نماد معماری مدرن در آتش
نادر نینوایی– تصاویر و ویدئوهای منتشرشده از ساختمان شیشه‌ای صداوسیما بعد از حمله ۲۶خرداد ماه، به معنای واقعی کلمه تکان‌دهنده بود. تبدیل شدن انبوه رایانه‌های این مجموعه به فلزات سوخته و پلاستیک‌های تغییر شکل داده، از دست رفتن جان انسان‌ها و البته زبانه کشیدن یکی از یادگاری‌های ایران مدرن در میان آتش، قلب هر تهران دوست و ایران دوستی را به لرزه می‌انداخت.
ساختمان شیشه‌ای صداوسیما اثر ارزشمند و برجسته عبدالعزیز فرمانفرمائیان یکی از نمادهای معماری مدرن ایران محسوب می‌شود. این بنا با فرم مکعبی، نمای شیشه‌ای شفاف و حیاط مرکزی، نه‌تنها بازتابی از معماری بین‌المللی ایران معاصر است، بلکه به‌عنوان نشانه‌ای از ورود ایران به گفتمان جهانی مدرنیته شناخته می‌شود.
حمله رژیم متجاوز اسرائیل به این ساختمان که راوی بخشی از تاریخ ایران معاصر بوده و از جنبه هنری، فرهنگی و تاریخی برای کشور و مردم ایران واجد ارزش بوده، نشانی است از بی‌توجهی این رژیم به ارزش‌های فرهنگی و هویتی یک ملت.
این فاجعه نشان می‌دهد که برای جلوگیری از رخ دادن چنین اتفاقات ناخوشایندی باید رژیم اسرائیل را از طریق نهادهای بین‌المللی تحت فشار گذاشت و مانع آن شد که آنها نشانه‌های هویتی و فرهنگی کشور را یکی پس از دیگری تخریب کند.
تاریخچه و اهمیت ساختمان شیشه‌ای
ساختمان شیشه‌ای صداوسیما در سال ۱۳۴۶ شمسی به دستور پهلوی اول و توسط عبدالعزیز فرمانفرمائیان(معمار برجسته معاصر) ساخته شد تا مرکزی برای رسانه ملی ایران باشد. آنطور که محمد خراسانی، پژوهشگر در مقاله‌ای در خصوص این بنا نوشته است: ساختمان شیشه‌ای نه‌تنها به دلیل فرم ساده و شفافش، بلکه به دلیل بازتاب آرمان‌های مدرنیزاسیون در ایران، در کانون توجه قرار گرفت. این بنا، با الهام از معماری مدرن بین‌المللی و در عین حال توجه به اقلیم و فرهنگ محلی، پلی میان سنت و نوآوری ایجاد کرد.
ساختمان شیشه‌ای با فرم مکعبی و نمای شیشه‌ای گسترده، نمونه‌ای برجسته از معماری مدرن مینیمال است. این بنا که در محله جردن تهران و در نزدیکی پارک ملت واقع شده، از یک حجم ساده اما قدرتمند تشکیل شده است. نمای شیشه‌ای که بخش عمده‌ای از پوسته خارجی بنا را تشکیل می‌دهد، نه‌تنها شفافیت بصری ایجاد می‌کند، بلکه نمادی از گشایش و ارتباط با دنیای مدرن است. فراموش نکنیم که معمار این بنا یعنی فرمانفرمائیان بناهای ماندگاری زیادی ساخته و یکی از معماران صاحب سبک ایران معاصر است و باید شاهکارهای او نظیر همین ساختمان شیشه‌ای صداوسیما برای آیندگان حفظ شوند. از جمله دیگر آثار معماری ساخته فرمانفرمائیان می‌توان به ورزشگاه آزادی، ساختمان پیشین وزارت کشاورزی، برج‌های دوقلوی سامان، ساختمان شیشه‌ای صداوسیما، استادیوم ورزشی آزادی، ساختمان‌های شرکت نفت، کتابخانه اختصاصی نیاوران، مسجد دانشگاه تهران، ساختمان رآکتور اتمی دانشگاه تهران، ساختمان وزارت کار، ساختمان بانک اعتبارات ایران، ساختمان پست و تلگراف مدرن، فرودگاه مهرآباد، ساختمان بورس، دانشکده دامپزشکی، کاخ مادر سعدآباد، کاخ نیاوران موزه فرش تهران و… اشاره داشت.
