27 - 10 - 2020
نوبخت و زمزمههای کاندیداتوری
آرزو فرشید– در حالی که چند ماه به انتخابات ریاستجمهوری باقی مانده بازار گمانهزنی درباره کاندیداهای احتمالی داغ است؛ گمانهزنیهایی که برخی سیاسیون آن را رسانهای و بیاساس میخوانند اما شواهد، اظهارات، اقدامات، سفر رفتنها، وعده دادنها و حتی اخبار درگوشی از دور هم جمع شدنها و دور هم کردنها آن را جدیتر نشان میدهند. در همین گمانهزنیهاست که آهستهآهسته نام محمدباقر نوبخت نیز در برخی محافل شنیده و زمزمه میشود. سوال اینجاست که باید کاندیداتوری احتمالی وی را جدی گرفت یا اینکه نشانهها نادرستاند؟
نشانههای انتخاباتی
محمدباقر نوبخت این روزها سفرهای استانی پرشماری دارد. او در هفتههای تازهسپریشده به استانهای کرمانشاه، ایلام، سیستانوبلوچستان، قزوین و… رفته است. سفر پشت سفر. البته خودش این سفرها را انتخاباتی نمیداند و چندی قبل هم در توئیتی تاکید کرد: «عدهای سفرهای استانیام را مبنای گمانهزنی درباره حضورم در انتخابات ۱۴۰۰ قرار دادهاند. ضمن رد آن، یادآور میشوم در هفت سال گذشته مستمرا سفر استانی داشتهام. پس انگیزه انتخاباتی بیاساس است. انس و الفت با مردم که همواره مورد تاکید امام و رهبری بوده با این گمانههای بیمبنا کماثر نمیشود.
رییس سازمان برنامه و بودجه اما نگفت آیا دیدارهایش با برخی احزاب و تشکلهای صنفی نیز در هفت سال گذشته مستمر بوده است یا خیر؟! او درباره وعدههایش مبنی بر افزایش حقوق بازنشستگان، پرستاران، ایثارگران و … هم توضیحی نداده است؛ وعدههایی که به نظر میرسد بیتاثیر هم نبوده و حداقل به تقدیر و تشکرهای گاه و بیگاه تشکل معلمان در شبکههای اجتماعی از پیگیریهای وی ختم شده است .
پشتوانه حزبی
سفرهای یادشده و تلاش برای جلب حمایت برخی اصناف از جمله فرهنگیان را میتوان نشانهای از احتمال تمایل نوبخت به کاندیداتوری در انتخابات آتی دانست اما بدیهی است که هیچ کاندیدایی با چند سفر و اقداماتی از این دست نمیتواند امیدوار باشد که رییسجمهور میشود. موفقیت در انتخابات ریاستجمهوری ملزوماتی دارد که یکی از آنها داشتن پشتوانه حزبی است. محمدباقر نوبخت این امتیاز را هم دارد. از حلقه نیاوران و موسسان حزب اعتدال و توسعه است. بر این اساس حالا که زمزمههایی از احتمال تمایل ورود جدی اعتدال و توسعه به انتخابات ۱۴۰۰ آن هم با یک کاندیدای اختصاصی به گوش میرسد، هیچ بعید نیست که نوبخت به عنوان نامزد این طیف سیاسی معرفی شود.
به هر حال او امتیازهایی دارد. مثلا اینکه از اعتدالیون است و با توجه به پیشینه و کارنامه سیاسیاش در دهه ۷۰ شاید بتواند روی حمایت راست میانه نیز حساب کند. دوران سخنگویی دولت و آن تسلط بر اعداد و ارقام نیز حاکی از توانایی دیگر او و امکان درخشش در مناظرات انتخاباتی است.برخی معتقدند که حزب اعتدال و توسعه با توجه به تجربه انتخابات ۹۶ و ۹۲ میتواند همچنان روی حمایت بخشی از اصلاحطلبان نیز حساب کند. با در نظر گرفتن همه این موارد میتوان گفت که نوبخت در اندازههای لازم کاندیداتوری است.
موانع پیشرو
آیا میتوان گفت با وجود همه اینها فرض موفقیت نوبخت در انتخابات آتی ریاستجمهوری نزدیک به محال است؟ گروهی باور دارند احتمال آنکه اعضای حزب اعتدال و توسعه بتوانند رییسجمهور بعدی باشند به دلیل عملکرد دولت روحانی کاسته شده است.
روحانی و همکارانش در دولت که نوبخت هم یکی از آنان است در نزدیک به هشت سال گذشته به نحوی عمل کردند که نه برای خودشان شانسی مانده و نه جریان حامی آنان یعنی اصلاحطلبان. همین است که از هر چهره سیاسی درباره شانس نوبخت و واعظی در انتخابات ۱۴۰۰ میپرسی، پاسخ میدهد به هر حال همه حق کاندیداتوری دارند.محبوبترین چهره سیاسی دولت و حزب اعتدال و توسعه محمدجواد ظریف است که بر اساس نظرسنجیها به اندازه چهار سال قبل محبوب نیست! به این ترتیب میزان رایآوری نامزدهایی مثل نوبخت اصلیترین و جدیترین چالش آنان است. بگذریم از اینکه برخی همیشه منتظر غیرمنتظرهها هستند و در پاسخ به این تحلیل از پیروزی غیرمنتظره روحانی در سال ۹۲ که محصول حمایت اصلاحطلبان بود میگویند.
