پشت پرده سکوت نفتی پوتین
جهان صنعت– در حالی که تنش‌های نظامی بین ایران و رژیم صهیونیستی در هفته‌های اخیر شدت گرفته، ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه در اظهاراتی غیرمنتظره اعلام کرده که این درگیری‌ها هنوز تاثیر قابل‌توجهی بر بازار جهانی نفت نگذاشته‌اند و در نتیجه نیازی به اقدام فوری از سوی اوپک‌پلاس برای تنظیم تولید وجود ندارد. این در حالی است که بهای نفت برنت به بالاترین سطح خود از ژانویه ۲۰۲۵ تاکنون رسیده و به حدود ۷۵دلار در هر بشکه رسیده است؛ رقمی که پیش از بروز این تنش‌ها، در محدوده ۶۵دلار بود.
پوتین با تاکید بر اینکه نوسان فعلی در قیمت‌ها هنوز بحرانی نیست، گفت: اعضای اوپک‌پلاس به تدریج در حال بازگرداندن کاهش داوطلبانه تولید هستند تا بازار در تعادل باقی بماند. وی نقش ایران را در ثبات بازار نفت کلیدی توصیف کرد و افزود: «در حال حاضر نیازی به دخالت یا تغییر سیاست نیست، همه چیز را زیر نظر داریم.»
با این حال، این ارزیابی روسیه با دیدگاه برخی دیگر از کشورها و تحلیلگران انرژی همخوانی ندارد. جهش قابل‌توجه قیمت نفت و افزایش نااطمینانی ژئوپلیتیک در خاورمیانه، فشار بر کشورهای غربی به ویژه اعضای گروه هفت (G7) برای کاهش وابستگی به انرژی روسیه را تشدید کرده است.
در این میان، توجه تحلیلگران به کانادا جلب شده است؛ کشوری که با داشتن پنجمین ذخایر بزرگ نفت خام و قرارگیری در میان سه تولیدکننده برتر اورانیوم در جهان، توان بالقوه‌ای برای ایفای نقش جایگزین در بازار انرژی دارد. اما سوال اینجاست که آیا کانادا واقعا می‌تواند جایگزین مناسبی برای روسیه باشد؟
کانادا و روسیه هر دو بین پنج تولیدکننده بزرگ نفت قرار دارند. روسیه روزانه بیش از ۹میلیون بشکه نفت تولید می‌کند و این ظرفیت را دارد که به بیش از ۱۰میلیون بشکه در روز نیز برسد. در مقابل، تولید نفت کانادا حدود ۵میلیون بشکه در روز است. این اختلاف فاحش، تحقق ایده جایگزینی کامل روسیه با کانادا را از منظر ظرفیت تولید، دشوار می‌کند.
اگرچه کانادا از نظر حجم ذخایر نفت خام در رتبه سوم جهانی قرار دارد (حدود ۱۷۱میلیارد بشکه، عمدتا در قالب ماسه‌های نفتی)، اما بهره‌برداری از این ذخایر با چالش‌های زیست‌محیطی و مقرراتی مواجه است. در مقابل، روسیه حدود ۸۰میلیارد بشکه ذخایر نفت دارد. این تفاوت نشان می‌دهد که کانادا از لحاظ منابع توان رقابت دارد اما در مرحله اجرا، موانع جدی وجود دارد.
یکی از چالش‌های اصلی کانادا در مسیر تبدیل شدن به صادرکننده بزرگ‌تر انرژی، سیاست‌های محدودکننده دولت‌های لیبرال در حوزه محیط‌زیست و انرژی است. این سیاست‌ها که عمدتا با هدف کاهش انتشار کربن و تحقق اهداف «صفر خالص» طراحی شده‌اند، فرآیندهای سرمایه‌گذاری و تولید در صنعت نفت و گاز را دشوار کرده‌اند. افزایش هزینه‌های عملیاتی، تاخیر در صدور مجوزها و مقاومت اجتماعی در برابر پروژه‌های بزرگ نفتی از جمله چالش‌هایی هستند که رشد سریع تولید نفت در کانادا را با مانع روبه‌رو کرده‌اند.
از سوی دیگر، بیشتر صادرات نفت خام کانادا به ایالات‌متحده انجام می‌شود که به دلیل نزدیکی جغرافیایی و زیرساخت‌های انتقال، گزینه‌ای منطقی برای کانادا به‌شمار می‌آید. با این حال، در شرایط جدید جهانی، تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی به ویژه در آسیا و اروپا ضروری به نظر می‌رسد. دولت فدرال کانادا نیز اخیرا تصمیم به بررسی این گزینه گرفته است.
در حوزه گاز طبیعی، کانادا با چالش‌های بیشتری نسبت به نفت مواجه است. با وجود منابع گازی قابل توجه، این کشور هنوز حتی نخستین کارخانه صادرات گاز طبیعی مایع (LNG) خود را تکمیل نکرده است. این در حالی است که روسیه چندین کارخانه فعال LNG دارد (هرچند تحت تحریم) و در حال توسعه بیشتر نیز است. از سوی دیگر، آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده LNG جهان، رقیب اصلی کانادا در این عرصه محسوب می‌شود.
بدون وجود زیرساخت‌های لازم برای صادرات گاز، به ویژه به آسیا و اروپا، کانادا نمی‌تواند نقش پررنگی در بازار جهانی LNG ایفا کند. ساخت و توسعه چنین زیرساخت‌هایی نه‌تنها سرمایه‌گذاری کلان می‌طلبد، بلکه به سال‌ها زمان و رفع موانع سیاسی و زیست‌محیطی نیاز دارد.
اگرچه منابع طبیعی کانادا در حوزه انرژی به آن اجازه می‌دهد تا در صورت لزوم نقش جایگزین روسیه را در برخی زمینه‌ها ایفا کند، اما موانع ساختاری، سیاستگذاری‌های محدودکننده و کمبود زیرساخت‌های صادراتی باعث شده این جایگزینی در کوتاه‌مدت و حتی میان‌مدت بعید به نظر برسد. بنابراین اظهاراتی نظیر آنچه از سوی جان کرتون، رییس گروه تحقیقاتی گروه هفت مطرح شده، اگرچه از منظر استراتژیک قابل تامل است، اما از نظر عملیاتی با موانع متعددی مواجه خواهد بود.
گروه هفت برای تحقق هدف کاهش وابستگی به انرژی روسیه، نیازمند رویکردی واقع‌گرایانه، سرمایه‌گذاری مشترک در زیرساخت‌های انرژی در کشورهایی چون کانادا و تسهیل سیاستگذاری‌های داخلی در این کشورهاست. بدون این اقدامات هماهنگ، جایگزینی روسیه از سبد انرژی جهانی، یک ایده بلندپروازانه ولی فعلا غیرعملی خواهد ماند.
