابل‌توجهی را در پیوستن به ائتلاف ضدداعش به امید لغو تحریم‌های سوریه و جلب حمایت غرب به جان می‌خرد.
یکی دیگر از اقدامات مهم الشرع این است که وی با نزدیکی به ایالات‌متحده می‌تواند تا میزان زیادی از نیروی کردها بکاهد زیرا نیروهای دموکراتیک سوریه به عنوان متحدان آمریکا در صورت نزدیکی الشرع به آمریکا به میزان قابل ملاحظه‌ای کارت بازی خود را از دست خواهند داد که این امر می‌تواند در آینده‌ای نزدیک اهرم فشاری جهت کاستن از میزان خودمختاری آنها در مناطق شمال شرقی سوریه باشد.
همزمان در حالی که احمد الشرع تلاش می‌کند در نزدیکی به ایالات‌متحده با یک تیر دو نشان را بزند، چالش اصلی وی در حال حاضر دو موضوع مهم است. نخستین مساله بحث بازسازی ویرانه‌های جنگ داخلی سوریه است که به نظر می‌رسد با لغو تحریم‌ها و ورود سرمایه‌گذاران خارجی این مشکل که البته بسیار اساسی و مهم است تا حدودی برای وی برطرف شود.
از سوی دیگر با توجه به حجم ویرانی و تخریب سوریه شانس بزرگ الشرع این است که با کوچک‌ترین اقدامات اصلاحی و توسعه‌ای می‌تواند از این قضیه برای خود یک رویکرد تبلیغاتی بزرگ بسازد.
چالش دوم او اما موضوع مواجهه‌اش با رژیم صهیونیستی است. در واقع حضور نیروهای اسرائیلی در بخش‌هایی از خاک سوریه و همچنین حملات این رژیم از جمله حمله به دمشق در تابستان امسال برای دولت الشرع از جمله چالش‌های اساسی محسوب می‌شود و از آنجا که وی نمی‌خواهد با اسرائیلی‌ها وارد درگیری شود و از سوی دیگر به واسطه سرمایه اجتماعی خود توان برقراری ارتباط با تل‌آویو را حداقل در کوتاه‌مدت ندارد، در نتیجه با نزدیک شدن به دولت ترامپ در نظر دارد که راهی برای مهار رژیم صهیونیستی نیز پیدا کند. در نتیجه اقداماتی که الشرع در طول یک‌سال گذشته به خصوص در عرصه روابط خارجی انجام داده به میزان زیادی منجر به تصویری متفاوت از وی در جامعه جهانی شده است؛ جایی که در نظر دارد به نظام بین‌المللی بفهماند برای برون‌رفت سوریه از جنگ داخلی و بازگشت این کشور به مدار جهانی، فعلا چاره‌ای غیر از حمایت و به رسمیت شناختن وی وجود ندارد.
