هشدار وزارت نیرو درباره سوءتفاهم آبی
جهان صنعت- با وجود بارشهای پراکنده و بعضا قابلتوجه در روزهای اخیر، مسوولان صنعت آب تاکید دارند که این اتفاق بههیچوجه به معنای عبور کشور از خشکسالی نیست و نباید موجب ایجاد خوشبینی زودهنگام در افکار عمومی شود. سخنگوی صنعت آب با اشاره به عقبماندگی عمیق و مزمن بارشها در سالهای گذشته میگوید: آنچه رخ داده، هنوز توان جبران کمبارشی انباشته پنج تا ششسال اخیر را ندارد و مدیریت مصرف همچنان یک ضرورت اجتنابناپذیر است. عیسی بزرگزاده در واکنش به برخی اظهارات مبنیبر پایان خشکسالی تصریح کرد: «با وجود بارشهای اخیر مطلقا از خشکسالی عبور نکردهایم.» به گفته او، اگرچه طی روزهای گذشته خبرهای نسبتا امیدوارکنندهای از بارشها منتشر شده و پیشبینیها نیز از تداوم این روند در روزهای آینده حکایت دارد این موضوع اما نباید به سوءتفاهم درباره وضعیت منابع آب کشور منجر شود. براساس آمار ارائهشده از سوی وزارت نیرو، تا تاریخ بیستویکم آذرماه، میانگین بارش دریافتی کشور حدود ۲۰ میلیمتر بوده درحالیکه میزان متعارف و نرمال در این بازه زمانی بیش از ۵۱میلیمتر است. به این ترتیب کشور در مقیاس ملی با حدود ۶۱درصد عقبماندگی بارشی مواجه است. بزرگزاده تاکید میکند که این عقبماندگی در برخی استانها شدیدتر است؛ بهگونهای که استانهایی مانند کرمان، سیستانوبلوچستان و خراسانجنوبی عملا تاکنون بارش موثری دریافت نکردهاند. سخنگوی صنعت آب با اشاره به توزیع نامتوازن بارشها افزود: در استانهایی نظیر یزد، خراسان رضوی، خراسانشمالی، تهران، اصفهان، قم، فارس، البرز و قزوین نیز میزان بارشها کمتر از حد انتظار بوده است. او بهطور مشخص به وضعیت تهران اشاره کرد و گفت: «در استان تهران تا بیستویکم آذر، حدود ۷۶درصد عقبماندگی نسبت به شرایط نرمال وجود دارد. در این مدت تنها حدود ۱۵میلیمتر بارش ثبت شده درحالیکه میزان مورد انتظار ۶۲ میلیمتر بوده است.» به گفته او، در شرایطی که مصرف آب در ماههای اخیر افزایش یافته و زمین نیز به دلیل خشکسالیهای پیدرپی است، این میزان بارش هنوز یک رخداد تعیینکننده محسوب نمیشود. بزرگزاده با اشاره به وضعیت سدهای کشور نیز تصویر نگرانکنندهای ارائه داد. او گفت: اگر همه سدهای کشور بهصورت یک مجموعه در نظر گرفته شوند، ورودی آب به سدها از ابتدای سال آبی جاری یعنی از اول مهر تا بیستویکم آذر، حدود ۲میلیارد و ۸۹۰میلیون مترمکعب بوده است؛ رقمی که در مدت مشابه سال گذشته به ۴میلیارد و ۵۷۰میلیون مترمکعب میرسید. این آمار نشان میدهد ورودی سدها حدود ۳۷درصد کاهش یافته است. همچنین حجم آب ذخیرهشده در مخازن سدها در تاریخ یادشده حدود ۱۶میلیارد و ۶۱۰میلیون مترمکعب بوده درحالیکه این عدد در سال گذشته ۲۲میلیارد و ۶۷۰میلیون مترمکعب بوده که از کاهش ۲۷درصدی حکایت دارد. سخنگوی صنعت آب با تاکید دوباره بر ضرورت پرهیز از برداشتهای خوشبینانه گفت: «ما همچنان باید سناریوی بدبینانه را برای تامین آب شرب در دستور کار داشته باشیم.» به گفته او، مدیریت مصرف نهتنها در بخش خانگی بلکه در حوزههای کشاورزی و صنعت نیز باید با جدیت دنبال شود. در عین حال وزارت نیرو خود را برای مواجهه با بارشهای شدید و احتمال وقوع سیلاب نیز آماده میکند. بزرگزاده در پاسخ به پرسشی درباره میزان آمادگی برای مدیریت سیلابها گفت: «مهمترین عامل آمادگی، خود مردم هستند.» او از شهروندان خواست با توجه به هشدارها و پیشبینیهای هواشناسی، از حضور در حریم و بستر رودخانهها و پهنههای سیلابی خودداری کنند. به گفته او، سدهای کشور آمادگی لازم برای مهار و کنترل سیلاب را دارند. نگرانی اصلی اما مربوط به آبراههها و مناطقی است که فاقد سد بوده یا در بالادست سدها قرار دارند. در چنین مناطقی امکان کنترل سیلاب وجود ندارد و خطرات طبیعی میتواند خسارتزا باشد. با این حال بسیاری از مخازن سدها بهدلیل تراز پایین، ظرفیت مناسبی برای آبگیری دارند؛ مشروط بر آنکه بارشها در بالادست سدها رخ دهد. بزرگزاده همچنین به تفاوت نقش باران و برف در مدیریت منابع آب اشاره کرد و گفت: «از نظر حجم کلی، تفاوت زیادی میان باران و برف وجود ندارد. برف بهدلیل ذوب تدریجی اما پیک سیلابی کمتری ایجاد میکند و از این منظر برای مدیریت خطر مطلوبتر است.» سخنگوی صنعت آب به دیدگاهی رایج درباره محاسبه منابع آب از طریق ضرب میزان بارش در مساحت مناطق واکنش نشان داد و آن را از نظر فنی نادرست دانست. او توضیح داد که عواملی مانند تبخیر، تعرق و نفوذ بخش قابلتوجهی از بارشها را از دسترس خارج میکند و بدون در نظر گرفتن ضریب روان نمیتوان برآورد دقیقی از منابع آب قابل بهرهبرداری ارائه داد. بهگفته او، تجربه مدیریت سیلابها در استانهایی مانند سیستانوبلوچستان نشان داده است که وجود زیرساختهای ذخیرهسازی نقش مهمی در کاهش خسارات دارد. این اما بهمعنای وفور آب یا پایان بحران نیست.
