وقتی صدای «تَق» همه چیز را درست نمی‌کند!
دکتر الهام باقری یکتا*– حتما شما هم ویدئوهایی را دیده‌اید که یک نفر روی تخت دراز کشیده، دکتر کایروپرکتیک سرش را می‌چرخاند و ناگهان «تق!» بعد هم بیمار با لبخند از جا بلند می‌شود و می‌گوید: وااای، درد کمرم رفت!
این صحنه‌ها جذاب هستند و حتی بعضی وقت‌ها آرام‌بخش اما پشت این صداهای تق و تق همیشه واقعیت خوشایندی پنهان نیست.
کایروپرکتیک یا همان دستکاری ستون فقرات (Spinal Manipulation) روشی است که طرفدارانش آن را راهی سریع و موثر برای رفع درد گردن و کمر می‌دانند اما همانطور که هر دارویی عوارض دارد، این روش هم می‌تواند خطراتی برای سلامتی داشته باشد. در ادامه می‌خواهیم درباره عوارض جانبی کایروپرکتیک صحبت کنیم.
عوارض شایع اما نسبتا بی‌خطر
بیایید از مشکلات رایج و سبک شروع کنیم. تحقیقات نشان داده‌اند که بین۳۰ تا ۶۰درصد افرادی که کایروپرکتیک انجام می‌دهند، بعد از جلسه دچار علائمی می‌شوند که معمولا موقتی هستند. این علائم شامل کوفتگی و درد گردن یا کمر ،سردرد یا احساس خستگی ،سفتی عضلات و خشکی مفاصل می‌شود.
این مشکلات معمولا بین ۲۴ تا ۴۸ساعت برطرف می‌شوند.
مشکل اما زمانی آغاز می‌شود که انتظار داریم صدای تق یک معجزه باشد و هرگز به عوارض جدی فکر نمی‌کنیم.
وقتی صدای تق جدی می‌شود
بخش هیجان‌انگیز و البته خطرناک ماجرا همین‌جاست.
هرچند نادر اما گاهی منیپولیشن ستون فقرات می‌تواند منجر به عوارضی شود که اصلا شوخی‌بردار نیستند:
۱- پارگی شریان‌های گردنی و سکته مغزی
وقتی گردن با حرکات ناگهانی دستکاری می‌شود، ممکن است دیواره رگ‌ها آسیب ببیند و منجر به تشکیل لخته و حتی سکته شود. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اگرچه این موارد کم اتفاق می‌افتند اما واقعی هستند.
۲- فتق دیسک یا تشدید بیرون‌زدگی دیسک موجود
اگر دیسک بین‌مهره‌ای شما نیمه‌بیرون‌زده باشد، یک حرکت اشتباه می‌تواند آن را کامل بیرون بیاورد و حتی به اعصاب فشار بیاورد و علائمی مانند گزگز و مور مور در دست یا پا ایجاد کند.
۳- شکستگی مهره یا دنده
مخصوصا در افراد سالمند یا مبتلا به پوکی استخوان، فشار ناگهانی روی ستون فقرات می‌تواند منجر به شکستگی شود.
۴- در رفتگی مفصل فکی گیجگاهی
تصور کنید با خوشحالی از یک جلسه کایروپرتیک به خانه برمی‌گردید. در یخچال را باز می‌کنید، یک سیب آبدار و خوشمزه را بر می‌دارید اما به محض اینکه دهانتان را باز می‌کنید تا آن را گاز بزنید فک‌تان از جا درمی‌آید. این اتفاق خیلی ناراحت‌کننده و ترسناک به نظر می‌رسد اما تجربه یکی از مراجعان من است که در یک جلسه کایروپرکتیک شرکت کرده بود!
۵- فلج یا حتی مرگ در موارد بسیار نادر
بله، متاسفانه گزارش‌های علمی اندکی از این اتفاق‌ها هم وجود دارند. هرچند آمار عوارض جدی کایروپرکتیک اندک است اما وقتی پای ستون فقرات و مغز وسط باشد، حتی یک مورد هم اهمیت زیادی دارد.
چرا این خطرات رخ می‌دهند؟
خیلی وقت‌ها دلیل بروز این عوارض، عدم بررسی دقیق وضعیت بیمار قبل از شروع درمان است. مثلا فرد پوکی استخوان دارد اما تشخیص داده نمی‌شود، یا اگر دیسک کمر یا گردن نیمه‌بیرون‌زده باشد ممکن است دچار پارگی کامل بشود و اگر مشکلات عروقی گردن پنهان باقی مانده باشند، یک فشار یا چرخش ناگهانی می‌تواند پیامدهای جدی به همراه داشته باشد.
اثرات کوتاه‌مدت در برابر درمان‌های پایدار
نکته مهم اینجاست که حتی اگر کایروپرکتیک بدون عارضه هم انجام شود، اثرات آن معمولا کوتاه‌مدت هستند.
شاید یک یا دو روز حالتان بهتر شود اما مشکل اصلی اغلب برطرف نمی‌شود.
در مقابل، تحقیقات معتبر (Hurwitz et al., 2019) نشان داده‌اند که تمرینات علمی و فیزیوتراپی تخصصی می‌توانند نه‌تنها درد را کاهش دهند بلکه از برگشت آن جلوگیری کنند. این روش‌ها ریشه مشکل را هدف می‌گیرند و باعث بهبود عملکرد عضلات و مفاصل می‌شوند. به زبان ساده، کایروپرکتیک مثل یک مسکن سریع است اما فیزیوتراپی مثل یک برنامه سلامتی بلندمدت که اثراتش پایدارتر و ایمن‌تر است.
توصیه پایانی یک فیزیوتراپیست
اگر عاشق شنیدن صدای «تق!» هستید، قبل از رفتن به مطب کایروپرکتیک حتما با پزشک یا فیزیوتراپیست مشورت کنید.
بررسی دقیق استخوان‌ها، رگ‌ها و دیسک‌ها می‌تواند جلوی اتفاقات ناخوشایند را بگیرد.
اما اگر هدف شما «سلامتی بلندمدت و بدون ریسک» است، بهتر است سراغ فیزیوتراپی علمی و تمرینات هدفمند بروید.
یادتان باشد، صدای واقعی سلامتی همیشه یک «تق» ناگهانی نیست؛گاهی صدای آرام پیشرفت روزبه‌روز شماست.
*دکترای تخصصی فیزیوتراپی و توانبخشی
