نقدی بر بیانیه گروه مدیران منع اشاعه گروه ۷
لطفعلی عاقلی، اقتصاددان و عضو هیات علمی پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس
گروه مدیران منع اشاعه گروه ۷ در روز چهارشنبه ۲۰آگوست۲۰۲۵ بیانیه‌ای نسبتا طولانی و جامع منتشر کردند که از لابه‌لای مفاد آن نکاتی به شرح زیر قابل شناسایی و نقد است:
الف- در بند اول آمده: «در یک محیط امنیتی فزاینده و نامطمئن، پیشرفت معنادار در خلع سلاح، عدم اشاعه و کنترل تسلیحات نیازمند تعامل پایدار و درک متقابل از سوی همه طرف‌های ذی‌ربط است.» درک متقابل و تعامل پایدار به طور عمده به رفتار خود اعضای گروه۷ برمی‌گردد. این کشورها خود صاحب فناوری هسته‌ای نظامی و حتی زرادخانه‌ها و موشک‌های اتمی هستند بنابراین توصیه به شروع انهدام یا خلع سلاح هسته‌ای از خودشان انتظار بیجایی نیست.
ب- در بند دوم ضمن تایید افزایش تقاضای انرژی هسته‌ای، این مدیران مخالفت خود را با گسترش سلاح‌های هسته‌ای به عنوان عاملی مضر برای صلح و امنیت بین‌المللی تکرار کرده‌اند و از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اخذ تاییدیه عدم انحراف مواد هسته‌ای و عدم وجود فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده، حمایت کرده‌اند. این عبارات مطلوب و امیدآفرین زمانی به درستی تحقق خواهند یافت که اعضای گروه۷ عدم گسترش تسلیحات هسته‌ای را از خود شروع کنند.
ج- در بند سوم گروه۷ در تلاش برای صلح و ثبات در خاورمیانه تاکید کرده که ایران هرگز نمی‌تواند سلاح هسته‌ای داشته باشد یا به دست آورد. این در حالی است که بارها عدم قصد ایران در دستیابی به سلاح هسته‌ای به اطلاع آژانس رسیده است. این مدیران خواهان از سرگیری مذاکرات با هدف دستیابی به یک توافق جامع، قابل تایید و پایدار در مورد برنامه هسته‌ای ایران شده‌اند اما عمدا هیچ اشاره‌ای به مذاکرات ایران و آمریکا و حمله رژیم صهیونیستی به ایران در میانه مذاکرات در ۲۳ خرداد نکرده و آن را محکوم نکرده‌اند. در عوض خواهان ابقای عضویت ایران در پیمان عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای، اجرای تعهدات جامع پادمانی و همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده‌اند. آنها هنوز نگران گسترش موشک‌های بالستیک ایران و حمایت از گروه‌های نیابتی مانند حماس، حزب‌الله، حوثی‌ها و شبه‌نظامیان متحد ایران در عراق هستند. در این بیانیه، این مدیران اصلا نگفته‌اند یا گنگ بوده‌اند که اگر ایران موشک‌های بالستیک در اختیار نداشت، سرنوشت جنگ ۱۲روزه و کشتار و ترور وحشیانه فرماندهان نظامی و دانشمندان هسته‌ای و تخریب تاسیسات هسته‌ای به کجا ختم می‌شد؟
د- بندهای چهارم و پنجم بیانیه به موضوعات کره‌شمالی و جنگ روسیه-اوکراین پرداخته که موضوع تحلیل ما نیست.
ه- در بند ششم، هدف نهایی، جهانی عاری از سلاح‌های هسته‌ای عنوان شده و به ویرانی عظیم و رنج انسانی مردم هیروشیما و ناگازاکی در نتیجه بمباران اتمی سال ۱۹۴۵ اذعان شده، همچنین بر سابقه ۸۰ ساله عدم استفاده از سلاح‌های هسته‌ای، کاهش کلی زرادخانه‌های هسته‌ای جهانی از زمان پایان جنگ سرد و محدودسازی مخارج اختصاصی به سلاح‌های هسته‌ای تاکید شده است. بیانیه در ادامه نسبت به افزایش سلاح‌های هسته‌ای چین ابراز نگرانی کرده و خواستار بازگشت روسیه به رعایت کامل پیمان استارت جدید شده است.
و- در بند هفتم، گروه۷ بر نقش اساسی NPT به‌عنوان پایه خلع سلاح هسته‌ای و استفاده‌های صلح‌آمیز از انرژی و فناوری‌های هسته‌ای تاکید کرده است. از کشورهایی که هنوز به NPT نپیوسته‌اند، خواسته شده که به آن بپیوندند. در اینجا گفتنی است که گروه۷ و جامعه جهانی باید رژیم صهیونیستی را وادار به عضویت در این پیمان کند. همچنین قرار است کنفرانس بازنگریNPT در سال۲۰۲۶ در زمینه نهادهای مربوط به خلع سلاح از جمله معاهده ممنوعیت تولید مواد شکافت‌پذیر برای استفاده در سلاح‌های هسته‌ای یا سایر وسایل انفجاری هسته‌ای و موارد مشابه برگزار شود که ایران از اکنون می‌تواند ابتکارات و پیشنهادات سازنده‌ای را برای ارائه در این کنفرانس آماده کند.
ز- در بند هشتم بر اجرای کامل کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی و کنوانسیون سلاح‌های بیولوژیکی و سمی تاکید شده و هرگونه استفاده یا تهدید به استفاده از سلاح‌های بیولوژیکی یا شیمیایی در هر مکان یا هر زمان، توسط هرکس و تحت هر شرایطی غیرقابل قبول اعلام شده است. البته این کنوانسیون اگر به‌طور بی‌طرفانه و علمی و کارشناسانه اجرا و نظارت شود، حتما از تلفات انسانی کاسته خواهد شد اما نکته مهم این است که دارندگان سلاح‌های شیمیایی کدام کشورها هستند؟ و این مدیران آیا حاضرند فهرست تولیدکنندگان و میزان تولید و توزیع این سلاح‌ها را در عرصه بین‌المللی انتشار دهند؟
ح- در بند نهم موضوع مسابقه تسلیحاتی و رقابت فضایی مطرح شده است. تصویب معاهده فضای بیرونی توسط همه کشورها، ممنوعیت قرار دادن هرگونه شی حامل سلاح‌های کشتار جمعی در مدار زمین، کاهش تهدیدات علیه سیستم‌های فضایی، عدم انجام آزمایش‌های مخرب موشک‌های ضد ماهواره‌ای و اکتشاف و استفاده صلح‌آمیز از فضای بیرونی از گزاره‌های اصلی این بند است.
ط-در بند دهم به پیامدهای کاربردهای دوگانه فناوری‌های نوظهور(هوش‌مصنوعی، فناوری پهپاد، محاسبات کوآنتومی، رباتیک پیشرفته و بیوتکنولوژی) از جمله در حوزه سلاح‌های متعارف و کشتار جمعی و همینطور ایجاد فرصت‌های بهبود رفاه برای بشریت اشاره شده است. اجرای تعهدات مربوط به امنیت و ایمنی زیستی و کنترل موثر صادرات اقلام، فناوری‌ها و تحقیقات بالقوه با کاربرد نظامی از اولویت‌های گروه۷ شمرده شده است.
ی- بند پایانی به تعهد گروه۷ برای تقویت امنیت کامل برای همه و کاهش خطرات ناشی از سلاح‌های کشتار جمعی اختصاص دارد. همکاری چندجانبه، رویکرد آینده‌نگر واتحاد علیه ریشه‌های ناامنی، بی‌ثباتی و درگیری‌های مسلحانه و در نهایت نابودی سلاح‌های کشتار جمعی جزو توصیه‌های گروه مدیران منع اشاعه گروه۷ است.
