پهلوان‌پنبه‌های دلواپس یا اقتدار دیپلماتیک
علیرضا کیانپور- شامگاه شنبه با تصویب توافق ایران و آژانس در نشست شورای‌عالی امنیت ملی، یک گام بلند دیگر در مسیر اجرای توافق قاهره در تهران برداشته شد. آن هم در حالی که عصر شنبه وزیر امور خارجه به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی رفته بود تا با اقناع تندروهای پارلمان، دست‌کم بخشی از کارشکنی‌های داخلی در مقابله با ازسرگیری همکاری ایران و آژانس را خنثی کرده باشد. این در حالی بود که در ادامه این تحولات، نیمروز یکشنبه دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی با انتشار بیانیه‌ای درباره این توافق توضیح داد که تعامل ایران و آژانس در شرایط جدید چگونه خواهد بود. هرچند دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی از استفاده از تعبیر «توافق» برای آنچه سه‌شنبه هفته گذشته در قاهره رقم خورد، استفاده نکرده و امضای متن مشترک توسط سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی و رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را «ترتبیات امضاشده» خوانده است. «ترتیباتی» که با میانجیگری بدر عبدالعاطی وزیر خارجه مصر و در قاهره به امضا رسید و حالا آنطور که در بیانیه روز گذشته دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی مورد تاکید قرار گرفته به تصویب این نهاد نیز رسیده است.
بیانیه دبیرخانه شعام درباره «ترتیبات امضاءشده» در قاهره!
دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی که از حدود یک ماه پیش زیر نظر علی لاریجانی فعالیت می‌کند، دیروز با انتشار بیانیه‌ای از برگزاری نشست اخیر این نهاد خبر داد و با تاکید بر بررسی و تصویب آنچه «ترتیبات امضاشده» در قاهره خوانده، اعلام کرد: «متن این ترتیبات در کمیته هسته‌ای شورای‌عالی امنیت ملی مورد بررسی قرار گرفته و آنچه به امضا رسیده در مجموع همان چیزی است که مصوب این کمیته بوده است.» در بند دوم این بیانیه آمده است: «کمیته هسته‌ای که متشکل از مسوولان ارشد نهادهای مختلف ذی‌ربط است، در همه ادوار از جانب شورای‌عالی امنیت ملی مأذون به تصمیم‌گیری بوده و در این زمان نیز مطابق روال معمول عمل کرده است.»
دبیرخانه شعام همچنین با اشاره به تاسیسات هسته‌ای تحت نظارت آژانس ایران که از سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی مورد حمله واقع شده، اعلام کرد: «اولا، پس از ایجاد شرایط لازم امنیتی و ایمنی، ایران صرفا گزارش خود را پس از کسب نظر شورای‌عالی امنیت ملی به آژانس ارائه می‌کند و ثانیا، در مرحله بعد روش‌های اجرایی همکاری بین ایران و آژانس در خصوص گزارش ارسالی به آژانس باید میان طرفین توافق شده و از جمله طبق رویه داخلی اجرای ه گونه اقدامی باید به تایید شورای‌عالی امنیت ملی برسد.» دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی همچنین در بند چهارم این بیانیه تاکید کرد: «در صورت اتخاذ هرگونه اقدام خصمانه علیه جمهوری اسلامی ایران و تاسیسات هسته‌ای، از جمله بازگرداندن قطعنامه‌های مختومه‌شده شورای امنیت، اجرای این ترتیبات متوقف می‌شود.»
