نرخ ارز و تجارت ایران؛ فشار بیشتر بر هزینه تولید و واردات تا صادرات
جهان صنعت، در حالی که برخی فعالان اقتصادی تقویت نرخ ارز را شاه‌کلید بهبود تراز تجاری می‌دانند، محمد شیریجیان در نشست تخصصی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی با محوریت «چالش‌های ارزی و نااطمینانی اقتصادی» رویکردی مخالف را مطرح کرد.
صادرات ایران و بی‌تفاوتی به نرخ ارز
شیریجیان گفت: بخش اعظم صادرات کشور (حتی در حوزه غیرنفتی) به خام‌فروشی و صادرات مواد اولیه محدود می‌شود و همین ویژگی باعث شده تغییرات نرخ ارز، تأثیر معناداری بر ارزآوری نگذارد. به‌گفته او، نبود فرآوری و ارزش افزوده مطلوب در محصولات صادراتی عملاً صادرات ایران را در برابر نوسانات ارزی بی‌اثر کرده است.
ضربه به تولید و واردات
این مقام ارشد بانک مرکزی ادامه داد: طرف مقابل ماجرا یعنی تولید و واردات، وابستگی جدی به نرخ ارز دارند؛ به‌ویژه که نزدیک به ۹۰ درصد واردات کشور شامل کالاهای واسطه‌ای است و هر افزایش نرخ ارز به‌طور مستقیم قیمت تمام‌شده کالاها را بالا می‌برد.
نرخ ارز، محرک هزینه‌ها و انتظارات تورمی
شیریجیان با اشاره به یافته‌های مطالعاتی گفت: «در شرایط کنونی نرخ ارز به لنگر اصلی انتظارات تورمی جامعه بدل شده و هر تغییر آن هم رفتار مردم در خرید دارایی‌ها را دگرگون می‌کند و هم تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده را تحریک می‌کند.»
تخصیص منابع، مسأله‌ای بی‌پاسخ
او با بیان اینکه هیچ نظام بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد وجود ندارد، افزود: تأمین ارز کشور طی پنج سال اخیر ۲۶ میلیارد دلار رشد کرده، اما نبود اولویت‌بندی اقتصادی باعث شده این رشد به ارزش افزوده و توسعه پایدار منجر نشود.
سایه قاچاق و تحریم‌ها بر سیاست ارزی
شیریجیان یکی از موانع جدی تک‌نرخی شدن ارز را قاچاق کالا دانست و تصریح کرد: «تنها در سال ۱۴۰۱، حدود ۱۰ میلیارد دلار قاچاق خروجی و ۱۶ میلیارد دلار قاچاق ورودی داشتیم که تأمین ارزی آن از بازار آزاد انجام می‌شود. تا این عوامل و تحریم‌ها باقی است، شفاف‌سازی و نرخ واحد ارزی دور از دسترس خواهد بود.»
به گزارش تسنیم و براساس این اظهارات، ریشه مشکلات ارزی ایران نه در نوسان قیمت دلار، بلکه در ساختار معیوب تجارت و فقدان استراتژی توسعه‌ای است؛ مسیری که بدون مقابله جدی با قاچاق، تعیین اولویت‌های هزینه منابع ارزی و عبور از خام‌فروشی، همچنان پرچالش خواهد ماند.
تسنیم
