پاشنه‌آشیل گردشگری کشور
مژگان کریم‌نیایی– آمار اعلام‌شده در خصوص گردشگری کشور یکی از مباحثی است که همواره محل بحث و مناقشه میان دولت و بخش‌خصوصی بوده است. از سویی دولت آمار میلیونی در خصوص گردشگران ورودی به کشور اعلام می‌کند و از سوی دیگر، بخش‌خصوصی نسبت‌به این آمار تشکیک‌هایی دارد. ملاک دولت و وزارت گردشگری برای آمار گردشگری ورودی، ثبت مهر ورود و خروج در پاسپورت اتباع خارجی است که از مرزها وارد کشور می‌شوند. با این شیوه احصای آمار اما عملا پیله‌وران کشورهای همسایه که صبح وارد شده و بعدازظهر به کشور خود بازمی‌گردند نیز در آمار گردشگری منظور می‌شوند. از سوی دیگر، زائرانی که از مرزهای عراق و افغانستان به ایران آمده اما انتفاع آنها به تورگردان و راهنمای گردشگری و بخش‌های دیگر گردشگری کشور نمی‌رسد، در عمل به‌عنوان گردشگر در این آمار دیده می‌شوند و همین وضعیت نقدهایی را در خصوص آمار گردشگری کشور از سوی برخی فعالان بخش‌خصوصی به‌دنبال داشته است.
نتیجه این شرایط آنکه در حالی که ضریب اشغال هتل‌ها پایین بوده و راهنمایان گردشگری و کارکنان تورگردان‌ها یکی پس از دیگری تعدیل می‌شوند، آمار ۶ و ۷میلیونی در خصوص تعداد گردشگران ورودی به کشور اعلام می‌شود و همین امر نقدهایی را برانگیخته است.
چالش نبود سیستم آماری صحیح
اردشیر اروجی، کارشناس گردشگری در خصوص تشکیک‌ها درباره آمار گردشگری کشور به «جهان‌صنعت» گفت: «متاسفانه مسوولان مربوطه آمارها را در مصاحبه‌های خود اعلام می‌کنند و هیچ سایتی ندارند که عموم به آن دسترسی داشته باشند و بتوانند آمار اعلامی را ارزیابی کنند. به نظرم روش آمارگیری نیز چندان صحیح نیست. بسیاری از کشورها پیش از ورود اتباع خارجی، برگه‌های سبزی را به افراد می‌دهند تا آنها را پر کرده و در گمرک تحویل دهند. به این ترتیب، مسافر خارجی در هنگام مهر کردن پاسپورتش به گیت مربوطه مراجعه می‌کند و برگه سبز را نیز تحویل می‌دهد. در این برگه نوشته می‌شود که آیا فرد گردشگر است یا خیر، برای چند روز قصد اقامت دارد و مقاصد موردنظرش برای اقامت کدام شهرهاست. این اطلاعات دریافتی در سیستم وارد و ذخیره می‌شود و به این ترتیب دولت‌ها حتی به‌صورت ساعتی آمار گردشگری ورودی خود را دارند.» وی افزود: «با استفاده از این روش، کشوری مثل ایتالیا می‌تواند بگوید که ظرفیت گردشگری یک جزیره تفریحی تکمیل شده و از سفارتخانه بخواهد که برای سفر به این منطقه ویزا ندهد و برای مناطق دیگر اجازه ورود و سفر صادر کند. بنابراین مدیریت و کنترل برای گردشگری این کشورها وجود دارد و اینگونه نیست که مثلا پس از برجام به‌یکباره تمام هتل‌های اصفهان پر شود و وضعیت ایجاد شده اعتراض‌برانگیز شود. درواقع با احصا و اتکا به آمار، می‌توان وضعیت گردشگری ورودی را به‌درستی مدیریت و کنترل کرد. در کشور ما نیاز به استفاده از این روش و ارائه برگ سبز به اتباع ورودی داریم تا آمار اعلامی در خصوص گردشگران ورودی دقیق و قابل‌اعتماد باشد. در نهایت باید توجه داشت که گردشگر کسی است که وارد کشور مقصد شده و در آنجا اقامت و هزینه کند. به بیان دیگر گردشگر کسی است که از طریق تورگردان وارد کشور شده و برای حمل‌ونقل و اقامت هزینه کند و در احصای آمار باید به این موارد نظر داشت.»
لزوم توجه به ایجاد حساب‌های اقماری گردشگری
اروجی ضمن تاکید بر اهمیت ایجاد حساب‌های اقماری گردشگری گفت: «از سوی دیگر، بارها تاکید کرده‌ایم که ایجاد حساب‌های اقماری گردشگری اهمیت دارد، به این معنی که در بخش‌های گردشگری مانند رستوران، هتل، حمل‌ونقل و تمام بخش‌هایی که به گردشگری مرتبط هستند، اطلاعات باید جمع‌آوری شود تا مشخص شود که به‌طور دقیق چقدر درآمد و هزینه در بخش گردشگری شکل گرفته است. باید مشخص شود که صنعت گردشگری کشور که به‌طور مستمر بر سرمایه‌گذاری در آن تاکید داریم، تا چه میزان سرمایه‌گذاری در آن برای سرمایه‌گذار و کشور به‌صرفه است.»
وی افزود: «برای آنکه حساب‌های اقماری گردشگری به‌درستی ایجاد شود، در مرحله نخست باید آمار گردشگری کشور اصلاح و به‌درستی تنظیم شود. باید ابتدا وضعیت این آمار اعلامی مشخص و سایتی برای آن ایجاد شود و سپس براساس آمار اولیه، حساب‌های اقماری گردشگری مشخص شود. هر سال می‌گویند که حساب‌های اقماری گردشگری را با کمک مرکز آمار و بانک مرکزی ایجاد کردیم اما نکته‌ای که وجود دارد این است که هنوز سایتی برای ارائه آمار گردشگری ایجاد یا معرفی نشده است و به این ترتیب نمی‌توان پذیرفت که بدون وجود چنین سایتی، حساب‌های اقماری گردشگری به‌درستی شکل بگیرد. به نظرم اگر یک وزیر بیاید و در مرحله نخست به‌جای شعار دادن، به‌طور خالصانه سایت آمار گردشگری را ایجاد و امکان دستیابی به آن را برای عموم مردم، پژوهشگران و فعالان صنعت فراهم کند و در مرحله دوم، امکان دسترسی به آمار و اطلاعات حساب‌های اقماری را فراهم کند، آن وزیر موفق خواهد بود اما تاکنون این اقدام به انجام نرسیده است.» این کارشناس گردشگری در پایان گفت: «در حال حاضر مشکل این است که هم روش احصای آمار گردشگران ورودی به کشور اشتباه است و هم در زمینه اعلام آن اشتباهاتی وجود دارد و این موارد نیازمند رسیدگی است.»
صنعت گردشگری نیازمند توجه و مدیریت صحیح
صنعت گردشگری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشورهای مختلف، نیازمند توجه و مدیریت دقیق است. در این راستا وجود سیستم‌های آماری دقیق و قابل‌اعتماد از جمله الزامات اساسی برای ارزیابی عملکرد و توسعه این صنعت به‌شمار می‌رود. مشکلات موجود در آمار گردشگری کشور، به‌ویژه در زمینه ثبت و تحلیل داده‌های مربوط به گردشگران ورودی، نشان‌دهنده خلأهای جدی در مدیریت این حوزه است. یکی از چالش‌های اصلی در صنعت گردشگری، عدم شفافیت و دقت در داده‌های آماری است. این امر می‌تواند به ناکارآمدی در تصمیم‌گیری‌های کلان اقتصادی و اجتماعی منجر شود. به‌عنوان مثال اگر آمار گردشگران ورودی به کشور به‌درستی ثبت و تحلیل نشود، برنامه‌ریزی برای توسعه زیرساخت‌ها، خدمات و امکانات گردشگری به‌درستی انجام نخواهد شد. این مساله می‌تواند به کاهش کیفیت خدمات و نارضایتی گردشگران منجر شود که در نهایت به افت درآمدهای ناشی از گردشگری خواهد انجامید.
از سوی دیگر عدم توجه به تنوع گردشگران و دسته‌بندی آنها براساس نوع سفر و هزینه‌ای که صرف می‌کنند، می‌تواند منجربه ارائه تصویر نادرستی از وضعیت واقعی صنعت گردشگری شود. به‌عنوان مثال گردشگرانی که از کشورهای همسایه به‌صورت موقت وارد کشور می‌شوند، ممکن است در آمارها به‌عنوان گردشگر ثبت شوند درحالی‌که آنها هیچ تاثیری بر اقتصاد محلی و گردشگری ندارند. این مقوله نیازمند تجدیدنظر در روش‌های آماری و تعریف دقیق‌تری از گردشگر و نوع گردشگری است. همچنین ایجاد حساب‌های اقماری گردشگری می‌تواند به درک بهتر از درآمد و هزینه‌های مرتبط با این صنعت کمک کند. این حساب‌ها اطلاعات دقیقی در مورد بخش‌های مختلف گردشگری مانند هتل‌ها، رستوران‌ها و حمل‌ونقل ارائه می‌دهند و به تصمیم‌گیرندگان کمک می‌کنند تا درک بهتری از نحوه توزیع منابع و سرمایه‌گذاری‌ها داشته باشند. در نهایت برای بهبود وضعیت گردشگری و افزایش جذابیت آن برای سرمایه‌گذاران و گردشگران، نیاز به یک رویکرد جامع و سیستماتیک است. این رویکرد باید شامل به‌روزرسانی روش‌های آماری، ایجاد زیرساخت‌های مناسب و توجه به نیازهای واقعی گردشگران باشد. تنها در این صورت است که صنعت گردشگری می‌تواند به یکی از ارکان اصلی اقتصادی کشور تبدیل شود و نقش موثری در توسعه پایدار ایفا کند. با توجه به پتانسیل‌های موجود، بهینه‌سازی این صنعت نه‌تنها به‌نفع اقتصاد کشور خواهد بود بلکه می‌تواند به حفظ و ارتقای فرهنگ و تاریخ کشور نیز کمک کند.