توضیحات پارلمانی عراقچی درباره توافق قاهره
در شرایطی که عراقچی عصر شنبه به دعوت کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در نشست اضطراری این کمیسیون حاضر شد و درباره جزئیات آنچه سه‌شنبه گذشته در قاهره رقم خورد، به نمایندگان توضیح داد، صبح دیروز ابراهیم رضایی در قامت سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اعلام کرد: «آقای عراقچی گفت که مذاکرات با آژانس در چارچوب مصوبات کمیته هسته‌ای شورای‌عالی امنیت ملی بوده که به منزله مصوبات خود شورای‌عالی امنیت ملی است و علی لاریجانی مسوول آن است.» او ضمن ارائه توضیحاتی در این رابطه که علاوه‌بر اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، حمیدرضا حاجی‌بابایی نایب‌رییس مجلس و شماری از دیگر نمایندگان مجلس نیز در جلسه حضور داشتند و شماری از معاونان وزارت امور خارجه نیز عراقچی را در این نشست همراهی می‌کردند در ادامه گفت: «آقای عراقچی به مذاکرات قاهره با رافائل گروسی مدیرکل آژانس نیز اشاره و تصریح کرد که «به مدت دو، سه ساعت روی متن توافق کار کردیم و پس از اعمال ملاحظات ما، به متن مورد قبول تبدیل شد. این توافق پس از سه دور مذاکره کارشناسی حاصل شد.» سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس همچنین توضیح داد که عراقچی در ادامه سخنانش تاکید کرده که آژانس پذیرفته شرایط جدیدی برای همکاری بین ایران و آژانس به وجود آمده و باید ملاحظات امنیتی ایران را مدنظر قرار دهد. رضایی در عین حال گفت: «به گفته آقای عراقچی در این تفاهم تاکید شده که هرگونه همکاری و بازرسی از تاسیسات هسته‌ای، تنها در چارچوب قانون مجلس و مصوبات شورای‌عالی امنیت ملی خواهد بود و اجرای این تفاهم منوط به این است که اقدام خصمانه‌ای مانند اسنپ‌بک علیه ایران صورت نگیرد و در صورت وقوع چنین اقداماتی، تفاهم ملغی خواهد شد.»
مخالف‌خوانی دلواپسان پس از توضیحات عراقچی و مصوبه شعام
با این همه با وجود تصویب توافق قاهره یا همان «ترتیبات امضاشده» در نشست شامگاه شنبه شورای‌عالی امنیت ملی و انتشار بیانیه رسمی این نهاد و همچنین حضور وزیر امور خارجه و معاونانش در نشست کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و ارائه توضیحاتی دقیق درباره جزئیات آنچه سه‌شنبه هفته گذشته در قاهره گذشت، ظاهرا تندروها کماکان اقناع نشده و بنا ندارند دست از کارشکنی و مخالف‌خوانی علیه توافق قاهره بردارند. چنانکه حمید رسایی، نماینده جنجالی مجلس با انتشار توئیتی هرچند مختصر اما پر نیش و کنایه درباره کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس که به‌صورت «اضطراری» برگزار شد، نوشت: «جلسه سه ساعته تمام شد؛ مراحل شبیه برجام در حال تکرار است، والسلام!» رسایی البته در حالی مدعی است که مراحلی شبیه برجام در حال تکرار است که داده‌های اقتصادی سال‌های پس از امضای توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ در سال ۲۰۱۵ میلادی، امروز عملا به یک رویا و آرزوی دور از دسترس برای شهروندان این سرزمین تبدیل شده است. زمانی که هر یک دلار ایالات متحده در بازارهای تهران به قیمت کمتر از ۳هزار و ۷۰۰هزار تومان معامله می‌شد و وقتی هم که بالاخره پس از ما‌ه‌ها مذاکره فشرده، وزیران خارجه ایران، روسیه، چین، آلمان، بریتانیا، فرانسه، آمریکا و مسوول سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا پای توافق هسته‌ای را امضا کردند، قیمت دلار با افت حدود ۱۵ تا ۲۰درصدی به حدود ۳هزار تا ۳هزار و ۲۰۰تومان کاهش یافت. جالب آنکه ازقضا از این حیث، اتفاقاتی تقریبا مشابه دوران برجام در همین یک هفته گذشته نیز رقم خورده؛ چنانکه دلار در روزهای پیش از امضای توافق قاهره در روز ۱۸ شهریورماه تا مرز یکصد و ۲ تا ۳هزار تومان معامله می‌شد و بلافاصله پس از انتشار خبر توافق قاهره سیری نزولی را درپیش گرفت و به حدود ۹۷ تا ۹۸هزار تومان رسید.