حامیانی که پای کار نیستند
بدشانسی نوبخت اما آنجاست که اصلاحطلبان هم پشت دست خود را داغ کردهاند و بنای ائتلاف ندارند. حتی طیف محافظهکارتر اصلاحطلب که حاضر است به هر بهایی سهمی از قدرت داشته باشد نیز برای ائتلاف سراغ لاریجانی و امثال او میرود نه نوبخت که در دولت مستقر کارنامه قابل اعتنایی ندارد. درست است که اعتدال و توسعه از انتخابات مجلس ششم تا امروز همواره در کنار اصلاحطلبان جای گرفته و نوبخت به نسبت لاریجانی به اصلاحطلبان نزدیکتر است اما هدف از ائتلاف، استفاده از مهرهای است که شانس یا امتیازات بیشتر دارد. شانس لاریجانی به واسطه سالها سیاستورزی و ارتباط بینظیری که با سایر نهادها و مجموعه حاکمیت دارد، به مراتب بیشتر از نوبخت است.
حمایت راست میانه نیز با وجود گرهی که نوبخت با آن خورده، بعید به نظر میرسد. به هر حال برای این طیف نیز لاریجانی گزینه جذابتری است. ضمن اینکه انتخابات آتی به گفته بسیاری از تحلیلگران یک انتخابات درونجریانی میان اصولگرایان است و در آن وزنکشی امکان حمایت از فردی مثل نوبخت بسیار محدود است.
تاکتیک فاصلهگیری از دولت
برخی معتقدند که فاصله گرفتن از دولت و تبدیل شدن به یکی از منتقدان وضع موجود میتواند به کار نوبخت بیاید و موجب افزایش شانس وی شود اما نکته اینجاست که نزدیکی و همکاری او با حسن روحانی به همین چند سال دولت تدبیر و امید محدود نیست که به این سادگیها بتواند فاصله بگیرد. تنها راه نوبخت ادامه همین راهی است که دولت میرود یعنی فرافکنی و نادیده گرفتن سوءتدبیرها و سوءمدیریتها. شاهد آنکه همین چند روز قبل سایت رویداد ۲۴ در گزارشی به نوبخت توصیه کرد: «او نیز سیاست کنونی دولت را در پیش بگیرد و همه چیز را بر گردن تحریمهای آمریکا بیندازد و با یادآوری نظم اقتصادی در دولت اول روحانی، وعده بازگشت به آن دوران را بدهد.»
رانت انتخاباتی
برخی نیز معتقدند که نوبخت نسبت به برخی کاندیداهای احتمالی در انتخابات ۱۴۰۰ از شانس بیشتری برخوردار است. او فرصت دارد که خیلی زودتر از خیلیها وارد فاز تبلیغات انتخاباتی شود کمااینکه شده است. به هر حال در ایران به دلیل فقدان احزاب شناختهشده و دارای برنامه و کادرهای ورزیده، انتخابات ریاستجمهوری بیشتر براساس جبههسازی صورت میگیرد.
کاندیداهای ریاستجمهوری در ایران هرگز نمیگویند هزینههای انتخابات را از کجا تامین میکنند. عموما دیده شده کاندیداها از مقام و موقعیتی که دارند، برای این کار استفاده میکنند. به طور مثال آقای قالیباف الان فرصت دارد با عنوان رییس مجلس از این شهر به آن شهر برود و با هزینه مجلس نوعی تبلیغات راه بیندازد.
پیش از این احمدینژاد نیز در مقام شهردار تهران هر روز در تلویزیون ظاهر میشد و همین آقای روحانی در دور دوم با استفاده از موقعیت ریاستجمهوری که داشت به این شهر یا آن شهر میرفت. استفاده از این راهکار تازگی ندارد و در انتخابات پیشین نیز دیدیم که آقای رییسی از منصب تولیت آستان قدس و آقای قالیباف از منصب شهرداری تهران چطور استفاده کردند.
به نظر میرسد نوبخت نیز با همین رویکرد سفرهای استانیاش را آغاز کرده و با هزینه سازمان برنامه و بودجه و امکانات تبلیغی این نهاد و به بهانه اجرای طرحهای خانهسازی و عمرانی از این استان به استان دیگر میرود. این اقدام را قاعدتا میتوان استفاده از رانت تلقی کرد.
شانس موفقیت
نکته اینجاست بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران امر سیاست با در نظر داشتن شعور و فهم سیاسی مردم، معتقدند بهرهگیری از رانت و تبلیغات انتخاباتی زودهنگام از جمله سفرهای استانی و… تاثیر چندانی بر رای قاطبه مردم ندارد. بر این اساس و با در نظر داشتن همه امتیازات و موانع جناب نوبخت برای تکیه زدن بر کرسی ریاستجمهوری، میتوان گفت که شانس او تقریبا هیچ است و این عضو اعتدال و توسعه مثل سایر همفکران خود چوب عملکرد دولت روحانی را خواهد خورد.