لزوم ایستادگی در برابر زدودن تاریخ
سیدحمید میرحسینی، نویسنده و فیلمساز در صفحه شخصی خود در خصوص ساختمان شیشه‌ای صداوسیما نوشت: با توجه به اهمیت این بنای تاریخی و جایگاه ارزشمند آن در میراث معاصر، اهمیت حفظ بناهای تاریخی با ارزش‌های معماری را دوچندان می‌کند.
او تاکید کرد: وقتی تاریخ را می‌خوانیم متوجه می‌شویم هر دشمنی در موقع ورود دست به تخریب هویت تاریخی آن کشور می‌زند همان کاری که قرن‌ها پیش مغول‌ها با مراکز فرهنگی و دانشمندان ایرانی کردند و کتاب‌های بسیاری را در کتابخانه‌ها سوزاندند. در حال حاضر صهیونیست‌ها در حملات وحشیانه اخیر خود بسیاری از بناها و خانه‌های تاریخی را تهدید کردند و در نهایت دست به تخریب یکی از یادگارها و مواریث ارزشمند معماری ایران زدند. نکته قابل تامل این ماجرا اما این است که ساختمان شیشه‌ای صداوسیما که در خیابان ولیعصر تهران قرار دارد و بسیاری از استودیوهای خبر رادیو و تلویزیون در این ساختمان مستقر بودند و جزو معماری‌های ارزشمند ایران به شمار می‌رود، هنوز در فهرست آثار ملی کشور به ثبت نرسیده است و این انتظار وجود دارد که پس از دفع خطر و مرمت این بنای فرهنگی، اقدامات لازم برای ثبت ملی آن به انجام برسد.
درخواست فوری ایران از یونسکو
سی ام خرداد ماه، باتوجه به حملات اخیر و لزوم انجام اقدام موثر از طریق سازمان‌های بین‌المللی، جمهوری اسلامی ایران با ارسال درخواستی رسمی به یونسکو، خواستار اقدام فوری این نهاد بین‌المللی برای حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی خود در برابر تهدیدات ناشی از تجاوزات نظامی اخیر رژیم اسرائیل شد.
ایران با ارسال نامه‌ای رسمی به آدری آزولای، دبیرکل سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، از این نهاد بین‌المللی خواست تا برای حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی ایران در برابر تهدیدات ناشی از تجاوزات نظامی اخیر، اقدامات فوری و موثری انجام دهد.
این درخواست که توسط رضا صالحی‌امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ایران امضا شده، با استناد به کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه (حمایت از اموال فرهنگی در زمان جنگ) و کنوانسیون ۱۹۷۲ حمایت از میراث جهانی، بر مسوولیت یونسکو و جامعه بین‌المللی در حفظ این گنجینه‌های بی‌بدیل تاکید دارد.
در بخشی از این نامه آمده است: براساس آمارهای رسمی، ایران میزبان بیش از ۴۰هزار اثر ثبت‌شده ملی و ۲۸ پرونده ثبت جهانی شامل بیش از ۱۰۰ مکان تاریخی، طبیعی و فرهنگی است که از جمله آنها می‌توان به کاروانسراهای تاریخی ایران (۵۴ کاروانسرای ثبت جهانی)، راه‌آهن سراسری، جنگل‌های هیرکانی، قنات‌های ایرانی و باغ‌های تاریخی اشاره کرد. همچنین بیش از ۵۰ اثر دیگر در فهرست موقت یونسکو برای ثبت جهانی قرار دارند.
این آثار که به عنوان میراث مشترک بشریت شناخته می‌شوند، در صورت هرگونه تخریب یا آسیب، نه‌تنها حافظه تاریخی ایران، بلکه هویت تمدنی جهان را با چالش مواجه خواهند کرد. امید است که پیگیری‌های بین‌المللی و حقوقی بتواند تبدیل به عاملی بازدارنده شده و مانع آن شود که در جریان حملات رژیم متجاوز اسرائیل، آثار فرهنگی و تاریخی ایران بزرگ با مخاطره مواجه شود.