تحلیل جلال میرزایی درباره مخالف‌خوانی تندروها
در حالی که در این چند روز گذشته تندروها با برگزاری تجمع‌های گاه و بیگاه و نطق و تذکرهای پارلمانی در مخالفت با توافق قاهره با تمام توان به‌دنبال جلوگیری از همکاری ایران و آژانس هستند، یک نماینده پیشین مجلس معتقد است «تاثیر و نفوذ پایداری‌ها در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌های حاکمیتی بیش از اندازه بزرگنمایی شده و این جریان آنقدر که خودشان ادعا می‌کنند و برخی اصلاح‌طلبان نیز معتقدند نفوذ و قدرت ندارند.» جلال میرزایی که در این رابطه به «جهان‌صنعت» می‌گوید: «طی این چند هفته پیش از امضای توافق قاهره، هم رییس‌جمهور هم دبیر شورای‌عالی امنیت ملی و هم وزیر امور خارجه درباره دیدگاه و راهبرد کلی نظام درخصوص همکاری با آژانش اعلام موضع کرده بودند و پس از توافق نیز به دفعات تاکید کردند که ایران تمایل دارد که مشکلات خود با آژانس و جامعه جهانی را از طریق گفت‌وگو و از مسیر دیپلماسی حل‌وفصل کند.» این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه با تاکید بر اینکه «مواضع تندروها لزوما موضع نظام نیست»، اضافه کرد: «پایداری‌ها و دیگر جریان‌های تندروی منتسب‌به منتهی‌الیه جناح راست دیگر از نفوذ سابق در مراکز تصمیم‌گیری برخوردار نیستند. البته این افراد هم حق دارند حرفشان را بزنند اما نمی‌توان گفت که موضع نظام با موضع این جریان یکی است.» میرزایی تصریح کرد: «گذشت آن زمانی که شاهد شکاف میان دولت و حاکمیت بودیم؛ امروز بخشی از مواضع نظام را آقای لاریجانی و بخش دیگری را آقای عراقچی پیگیری می‌کند. ضمن اینکه رییس‌جمهور هم با نزدیکی که با رهبری دارد، نشان داده که سعی دارد مشکلات را از طریق تعامل با سطوح عالی نظام حل‌وفصل کند.»
تحلیل علی بیگدلی درباره مخالف‌خوانی تندروها
همزمان علی بیگدلی، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل نیز در گفت‌وگویی کوتاه با «جهان‌صنعت» از زاویه‌ای دیگر این دست مخالف‌خوانی‌های تندروها را مورد تحلیل و بررسی قرار داده و می‌گوید: «این مخالفت‌ها می‌تواند به این معنا باشد که آژانس یا اروپایی‌ها را تحت فشار قرار دهیم که دست از فعال کردن مکانیسم ماشه بردارند.» او با اشاره به تاکید عراقچی بر لزوم پرهیز تروئیکای اروپایی از حرکت به‌سوی فعال‌سازی مکانیسم ماشه درپی امضای توافق قاهره و هشدار وزیر خارجه به رافائل گروسی که اگر آژانس در بحث اجرایی مکانیسم ماشه با اروپایی‌ها همراهی کند، تهران نیز به‌سمت عبور از توافق قاهره حرکت خواهد کرد، گفت: «با وجود ابهامی که هنوز هم به چشم می‌آید، می‌توان گفت این توافق درمجمع فضایی ملایم‌تر و منطقی‌تر را بر روابط ایران و اروپا حاکم کرده یا دست‌کم می‌توان امیدوار بود که چنین شود.» بیگدلی در عین حال با اشاره به نقش‌آفرینی شورای‌عالی امنیت ملی در پرونده هسته‌ای گفت: «البته آقای لاریجانی تا پیش از این چندان در بحث مذاکرات فعال نبود اما همه می‌دانیم که اگر می‌خواهیم از چهاردیواری انزوا خارج شویم، باید به‌سمت مذاکره و تعامل با آژانس گام برداریم.»
