پمپ آب یا بمب ساعتی؟
جهان صنعت– درحالی که بحران آب وارد مراحل جدی‌تر می‌شود، مقامات شرکت آب و فاضلاب هشدار می‌دهند که نصب پمپ‌های آب ممکن است باعث افزایش قبض آب شود.
طرح افزایش قیمت آب مدتی است که پررنگ‌تر شده؛ هم در صحبت‌های مسوولان و هم در قبض آب پرمصرف‌ها. در سال‌های اخیر به‌ویژه در سال‌های۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ اقداماتی برای افزایش تعرفه آب در دستور کار قرار داشته است اما این افزایش‌ها به‌صورت پلکانی و هدفمند بوده‌اند. در شرایط تشدید بحران آب در تهران حالا اما تصمیم‌ها برای افزایش قیمت آب بها جدی‌تر شده است.
در لایحه بودجه ۱۴۰۳، وزارت نیرو مکلف شده است تا برای مشترکانی که مصرف آب آنها بیش از دو برابر الگوی مصرف باشد، به ازای هر مترمکعب مازاد، تعرفه آب را تا ۳۵درصد افزایش دهد، همچنین برای مشترکانی که مصرف آنها بین یک تا دو برابر الگو باشد، تعرفه به میزان ۱۵درصد افزایش یافته است. در واقع با این تصمیم تعرفه آب برای مشترکان پرمصرف در سال۱۴۰۳ نسبت به سال‌های قبل تا ۷۰درصد افزایش داشته است.
طرح افزایش قیمت آب به عنوان راهکاری بازدارنده که به مدیریت مصرف کمک می‌کند، در شرایطی در دستور کار دولت قرار گرفته که کمبود و فشار پایین آب در برخی مناطق شهرهای بزرگ از جمله تهران باعث شده که مردم اقدام به خرید پمپ آب کنند تا مشکل فشار آب به‌خصوص برای ساکنان ساختمان‌های بلندمرتبه حل شود.
در این میان خرید پمپ هم خود به یک مساله بزرگ‌تر برای مردم تبدیل شده است. قیمت پمپ‌ها به طور میانگین از ۱۰۰میلیون تومان شروع می‌شود و بسته به نوع ساختمان و حجم مصرف قیمت‌ها بالاتر هم می‌رود؛ مساله‌ای که باعث شده در مناطق بالاتر تهران که وضعیت اقتصادی مردم بهتر است، قطعی آب کمتر گزارش شود اما این همه ماجرا نیست و همین پمپ‌های گران هم ممکن است موجب افزایش قبض آب مشترکان شود.
آنطور که مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب منطقه پنج تهران به ایسنا گفته پمپ‌ها باعث می‌شوند که هوا وارد جریان آب شده و درنتیجه مقدار بیشتری آب در کارکرد مصرف کنتور ثبت شود. محمد تقی حسین زاده با اشاره به نصب پمپ‌های مستقیم بدون مخزن در ساختمان‌ها هشدار داده که این عوامل به اختلال در شبکه، قطع آب همسایگان و افزایش هزینه‌های قبض آب منجر می‌شود. حسین‌زاده همچنین گفته است: بیش از ۱۲هزار مشترک در منطقه۵ تهران چنین پمپ‌هایی دارند که موجب خروج شبکه از حالت هیدرولیکی شده و باعث می‌شود آب به همسایگان نرسد. به گفته او، «در کوچه‌ای با ۴۰خانوار اگر ۱۵پمپ مستقیم نصب شود، بقیه خانواده‌ها آب نخواهند داشت و خود مشترک نیز به دلیل کشیدن هوا به همراه آب، قبض سنگین‌تری پرداخت می‌کند.»
اعتراض پزشکیان به چمن‌های ریاستجمهوری!
این روزها تهران در آغاز پنجمین سال متوالی خشکسالی به‌سر می‌برد؛ ذخایر سدها به شدت کاهش یافته، برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی آسیب‌زننده شده و کشش تحمل مردم کاهش یافته است.
سطح ذخایر سدهای پنج‌گانه تامین‌کننده آب پایتخت (امیرکبیر، لار، لتیان، ماملو، طالقان) به زیر ۴۰درصد ظرفیت واقعی سقوط کرده است. از سویی داده‌های دقیق نشان می‌دهد ذخیره کل تا حدود ۳۳۶میلیون مترمکعب است که نسبت به سال گذشته کسری ۴۴۹میلیون مترمکعب را تجربه کرده است. چنین تصویری در مقابل سرانه مصرف بالا بحران بزرگی را برای دولت ایجاد کرده است. تا جایی که مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور هشدار داده:«اگر در تهران مصرف را کنترل نکنیم در شهریور و مهر پشت سدهای ما آب نخواهد بود.»
سرانه مصرف آب در تهران معمولا بین ۲۰۰ تا ۲۵۰لیتر در روز به ازای هر نفر برآورد می‌شود. این رقم نسبت به استانداردهای جهانی مصرف آب نسبتا بالاست به خصوص که تهران با مشکلات کم‌آبی و خشکسالی‌های مکرر مواجه است.
کشورهای توسعه‌یافته با مدیریت منابع آب پیشرفته، مانند کشورهای اروپایی و ژاپن، سرانه مصرف آب بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ لیتر در روز بوده که کمتر از تهران است.
هرچند سرانه مصرف آب در تهران نسبت به استانداردهای جهانی مصرف آب نسبتا بالاست اما مدیریت توزیع هم بی‌مشکل نیست. آنطور که مسعود پزشکیان می‌گوید: «ما در ریاستجمهوری چمن زدیم، شهر پر از چمن است در صورتی که می‌تواند چیز دیگری غیر از چمن باشد.»
پزشکیان با انتقاد از مصرف غیرضروری آب در فضاهای سبز و چمن‌کاری‌های شهری گفت: چه ضرورتی دارد که در شرایط کم‌آبی، سطح شهر را پر از چمن و آن را روزانه زیر آفتاب آبیاری کنیم؟ چرا از پوشش‌های گیاهی جایگزین استفاده نمی‌کنیم که نیاز آبی کمتری دارند؟ اگر چنین اقداماتی را اصلاح نکنیم، در آینده ممکن است برای نوشیدن آب هم دچار مشکل شویم.
رییس‌جمهور در شرایطی نسبت به چمن‌کاری در شهر معترض است که محیط‌زیست یک مساله جدایی ناپذیر از زندگی مردم است. تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که مصرف آب شرب و آب شست‌وشو از یکدیگر جداست و اساسا شهرها برای شست‌وشو و آبیاری از طرح بازچرخانی آب استفاده می‌کنند؛ موضوعی که در ایران مغفول مانده است.
در سنگاپور، یکی از پیشگامان در مدیریت منابع آب، بیش از ۴۰درصد آب مورد استفاده شهر از طریق بازچرخانی پساب تامین می‌شود که این آب کیفیت بسیار بالایی دارد و حتی برای مصرف خانگی نیز قابل استفاده است.
کشورهای اروپایی مانند اسپانیا و ایتالیا نیز با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بازچرخانی توانسته‌اند مصرف آب تازه را تا حدود ۳۰درصد کاهش دهند و این در حالی است که حسین‌زاده، مدیرعامل آبفای منطقه پنج تهران درباره پیشنهاد جداسازی آب شرب و آب شست‌وشو توضیح داد که این موضوع فعلا عملی نیست و تنها در پروژه‌های خاص بازچرخانی آب برای آبیاری فضای سبز انجام می‌شود.
در همین حال علی‌محمد مختاری، مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز تهران گفته است: «شهرداری تهران برای حفظ منابع آبی تاکنون حدود ۵هزار میلیارد تومان برای توسعه خطوط انتقال پساب هزینه کرده است. با وجود تکمیل خطوط انتقال پساب از تصفیه‌خانه‌هایی مانند فیروزبهرام، جنوب و لواسان، شرکت آبفا هنوز اقدامی برای وصل انشعابات نکرده است.»
او با بیان اینکه ۱۰۸حلقه چاه شهرداری در اثر حفر چاه‌های جدید توسط آبفا خشک شده است، اضافه می‌کند:«اکنون شهرداری تهران سالانه ۲۳میلیون مترمکعب پساب برای آبیاری استفاده می‌کند اما اگر انشعابات جدید متصل شود، این عدد به ۵/۵۶میلیون مترمکعب در سال خواهد رسید. در حالی‌که شرکت آبفا باید پساب را تحویل دهد، انتظار دارد شهرداری برای دریافت پسابی که خودش زیرساختش را اجرا کرده، هزینه پرداخت کند. این رویه هم غیرقانونی و هم غیرمنصفانه است.»
شبکه فرسوده، مدیریت فشل
در حالی که راهکارهای بسیار زیادی برای مدیریت مصرف آب حتی در شرایط بحرانی وحود دارد، دولتی‌ها تنها راهکار موجود را افزایش قیمت می‌دانند. هرچند به گفته کارشناسان قیمت آب در ایران به نسبت هزینه‌ای که برای تسویه و انتقال می‌شود، بسیار پایین است اما آنها پیشنهاد می‌کنند که همزمان با طرح افزایش قیمت، در راس یعنی انتقال و توزیع هم اصلاحات اساسی صورت بگیرد.
در سال‌های اخیر فرسودگی شبکه‌های انتقال و توزیع آب در تهران و دیگر شهرهای ایران به‌عنوان یکی از معضلات جدی در مدیریت منابع آبی مطرح شده است. این مشکل نه‌تنها باعث هدررفت مقادیر زیادی آب می‌شود بلکه می‌تواند به بروز مشکلات زیست‌محیطی و اقتصادی نیز منجر شود.
بخش قابل توجهی از زیرساخت‌های آبرسانی تهران با قدمتی بیش از ۲۵سال دچار فرسودگی شده‌اند. طبق گزارش‌ها حدود ۲۴درصد از شبکه آب تهران عمری بالغ بر ۲۵سال دارد و نیاز به بازسازی فوری دارد. حسین‌زاده، مدیرعامل آبفای منطقه پنج تهران هم اذعان می‌کند که متوسط فرسودگی شبکه بین ۱۵ تا ۲۰درصد است اما به دلیل عدم تخصیص اعتبار کافی، تنها ۱۵ تا ۲۰کیلومتر از بیش از ۱۵۰۰کیلومتر شبکه در منطقه پنج سالانه بازسازی می‌شود که این رقم بسیار ناکافی است.
میانگین جهانی هدررفت واقعی آب بین ۸تا ۱۰درصد است. با توجه به اینکه تهران ۱۱درصد هدررفت واقعی دارد، می‌توان گفت این میزان نزدیک به استانداردهای جهانی است. به گفته کارشناسان و متخصصان زیست‌محیطی در شرایط کنونی که هم حفظ محیط‌زیست و هم زندگی مردم اولویت قرار دارد، بهتر است که همه اصلاحات و طرح مدیریت بحران از جمله افزایش تعرفه پرمصرف‌ها و طرح بازچرخانی آب به همراه نوسازی شبکه توزیع همزمان انجام شود.