مرز انجام وظیفه با سوءاستفاده از جایگاه
داریوش قنبری فعال سیاسی اصلاحطلب و نماینده پیشین مجلس در گفتوگو با «جهانصنعت» با تاکید بر اینکه «استفاده از جایگاه برای نیل به مقاصد سیاسی به هیچ وجه قابل توجیه نیست و نوعی سوءاستفاده و استفاده غیرقانونی از موقعیت محسوب میشود» گفت: «به همین جهت در انتخابات مجلس شرطی لحاظ شده که افراد صاحب منصب نتوانند در انتخابات شرکت کنند. البته درباره خود نمایندگان که احتمالا مجددا نامزد میشوند، قانون سکوت میکند و این حق به آنان داده شده که در موقعیت خود باقی بمانند. در واقع این رانتی است که نمایندگان برای خود در نظر گرفتهاند.»وی افزود: «لازم نیست که فرد برای کاندیداتوری در یک انتخابات حتما از پست خود استعفا دهد اما آنچه ایراد دارد، استفاده از امکانات دولتی است. اینکه یک نامزد احتمالی در منصب دولتی خود اقداماتی انجام دهد که مورد توجه مردم قرار گیرد هم ایرادی ندارد زیرا بخشی از هویت و رزومه کاری اوست و سوءاستفاده تلقی نمیشود. سوءاستفاده به این معنی است که یک مقامی از امکانات و مقام خود برای موفقیت در انتخابات استفاده شخصی کند. بنابراین تا جایی که اقدامات فرد جنبه شخصی پیدا نکند و بخشی از کارنامه فرد و افکار و اندیشههای او تلقی شود، عیب و ایرادی ندارد.»این فعال سیاسی اصلاحطلب در واکنش به اینکه «با این منطق، سفرها، اقدامات و وعدههای برخی از مسوولان فعلی که در انتخابات آتی احتمالا نامزد خواهند بود، در صورتی که موجب جلب رضایت مردم شود و اقدام مفیدی به حساب آید مصداق سوءاستفاده از موقعیت نیست در حالی که دیگر نامزدهای انتخاباتی چنین موقعیتی را ندارند» گفت: «اگر کار عامالمنفعه انجام شود که خیر آن به بخش قابل توجهی از مردم برسد، مصداق استفاده شخصی از امکانات نیست. استفاده شخصی این است که منابع یک دستگاه دولتی یا دستگاه عمومی غیردولتی مورد استفاده شخصی قرار گیرد. اینها با هم فرق دارد. به هر حال یک مقام مسوول در ارتباط با جایگاه خود موظف به انجام اقداماتی است؛ اقداماتی که ممکن است به نوعی رضایتمندی مردم را فراهم کند. این امر وظیفه تمام کسانی است که در دستگاههای دولتی و غیردولتی کار میکنند. اگر کسی این شایستگی را داشته باشد و جلب رضایت کند، قطعا مورد تحسین است و ایرادی هم ندارد.»قنبری در پاسخ به اینکه «افزایش این گونه اقدامات در سالها و ماههای منتهی به انتخابات نشانه سوءاستفاده نیست؟» گفت: «اگر سفر تبلیغاتی و انتخاباتی باشد قضیه با اینکه یک مقام مسوول به سفر کاری برود و بخواهد نتیجه اقدامات خود را ببیند، فرق دارد. بدون شک اگر مسوولان در زمان تبلیغات انتخاباتی مبالغی را توزیع کنند و جنبه جلب رای داشته باشد، تخلف محسوب میشود.»این نماینده پیشین مجلس با تایید بر اینکه همیشه تخلفها و سوءاستفادهها از موقعیت تا این اندازه بیپرده و عیان نیست و در اغلب موارد در چارچوب انجام وظیفه و با نیتهای انتخاباتی صورت میگیرد، گفت: «اگر سفر یا اقدامی با قصد کار تبلیغاتی و رای جمع کردن باشد قطعا قابل نکوهش است اما اگر از سر مسوولیتپذیری باشد تفاوت دارد. مردم نیز تفاوت این دو را درک میکنند.»وی در پاسخ به اینکه «فعالتر و مردمیتر شدن آقایان مسوول در موفقیت آنان در انتخابات آتی – به فرض کاندیداتوری – چقدر موثر است؟» گفت: «این گونه اقدامات در قشر تحصیلکرده و باسواد نتیجه ندارد و چهبسا که نتیجه عکس هم داشته باشد اما بخشی از جامعه عوامالناس هستند و تحتتاثیر این مسائل قرار میگیرند. این گروه بیشتر تحتتاثیر روشهای پوپولیستی هستند اما نکته این است که روز به روز از تعداد این بخش از مردم کاسته میشود. مردم تجارب انتخابات خوبی را در دورههای گذشته اندوختهاند و به راحتی تحتتاثیر اقدامات نمایشی قرار نمیگیرند.»
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد