نقشه راه انرژی روسیه در سال پیش‌رو
علیرضا اسدی– سخنرانی ولادیمیر پوتین در نشست عمومی هفته انرژی روسیه ۲۰۲۵ که در شانزدهم اکتبر برگزار شد، تصویری روشن از مسیر سیاست‌های انرژی روسیه در سال پیش‌رو ارائه داد. او به صراحت از ضرورت بازگشت به انضباط در بازار جهانی انرژی سخن گفت؛ انضباطی که به باورش، بر سه پایه استوار است: پایداری عرضه، پیش‌بینی‌پذیری تصمیم‌های سرمایه‌گذاری و هماهنگی میان تولیدکنندگان. پوتین تاکید کرد در جهانی که نوسان‌های اقتصادی و تصمیم‌های سیاسی پی‌درپی چهره بازار را دگرگون می‌کنند، تنها ثبات قواعد و رفتار منطقی بازیگران می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را حفظ کند. تجربه سال‌های اخیر، به گفته او، نشان داده است که مداخلات سیاسی و تصمیم‌هایی خارج از منطق اقتصادی زیان آنچنان گسترده‌ای دارند که مرز میان تولیدکننده و مصرف‌کننده را از میان می‌برند. بر همین اساس، روسیه راهبرد خود را بر «سازگاری فعال» استوار کرده است؛ راهبردی که از بازتنظیم مسیرهای ترانزیت و تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی تا اصلاح شیوه‌های تسویه و همکاری‌های بین‌المللی را دربر می‌گیرد.
پوتین در بخش نفت از بازگشت تدریجی تعادل به بازار جهانی سخن گفت و تاکید کرد که برآوردها نشان می‌دهد مصرف جهانی نفت در سال جاری به حدود ۱۰۴ونیم میلیون بشکه در روز خواهد رسید؛ رقمی که بیش از یک‌میلیون بشکه بالاتر از سال گذشته است. او رشد پرشتاب صنعت پتروشیمی و تداوم مصرف در بخش حمل‌ونقل را دوعامل اصلی این روند دانست و گفت برنامه‌های جهانی برای گذار سریع به خودروهای برقی، برخلاف انتظار، کند پیش می‌رود و جایگاه سوخت‌های فسیلی هنوز دست‌نخورده باقی مانده است. از نگاه او، همین واقعیت نشان می‌دهد که نفت همچنان بخش جدایی‌ناپذیری از سبد انرژی جهان باقی خواهد ماند و سیاستگذاران باید با مدیریت دقیق عرضه از بی‌ثباتی‌های قیمتی جلوگیری کنند. او همچنین بر جایگاه پایدار روسیه در بازار جهانی تاکید کرد و گفت: این کشور حدود ۱۰درصد از تولید نفت جهان را در اختیار دارد. به گفته وی، تولید سال جاری در سطح ۵۱۰میلیون تُن پیش‌بینی می‌شود که با تعهدات داوطلبانه روسیه و هماهنگی با سایر تولیدکنندگان همسو است. پوتین انضباط در عرضه را عاملی دانست که می‌تواند محیطی مطمئن برای سرمایه‌گذاری در بالادست و پایین‌دست ایجاد کند و توضیح داد که چنین رویکردی، نه‌تنها ثبات بازار را حفظ می‌کند بلکه زمینه برنامه‌ریزی بلندمدت برای توسعه ظرفیت پالایش و صادرات فرآورده را نیز فراهم می‌سازد. او افزود که با وجود محدودیت‌های بیرونی، روسیه موفق شده است مسیرهای جدیدی برای تامین، حمل‌ونقل و پرداخت ایجاد کند و بدین ترتیب، جغرافیای صادرات خود را بیش از گذشته متنوع سازد؛ تغییری که به گفته او، یکی از پایه‌های اصلی تاب‌آوری بخش نفت در برابر فشارهای خارجی است.
