وعده‌های روی کاغذ!
جهان‌صنعت– از فرودین‌ماه امسال دو حادثه تلخ معدنی بار دیگر زنگ خطر ایمنی در معادن کشور را به صدا درآورد. این حوادث که در معادن باریت در آذربایجان‌غربی و زغال‌سنگ مهماندویه در دامغان رخ داد، جان تعدادی از هموطنان‌مان را گرفت و ضعف‌های جدی در رعایت استانداردهای ایمنی را آشکار کرد. نکته تلخ ماجرا اینجاست که معدن مهماندویه حتی فعال نبوده و جان‌باختگان تنها برای بررسی شرایط بازگشایی معدن به آنجا رفته بودند که گرفتار گاز منوکسیدکربن شدند! حالا مدیرکل دفتر نظارت بر معادن وزارت صنعت اعلام کرده که ایمنی در معادن شوخیبردار نیست و برخورد قانونی با متخلفان به‌طور جدی در دستور کار خواهد بود. به این ترتیب معادنی که ضوابط ایمنی را رعایت نکنند، به دستگاه قضایی معرفی و در صورت لزوم تعطیل خواهند شد اما نکته مهم این است که آیا این بار وعده‌های مسوولان به عمل تبدیل می‌شود یا همچنان باید شاهد تکرار این تراژدی‌ها باشیم؟!
البته حوادث معدنی، ادامه زنجیره‌ای از رخدادهای ناگوار سال گذشته است. به طور مثال در ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ حادثه‌ای در معدن زغال‌سنگ طبس رخ داد که بیش از ۵۰کارگر این معدن جان باختند و تعداد مصدومان به ۲۲نفر رسید. حادثه‌ای که در پی انفجار گاز متان در دو بلوک B و C معدن طبس اتفاق افتاد. همچنین ۱۰خرداد ۱۴۰۳ نیز در ریزش معدن زغال‌سنگ آبنیل در روستای بی‌بی‌حیات کرمان ۶نفر دچار حادثه شدند. علاوه بر این در ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ نیز ریزش معدن زغال‌سنگ در منطقه طغرالجرد شهرستان کوهبنان باعث شد که یکی از نیروهای معدن جان خود را از دست بدهد. مساله این است با اینکه در پی این حوادث همواره مسوولان دستور رسیدگی فوری به موضوع را داده و تیم‌های مختلفی هم از سوی ریاست‌جمهوری، وزارت صمت و وزارت کشور به منطقه اعزام یا مامور تهیه گزارش شده‌اند اما باز هم ملاحظه می‌شود که ایمنی در معدن آنطور که باید جدی گرفته نمی‌شود و کار چندانی در این خصوص صورت نمی‌گیرد.
به اعتقاد فعالان معدنی از مهم‌ترین چالش‌های معادن زغال‌سنگ که بیشترین مشکل برای این دسته از معادن به وجود می‌آید، ایمنی پایین، عدم به‌کارگیری تکنولوژی و ماشین‌آلات روز دنیا در بهره‌برداری از معادن جهت تولید کنسانتره زغال‌سنگ با کیفیت قابل‌‌قبول و ویژگی‌های زمین‌شناسی معادن زغال‌سنگ ایران است اما مساله دیگر اجرای دقیق آیین‌نامه ایمنی معادن مصوب شورای حفاظت فنی کار است که نادیده گرفته می‌شود. بنابراین با وجود هشدارها و وعده‌های مکرر مسوولان، شواهد نشان می‌دهد که مشکلات ساختاری همچنان پابرجاست.
ایمنی شوخیبردار نیست
در این خصوص مدیرکل دفتر نظارت بر معادن وزارت صنعت اعلام کرد: ایمنی در معادن شوخیبردار نیست و برخورد قانونی با متخلفان به‌طور جدی در دستور کار است.
امیر حسن‌زاده از تشدید نظارت‌ها بر ایمنی و بهره‌برداری معادن کشور خبر داد و تاکید کرد که معادنی که ضوابط ایمنی را رعایت نکنند، به دستگاه قضایی معرفی و در صورت لزوم تعطیل خواهند شد.
مدیرکل دفتر نظارت بر معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت با اشاره به اهمیت بالای ایمنی در معادن کشور، اعلام کرد که وزارت صمت در کنار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اقدامات مشترکی را برای ارتقای ایمنی معادن کشور آغاز کرده است.
وی تصریح کرد که اولویت اصلی، حفظ جان کارگران و اجرای دقیق آیین‌نامه ایمنی معادن مصوب شورای حفاظت فنی کار است.
به گفته حسن‌زاده، معادنی که در بازرسی‌ها دچار ضعف ایمنی باشند، ابتدا فرصت رفع ایرادات به آنها داده می‌شود اما در صورت تداوم تخلف، گزارش آنها به اداره کار و دادستانی ارجاع می‌شود.
مدیرکل دفتر نظارت بر معادن وزارت صمت در ادامه با اشاره به اقدامات ساختاری، از طرح جدید صدور پروانه اشتغال حقوقی برای شرکت‌های فعال در حوزه معدن توسط نظام مهندسی معدن ایران خبر داد و گفت: طبق این طرح، شرکت‌هایی که قصد فعالیت در بخش مشاوره، اجرا یا طراحی دارند، باید دارای حداقل دو عضو رسمی و دارای پروانه نظام مهندسی باشند. این روند با هدف هویت‌بخشی به فعالان معدنی و افزایش شفافیت در فعالیت‌ها دنبال می‌شود.
