29 - 09 - 2022
هورالعظیم قربانی استخراج نفت
مهدیه بهارمست- تالاب مرزی هورالعظیم آخرین بازمانده تالابهای بینالنهرین، در جنوب غربی ایران، در خوزستان و در انتهای رود کرخه واقع شده است. یکسوم این تالاب در ایران و دوسوم آن در عراق قرار دارد. تابستان سال ۹۷ که خشکسالی شدیدی در خوزستان رخ داده بود، آتشسوزی در بخشهای ایرانی و عراقی تالاب از تیر تا مهر آن سال ادامه داشت. دود ناشی از این آتشسوزی تا بیش از ۱۰۰ کیلومتر در خوزستان پیش رفت و هشت شهرستان را درگیر کرد. شهریور سال گذشته نیز آتشسوزی در سه نقطه از بخش عراقی تالاب هورالعظیم، باعث شد دود این آتشسوزی شهر رُفیّع از توابع شهرستان هویزه را فرا گیرد. رودخانه کرخه امسال برای دومین سال متوالی با بحران کمآبی روبهرو است و در ماههای اخیر تقریبا هیچ آبی از این رودخانه وارد هورالعظیم نشده است و علت دقیق آتشسوزی که ۱۷۵۰ هکتار از بخش ایرانی این تالاب بینالمللی را سوزاند هنوز مشخص نیست. بخش عراقی هورالعظیم که امسال چندینبار دچار آتشسوزی شده بود، بار دیگر از جمعه ۱۱ شهریور تاکنون شعلهور شده است.
براساس گزارشها آتشسوزی تالاب هورالعظیم در قسمت عراقی به دلیل خشکسالی، کمبود آب و همچنین گرمای هوا اتفاق افتاده است. برخی گرمای هوا را از متهمان ردیف اول این آتشسوزی میدانند، برخی گمانهزنیها علت آتشسوزی تالاب شادگان را صدور مجوز خروج آب به سمت عراق و اروندرود از طریق دریچههای دایک مرکزی این تالاب میدانند. از طرفی رطوبت فعلی هوا مانع مشتعل شدن حریق در تالاب است و در صورت کاهش رطوبت و وزش باد به سمت شرقی تالاب، ممکن است در روزهای آینده دود ناشی از حریق بخش عراقی هورالعظیم مجددا شهرهای دشت آزادگان، هویزه و اهواز را درگیر کند.
همچنین برخی کارشناسان سلامت بر این عقیدهاند که تنفس در این هوا برای ساکنان منطقه نگرانکننده است. در این راستا علی بنیعگبه رییس اداره حفاظت محیطزیست اهواز در گفتوگویی با اشاره به تکرار مداوم آتشسوزیها در بخش عراقی تالاب هورالعظیم، گفت: «هوای شهر اهواز، دشت آزادگان، هویزه و حمیدیه متاثر از این حریق بوده است. با کاهش شرجی و تغییر جهت وزش باد به سمت جنوب شرقی، دود حریق تالاب به سمت شهرهای خوزستان میآید.» گفته میشود، دود ناشی از این آتشسوزی تا بیش از ۱۰۰ کیلومتر فراتر رفت و نفس کشیدن شهروندان پیرامون را سخت کرد. باتوجه به وضعیت خشکسالی و کاهش شدید باران، کارشناسان نسبت به وقوع آتشسوزیهای شدید در این تالاب هشدار میدهند و از وزارت نیرو میخواهند که حقآبه تالاب را پرداخت کند. در چندماه اخیر این دومین آتشسوزی در بخش عراقی تالاب است که هوای شهرهای اهواز، هویزه، حمیدیه و کارون را تحتتاثیر قرار داده است. آلودگی ناشی از آتشسوزی در بخش عراقی تالاب هورالعظیم، شاخص کیفی هوای اهواز را در وضعیت خطرناک ٣٣۵ ppm قرار داده است. توجه به تامین حقآبهها توسط وزارت نیرو یکی از راهکارهای اصلی برای جلوگیری از این رخداد خطرناک است. البته برخی کارشناسهای محیطزیست عدم مهار آتشسوزی تالاب هورالعظیم را از سوی دولت عراق و ایران عمدی میدانند، زیرا به عقیده آنها با نابودی تالاب استخراج نفت برای هر دو کشور راحتتر میشود!
اختلال در اینترنت مانع اندازهگیری مساحت حریق
این در حالی است که مدیرکل حفاظت محیطزیست خوزستان با اشاره به ادامه آتشسوزی در تالاب هورالعظیم و نبود امکان اندازهگیری آلودگی ناشی از این حریق گفت: «عمدتا این آتشسوزی در بخش عراقی تالاب هورالعظیم رخ داده اما با توجه به اینکه پایشها از طریق ماهواره انجام میشود، به دلیل اختلال در اینترنت و سختی دسترسی به ماهوارهها فعلا نتوانستهایم مساحت دچار حریق را اندازهگیری کنیم.» محمدجواد اشرفی در خصوص میزان آلودگی ناشی از این حریق در شهرهای مختلف خوزستان تصریح کرد: «معمولا دستگاههای سنجش آلودگی هوای ما این دود را اندازهگیری نمیکنند. دستگاههای موجود عمدتا ذرات با اندازه ۱۰ و ۵/۲ میکرون و در برخی شهرها آلایندگیهای گازی را اندازهگیری میکنند، اما واقعیت این است که اکنون دود غلیظی در برخی شهرهای خوزستان وجود دارد و میتواند برای افراد دارای بیماریهای زمینهای و تنفسی آزاردهنده باشد. توصیه میشود گروههای پرخطر از حضور در محیطهای عمومی و آزاد بپرهیزند و حتما از ماسک استفاده کنند.»
وی با بیان اینکه مهار حریق در بخش عراقی تالاب از وظایف کشور عراق است، گفت: «پیگیریهای متعددی برای مهار این حریق از طریق وزارت کشور، رییس ستاد مدیریت بحران و وزارت امور خارجه داشتهایم تا در صورت وقوع آتشسوزی نسبت به مهار آن اقدام شود، اما با توجه به اینکه حریق در بخش عراقی است نمیتوانیم اقدام اجرایی خاصی انجام دهیم. از دولت عراق خواستهایم مجوزی صادر کنند تا در مواقع لزوم در این زمینه کنیم اما تاکنون عراق همکاری نکرده و پاسخی در این زمینه دریافت نکردهایم. همچنین درخواست کردهایم هواپیمای آبپاش در خوزستان مستقر شود، اما فعلا امکان استقرار هواپیما آبپاش در خوزستان وجود ندارد.»
اهمال در خاموش کردن آتش
محمد درویش، کارشناس و فعال محیطزیست دلیل اهمال عراق و مسوولان ایرانی را عمدی دانست و به «جهانصنعت» گفت: با توجه به تحقیقات به عمل آمده دلایل اهمالکاری عمدی مسوولان عراق و ایران در مهار آتشسوزی هورالعظیم بسیار است. یکی از مهمترین این دلایل استخراج نفت است. در اصل هر چقدر تالاب هورالعظیم زودتر خشک شود، فرآیند استخراج نفت از تالاب هورالعظیم برای دولت عراق و ایران راحتتر میشود. همچنین یکی دیگر از این دلایل اهمالکاری مسائل امنیتی و مرزی دو کشور است. زیرا با آتشسوزی و نابودی کامل نیزارها نگرانی نیروهای امنیتی هر دو مرز کمتر میشود. در نتیجه یک توافق نانوشتهای میان دولت ایران و عراق در خصوص عدم مهار آتشسوزی در تالاب هورالعظیم وجود دارد؛ چرا که آنها بدشان نمیآیید از دست نیزارهای انبوه و منطقه خیس هورالعظیم خلاص شوند. به همین دلیل هیچگاه تالاب هورالعظیم از سوی دولت ایران به عنوان تالاب بینالمللی در کنوانسیون رامسر ثبت نشد. در حال حاضر نیمی از یک میلیون هکتار تالاب هورالعظیم، تالاب محسوب نمیشود. البته تالاب هورالعظیم از سوی ایران چهارصد هزار هکتار بود، اما تنها صد و بیست و پنج هزار هکتار آن به صورت رسمی در سازمان حفاظت از محیطزیست به عنوان تالاب به ثبت رسیده است.