در بخش گاز طبیعی، پوتین به چالش‌های چند سال اخیر و بازتعریف مسیرهای صادرات پرداخت. او یادآور شد که کاهش صادرات گاز به اروپا، در پی تحولات سیاسی و انفجار خطوط لوله نورداستریم، اگرچه در ابتدا افت قابل‌توجهی ایجاد کرد اما اکنون روندی صعودی پیدا کرده است. او گفت: تجربه این سال‌ها نشان داده است که تمرکز بر خریدارانی که منافع بلندمدت و ثبات در تصمیم‌گیری را در اولویت قرار می‌دهند، برای روسیه نتیجه‌بخش بوده است. به‌گفته پوتین، بازآرایی مسیرهای انتقال و اصلاح سازوکارهای تسویه، به متنوع‌تر شدن سبد مشتریان و کاهش وابستگی به بازارهای پرریسک انجامیده است. او افزود: این رویکرد جدید، علاوه بر افزایش پایداری درآمدهای صادراتی، پیام روشنی برای سایر بازیگران بازار گاز دارد: ثبات در قواعد تجاری، شرط اصلی شکل‌گیری اعتماد و تداوم همکاری‌های بلندمدت است.
در بخش زغال‌سنگ، پوتین برداشت‌های بدبینانه درباره کنار رفتن این سوخت از سبد جهانی انرژی را رد کرد و گفت: زغال‌سنگ همچنان جایگاهی قابل‌توجه در ترکیب انرژی جهان دارد. او توضیح داد که رفتار بازار در مناطق مختلف یکسان نیست؛ در حالی که مصرف در کشورهای غربی روبه کاهش است، در بخش بزرگی از آسیا همچنان روندی صعودی دارد. پوتین کاهش اخیر قیمت‌ها را نتیجه دوره‌ای از مازاد عرضه دانست که فشار زیادی بر تولیدکنندگان وارد کرده است و افزود: دولت روسیه با هدف حفظ اشتغال و ظرفیت تولید، برنامه‌های حمایتی را در دست اجرا دارد؛ از بازسازی بدهی شرکت‌ها گرفته تا تسهیلات مالی برای عبور از دوره رکود. او تاکید کرد که درک منطق نوسان‌های قیمتی و پرهیز از تصمیم‌های عجولانه، شرط اصلی پایداری صنعت زغال‌سنگ و جلوگیری از فرسایش سرمایه در این بخش است.
پوتین در بخش پایانی سخنان خود، به انرژی هسته‌ای پرداخت و آن را یکی از محورهای راهبردی سیاست انرژی روسیه دانست. او گفت: روسیه امروز، زنجیره کامل فناوری هسته‌ای را در اختیار دارد؛ از طراحی و تولید سوخت تا ساخت و بهره‌برداری نیروگاه‌ها. پوتین تاکید کرد: تجربه اجرای پروژه‌های موفق در کشورهایی مانند مصر، بنگلادش و ترکیه، پشتوانه‌ای عملی برای توسعه همکاری‌های جدید با کشورهای در حال رشد به شمار می‌آید. به گفته او، گسترش صنعت هسته‌ای نه‌تنها به افزایش سهم برق کم‌کربن در سبد انرژی کمک می‌کند بلکه زمینه انتقال فناوری و تقویت جایگاه روسیه در بازارهای نوظهور را نیز فراهم می‌سازد. او افزود: این مسیر، بخشی از راهبرد بلندمدت روسیه برای تنوع‌بخشی به صادرات انرژی و افزایش تاب‌آوری اقتصادی در برابر تحولات جهانی است.
جمع‌بندی سخنان پوتین بر سه محور اصلی استوار بود: نخست، ضرورت پیش‌بینی‌پذیری در سیاست‌های انرژی به‌عنوان پایه‌ای برای ثبات در تصمیم‌های سرمایه‌گذاری و قیمت‌گذاری؛ دوم، بازتنظیم جغرافیای صادرات با تکیه بر بازارهای باثبات‌تر و قابل اعتماد برای کاهش ریسک‌های ژئو‌اقتصادی و سوم، استفاده از ظرفیت فناوری برای حفظ مزیت رقابتی در بازارهای جهانی. او این سه جهت‌گیری را به‌عنوان حلقه‌های به‌هم پیوسته‌ای معرفی کرد که بدون هماهنگی میان تولیدکنندگان، ثبات پایدار در بازار انرژی جهانی دست‌یافتنی نخواهد بود. به‌طور کلی، سخنان او تصویری از الگوی «سازگاری فعال» در حکمرانی انرژی ترسیم کرد؛ الگویی که بر انطباق مستمر با تحولات جهانی تکیه دارد و هدف آن ایجاد توازن میان منافع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در جهانی است که گذار انرژی و دگرگونی‌های ژئوپلیتیکی، مرزهای سنتی بازار را از نو ترسیم می‌کند.
* کارشناس نفت