احیای نقش ناظر
حسن‌زاده احیای نقش ناظر معدنی را یکی از برنامه‌های کلیدی دفتر نظارت برشمرد و گفت: ناظر باید از سوی نظام مهندسی و دولت حقوق بگیرد و بر تمام جنبه‌های فنی و ایمنی فعالیت‌های معدنی نظارت داشته باشد. معادنی که از نظر فنی دچار تخلف باشند، به وزارت صمت معرفی خواهند شد تا درباره صلاحیت بهره‌برداری آنان تصمیم‌گیری شود.
وی از طراحی و اجرای فرم‌های یکنواخت برای طرح‌های بهره‌برداری معادن نیز خبر داد که به گفته وی، موجب شفاف‌سازی، تسهیل فرآیندهای اداری و افزایش ضریب ایمنی و بهره‌برداری اصولی خواهد شد.
مدیرکل دفتر نظارت بر معادن تاکید کرد که اجرای کامل آیین‌نامه ایمنی معادن، صدور پروانه‌های اشتغال حقوقی، ساماندهی نقش ناظران و تدوین فرم‌های واحد بهره‌برداری، از مهم‌ترین اولویت‌های این دفتر در سال جاری است.
وی ابراز امیدواری کرد که با همکاری نظام مهندسی و اداره کار، این اقدامات به شکوفایی اقتصادی کشور از طریق صیانت از ذخایر معدنی منجر شود.
از حوادث قبلی چه خبر؟
از میان حوادث بزرگ معادن باید به انفجار معدن زغال‌سنگ یورت در ۱۳اردیبهشت ۱۳۹۶ اشاره کرد که جان بیش از ۴۲کارگر این معدن را گرفت. این حادثه در پی انفجار گاز متان در دو بلوک B و C معدن طبس اتفاق افتاده بود. بعد از وقوع حادثه انفجار معدن زغال‌سنگ آزادشهر، حسن روحانی، رییس‌جمهور وقت برای بررسی دقیق‌تر وضعیت این حادثه به منطقه آزادشهر استان گلستان سفر کرد و در نهایت دستوراتی درباره این حادثه از قبیل رسیدگی فوری به موضوع وضعیت پرسنل صادر کرد. وی همچنین طی دستوری از کمیته حقیقت‌یاب خواست عوامل موثر و افراد مقصر در این حادثه را شناسایی و طبق قوانین با آنها برخورد کنند اما با گذشت چند سال از وقوع این حادثه بنا به گفته فعالان معادن زغال‌سنگ متاسفانه به هیچ‌کدام از نامه‌ها پاسخ داده نشد و هیچ صحبتی مبنی بر حمایت از این حوزه مطرح نشد، گویا اصلا اراده‌ای برای حمایت از معادن زغال‌سنگ وجود ندارد و فعالان این حوزه محکوم به فعالیت، آن هم در سخت‌ترین شرایط هستند.
در نهایت آبان‌ماه ۱۳۹۶، رییس‌کل دادگستری استان گلستان اعلام کرد که براساس جمع‌بندی گزارش کمیته حقیقت‌یاب، مقصر حادثه کارفرماست اما در مورد حادثه توضیحات بیشتری برای اطلاع مردم بازگو نشد و در آخر مشخص نشد دقیقا چه تخلفاتی صورت گرفته و چه برخوردی با متخلفان انجام شده است. نکته قابل‌توجه اینجاست که با گذشت ۹ سال از این حادثه عدم سیاستگذاری مناسب در معادن زغال‌سنگ باعث شد تا حادثه بزرگ‌تری در معدن زغال‌سنگ طبس رخ دهد. بر اثر این حادثه بیش از ۵۰کارگر این معدن جان باختند و تعداد مصدومان به ۲۲نفر برسد.
بخشی از اتفاقات چند سال اخیر در معادن زغال‌سنگ
۲۰شهریور ۱۴۰۲: جان‌باختن ۶کارگر در انفجار معدن زغال‌سنگ البرزشرقی در طزره دامغان که باعث شد حتی رییس مجلس شورای اسلامی برای بررسی علل وقوع حادثه معدن زغال‌سنگ البرز ماموریت ویژه‌ای به کمیسیون صنایع بدهد.
۱۰آبان ماه ۱۴۰۱: در حادثه ریزش معدن زغال‌سنگ پابدانا شهرستان کوهبنان دو کارگر معدن جان‌باختند که به گفته مسوولان علت این حادثه در دست بررسی است.
۱۷اردیبهشت ۱۴۰۰: در پی وقوع حادثه ریزش تونل ۴۲ و k13 زغال‌سنگ البرز شرقی در منطقه طزره دامغان و جان‌باختن دو کارگر این معدن، فعالیت در این کارگاه از معدن زغال‌سنگ تا اطلاع ثانوی تعطیل شد.
۲۲شهریور ۱۴۰۰: حادثه ریزش تونل معدن زغال‌سنگ هجدک در بخش کوهساران راور منجر به جان‌باختن کارگر ۳۵ساله این معدن شد.
۱۶شهریور ۱۳۹۹: حادثه ریزش در معدن تونل شماره۲ زغال‌سنگ هجدک شهرستان راور در استان کرمان چهار کشته و یک مصدوم داشت.