وی افزود: اینکه برخی گفتند به دلیل خشکسالی و کمبود آب تالاب آتش گرفته است، که معتقدم صحیح نیست. هر سال به دلایل مختلف مانند حضور شکارچیان در منطقه نیزارها شعلهور میشوند. زیرا در منطقه حادثهخیزی مانند تالاب هورالعظیم یگانهای اطفای حریق باید به صورت شبانهروز برای مهار آتشسوزیهای تکراری در منطقه حضور داشته باشند. ولی مسوولان ایرانی به گونهای رفتار میکنند که هر دفعه غافلگیر میشوند. در هر صورت به نظرم عمده دلایلی که دولت ایران با همکاری عراق درخصوص مهار آتشسوزی تالاب هورالعظیم کاهلی میکنند، استخراج نفت است. آنها بر این عقیدهاند که نبود تالاب بهتر از بودنش است.
درویش در پاسخ به مدیرکل حفاظت محیطزیست خوزستان درخصوص اینکه به دلیل اختلال در اینترنت نتوانستند مساحت حریق را اندازهگیری کنند، اظهار کرد: اینکه اشرفی گفته به دلیل قطعی اینترنت نتوانستند، نحوه پیشروی آتشسوزی تالاب را رصد ماهوارهای کنند، بهانه مضحکی بود. زیرا آنها میتوانستند با صدور اطلاعیهای درخواست بسیج عمومی کنند و مردم را به میدان بیاورند. اگر چنین اتفاقی رخ میداد حداقل آتش سمت ایران خاموش میشد. جالب است هواپیمای آبپاش برای مهار آتشسوزی جنگلهای ترکیه هست اما برای مهار آتش در تالاب هورالعظیم نیست!
او ادامه داد: شاید وقوع آتشسوزی در تالاب هورالعظیم عمدی نباشد اما اینکه دولت عراق و ایران درخصوص مهار آن تلاش چندانی نمیکنند، کاملا عمدی است. مرزبانان هر دو طرف نیزارها را عاملی برای اختلال در حفاظت مرزها میدانند. از سوی وزارت نفت ایران و عراق نیز به دنبال خشک کردن تالاب هورالعظیم است تا فرآیند استخراج نفت سریعتر انجام شود.
این فعال محیطزیست با اشاره به آثار نابودی تالاب هورالعظیم و مهاجرت سیل عظیمی از اهوازیها بیان کرد: ضرر نابودی هورالعظیم بیشتر از اینکه متوجه عراق باشد، متوجه ایران است. زیرا جهت باد غالب از غرب به شرق است. همانطور که پیشتر گفتم هورالعظیم یک میلیون هکتار از جنوب غرب ایران و جنوب شرق عراق را شامل میشود. بنابراین اگر این تالاب به طور کامل خشک شود، قطعا به بزرگترین کانون بحرانی تولید فرسایش بادی، ریزگرد و گردوغبار بدل میشود. به دلیل جهت باد مناطق غربی خوزستان تا مرکز خوزستان را متاثر خواهد کرد. همچنین اهواز در آینده نهچندان دور غیرقابل سکونتتر میشود. همچنین تفاوت دمای شب و روز در استان خوزستان افزایش پیدا میکند. کاهش زیستپذیری نیز در سمت عراق و ایران افزایش پیدا میکند. البته در این میان درآمدهای گردشگری که میتوانست از تابآوری هورالعظیم ایجاد شود، نابود میشود. بخش قابلتوجهی از اقتصاد محلی که وابسته به تالاب است هم از بین میرود. در نتیجه آثار و تبعات نابودی هورالعظیم بسیار جدی است و در پی آن خسارت جدی به منطقه وارد میشود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد