نبض تند معاملات کالایی
جهان‌صنعت- بورس کالای ایران در هفته منتهی به ۱۰مرداد ۱۴۰۴ یکی از شلوغ‌ترین و پرتحرکترین مقاطع تابستانی خود را پشت سر گذاشت؛ هفته‌ای با رشد چشمگیر حجم و ارزش معاملات، تنوع در پذیرش‌های جدید، جهش در بازارهای مشتقه و مالی و بازگشت پرقدرت صادرات به ریل شفاف بورس. ابلاغ نهایی دستورالعمل قیمت‌گذاری پایه زنجیره فولاد، زمینه‌ساز نظم تازه‌ای در معاملات معدنی شد. همزمان تالار صادراتی با معامله بیش از ۱۸۷هزار تن کالا از جمله قیر و تختال، بار دیگر به عنوان محور اصلی ارزآوری صنایع شناخته شد. در یک روز معاملاتی بیش از ۱۸۰هزار تن کالا روی تابلو رفت و ارزش کل دادوستدها به ۷/۵هزار میلیارد تومان رسید. در سوی دیگر، بازارهای طلای بورس کالا داغ‌تر از همیشه دنبال شد؛ از رشد معاملات گواهی و صندوق‌ها گرفته تا افزایش موقعیت‌های آتی و اختیار معامله. نقره و زعفران نیز در مرکز توجه بازار مشتقه قرار گرفتند و سرمایه‌گذاران با ابزارهای متنوع بر این دو دارایی تمرکز کردند. در کنار همه این تحولات، بورس کالا میزبان ۹پذیرش جدید در بازار اصلی و عرضه بیش از ۴۰۰هزار تن محصول در یک روز بود. فهرست ۱۰شرکت برتر هفته نیز نشان داد صنایع فلزی، پتروشیمی و پالایشی همچنان نقش اول را در معاملات فیزیکی دارند. این تحولات، نشانه‌ای از عمق‌یافتن بازار و تقویت نقش بورس کالا در اقتصاد کالایی کشور است.
پیشتازی قیر در تالار صادراتی
تالار صادراتی بورس کالای ایران در هفته منتهی به ۱۰مرداد شاهد رشد قابل‌توجه حجم و ارزش معاملات بود به‌طوری‌که در مجموع بیش از ۱۸۷هزار تن انواع محصول در این تالار دادوستد شد. در این میان، محصول قیر با اختلافی چشمگیر در صدر معاملات هفتگی قرار گرفت و بار دیگر جایگاه خود را به عنوان کالای محوری صادراتی تثبیت کرد.
در جریان این هفته بالغ بر ۱۵۷هزار تن قیر در تالار کیش به فروش رسید که سهم عمده‌ای از کل معاملات صادراتی را به خود اختصاص داد. از این مقدار بیش از ۱۰۴هزار تن قیر به ارزش تقریبی ۳۳میلیون دلار به‌صورت دلاری معامله شد و حدود ۵۷ هزار تن نیز به ارزش ۴/۱هزار میلیارد تومان به‌صورت ریالی مورد دادوستد قرار گرفت. این ترکیب متنوع نشان می‌دهد بازار صادرات قیر نه‌تنها از نظر وزنی بلکه از منظر ارزآوری و گردش نقدی نیز فعال و اثرگذار است.
علاوه بر قیر، ۳۰هزار تن تختال فولادی نیز به ارزش حدود ۱۲میلیون دلار در تالار صادراتی معامله شد که بیانگر حضور پررنگ فولادی‌ها در بازارهای خارجی است، همچنین ۳۱۴تن عایق رطوبتی نیز به ارزش حدود ۸میلیارد تومان فروش رفت که هرچند از نظر حجم محدودتر بود اما تنوع سبد صادراتی بورس کالا را تقویت کرد.
حضور این حجم از کالا در تالار صادراتی نشان‌دهنده تمایل تولیدکنندگان برای استفاده از مکانیسم‌های رسمی و شفاف بورس در عرضه به بازارهای جهانی است. این تمایل به‌‌ویژه در شرایطی که صادرکنندگان به دنبال مسیرهای با ثبات و کم‌ریسک برای وصول مطالبات و جلب اعتماد خریداران خارجی هستند، اهمیتی مضاعف دارد.
پایداری در عرضه، بهبود سازوکار تسویه ارزی و تسهیل تعامل با خریداران خارجی از مهم‌ترین عواملی است که باعث شده تالار صادراتی به یکی از پیشران‌های بورس کالا در ماه‌های اخیر تبدیل شود. روند فعلی معاملات صادراتی به ویژه در حوزه قیر، نشان می‌دهد این محصول می‌تواند یکی از منابع اصلی ارزآوری در نیمه دوم سال نیز باقی بماند.
معامله ۱۸۰هزار تن در یک روز
روز چهارشنبه ۸مرداد، تالارهای معاملاتی بورس کالای ایران یکی از پرتراکنش‌ترین روزهای خود را تجربه کردند به‌طوری که در مجموع بیش از ۱۸۰هزار تن انواع کالا به ارزش تقریبی ۷/۵هزار میلیارد تومان در بازارهای مختلف مورد معامله قرار گرفت. این حجم از دادوستد نشان‌دهنده تحرک بالای فعالان اقتصادی و رونق متوازن در چندین بازار موازی است.
در صدر معاملات روز چهارشنبه، تالار صادراتی قرار داشت که با ثبت فروش ۸۰هزار و ۴۵۰تن محصول، جایگاه اول را از نظر حجم به خود اختصاص داد. از این میزان ۵۰هزار و ۴۵۰تن قیر و ۳۰هزار تن تختال فولادی عرضه شد؛ دو محصولی که همواره در راس صادرات غیرنفتی کشور هستند و نقش مهمی در تامین ارز دارند.
در تالار صنعتی نیز مجموعا ۵۷هزار و ۷۶۳تن محصول به ارزش تقریبی ۲هزار میلیارد تومان دادوستد شد. بخش عمده این معاملات مربوط به ۳۱هزار و ۴۶۳تن میلگرد، ۱۷هزار تن شمش بلوم و ۹هزار و ۳۰۰تن ورق فولادی بود. حضور این اقلام در تابلوی معاملات، بازتابی از نیاز مداوم صنایع پایین‌دستی به مواد اولیه فلزی است.
تالار پتروشیمی نیز با معامله ۲۵هزار و ۳۲۸تن محصول به ارزش ۸۱۶میلیارد تومان عملکردی قابل‌توجه داشت. در این میان حدود ۲۵هزار تن محصولات پلیمری، ۳۰۰تن گوگرد و ۵۲ تن اسلاک واکس دادوستد شد؛ نشانه‌ای از تداوم تقاضا در زنجیره شیمیایی کشور به ویژه برای مصارف داخلی و صادراتی.
سایر تالارها نیز سهم خود را از معاملات روز چهارشنبه داشتند. تالار حراج باز با معامله ۶هزار و ۸۲۶ تن محصول به ارزش ۷۵۹میلیارد تومان و تالار فرعی با فروش ۲هزار و ۲۴۱تن کالا به ارزش ۱۵۲میلیارد تومان فعالیت داشتند. تالار حراج همزمان نیز شاهد فروش ۸هزار و ۶۵تن سیمان به ارزش ۱۷میلیارد تومان بود.
ترکیب این معاملات گسترده در یک روز معاملاتی نشانه‌ای از کارکرد گسترده و متنوع بورس کالا به عنوان بستر اصلی عرضه مواد اولیه در اقتصاد ایران است؛ بستری که با حضور فعال بخش‌خصوصی و تقویت ابزارهای معاملاتی، همچنان نقش کلیدی در تنظیم بازار ایفا می‌کند.
بازار طلای بورس داغ شد
در هفته گذشته بازار ابزارهای مالی مبتنی بر طلا در بورس کالای ایران روزهای پررونقی را تجربه کرد. دادوستدهای گواهی سپرده شمش طلا و سکه، صندوق‌های طلایی و قراردادهای مشتقه، مجموعا ارزشی بالغ بر ۲/۴هزار میلیارد تومان را به ثبت رساندند که سهم قابل‌توجهی از کل معاملات بازار مشتقه و مالی بورس کالا را به خود اختصاص داد.
در بازار گواهی سپرده طلا، مجموعا یک میلیون و ۴۱۵هزار و ۲۳گواهی معادل ۱۴۲کیلوگرم شمش طلا معامله شد. ارزش این معاملات حدود ۳/۱هزار میلیارد تومان برآورد شده که رشد قابل‌توجهی نسبت به هفته‌های پیشین دارد. ۲هزار و ۸۳۹ گواهی سکه طلا به ارزش ۲۲۶میلیارد تومان نیز مورد دادوستد قرار گرفت که مجموع ارزش معاملات گواهی‌های مبتنی بر طلا را به حدود ۶/۱هزار میلیارد تومان رساند.
در بخش صندوق‌های طلا بیش از ۳۹۶میلیون واحد از واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر طلا معامله شد و ارزش این دادوستدها به بیش از ۵/۲هزار میلیارد تومان رسید. در این میان صندوق طلای لوتوس با ثبت بیشترین نسبت ارزش معاملات آتی به ارزش معاملات دارایی پایه در صدر قرار گرفت.
قراردادهای اختیار معامله نیز بخش دیگری از معاملات پررنگ هفته را تشکیل داد. بیش از ۵۹هزار قرارداد اختیار معامله مبتنی بر طلا در بازار منعقد شد که ارزش مجموع آنها به ۳میلیارد تومان رسید. بیشترین حجم و ارزش در این بخش نیز به صندوق طلای لوتوس اختصاص داشت به‌گونه‌ای که از کل قراردادهای اختیار معامله بیش از ۵۱هزار مورد مربوط به نماد لوتوس بود.
در نهایت بازار آتی نیز با ثبت ۲هزار و ۹۸قرارداد معادل ارزش ۷۵میلیارد تومان، سهم خود را در افزایش عمق معاملات طلا ایفا کرد. نکته قابل‌توجه در این بخش، افزایش ۹۴موقعیت در مجموع موقعیت‌های باز قراردادهای آتی طلا بود که بیانگر انتظارات فعالان نسبت به روند آتی بازار است.
عملکرد این هفته نشان داد که طلا همچنان به عنوان یکی از جذاب‌ترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری در بازار بورس کالا مطرح است و بازیگران این بازار از ابزارهای متنوع آن به‌خوبی استفاده می‌کنند.
نقره و زعفران در کانون توجه
بازارهای مشتقه و گواهی سپرده بورس کالای ایران در هفته گذشته شاهد افزایش چشمگیر معاملات دو کالای خاص و سنتی بودند؛ زعفران و نقره. این دو دارایی که یکی ریشه در خاک دارد و دیگری در معادن با استقبال فعالان بازار روبه‌رو شدند و در هر دو بخش نقدی و آتی، روندی پرمعامله را پشت سر گذاشتند.
در بازار آتی زعفران، در روز ۷ مردادماه مجموعا یک‌هزار و ۲۱۴قرارداد معادل ۱۲۱کیلوگرم زعفران نگین معامله شد. ارزش این معاملات به حدود ۲/۱۳میلیارد تومان رسید. با وجود کاهش موقعیت تعهدی باز در سررسید شهریور، در مجموع ۲۵موقعیت جدید به نماد زعفران نگین افزوده شد که نشان‌دهنده نگاه صعودی برخی معامله‌گران به آینده این بازار است.
صندوق‌های کالایی مبتنی بر زعفران نیز در این روز فعال بودند. حجم معاملات این صندوق‌ها به ۴میلیون و ۷۱۵هزار واحد رسید و ارزشی بالغ بر ۴/۱۹میلیارد تومان ثبت شد. مشارکت فعالان حقیقی در صندوق‌های سحرخیز و نهال به ویژه در سمت فروش، بسیار پررنگ بود به‌طوری که در صندوق سحرخیز، ۹۷درصد فروش و ۵۴درصد خرید توسط حقیقی‌ها انجام شد و در صندوق نهال نیز این ارقام به ترتیب ۹۹ و ۵۶ درصد بود.
در بخش نقره نیز بازار پویایی به ثبت رسید. در مجموع ۲۲۷ کیلوگرم شمش نقره در دو بخش گواهی سپرده و قراردادهای آتی معامله شد. ۲۰۸هزار و ۱۰۱ گواهی سپرده معادل ۲۰۸ کیلوگرم نقره به ارزش ۲۲ میلیارد تومان فروخته شد. یک‌هزار و ۹۳۳ قرارداد آتی معادل ۱۹ کیلوگرم نقره به ارزش ۷/۲میلیارد تومان نیز منعقد شد.
نکته جالب توجه افزایش ۵۲موقعیت جدید در قراردادهای آتی نقره بود؛ امری که از رشد علاقه معامله‌گران نسبت به این فلز گرانبها حکایت دارد. در پایان هفته، مجموع موقعیت‌های باز در بازار آتی نقره به ۱۴۹کیلوگرم رسید که نشان‌دهنده عمق مناسب بازار و احتمال تداوم روند صعودی آن است.
با توجه به نوسانات بازار جهانی فلزات و نیز فصل برداشت زعفران در ماه‌های آینده، این دو بازار همچنان در کانون توجه فعالان حرفه‌ای قرار دارند.
مشتقه و مالی، رکوردشکن هفته
بازارهای مشتقه و مالی بورس کالای ایران در هفته گذشته رکورد تازه‌ای در ارزش و حجم معاملات به ثبت رساندند. بر پایه داده‌های معاملاتی، در مجموع بیش از ۴۰۳میلیون قرارداد در این دو بازار منعقد شد که ارزش آنها از ۴هزار و ۲۷۰میلیارد تومان فراتر رفت. این آمار نه‌تنها از رشد اعتماد فعالان به ابزارهای مشتقه حکایت دارد بلکه نشان‌دهنده ارتقای جایگاه بورس کالا به عنوان پلتفرم اصلی سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مبتنی بر کالاست.
در بازار گواهی سپرده کالایی، طلا و نقره بیشترین سهم را به خود اختصاص دادند. گواهی شمش طلا با یک میلیون و ۴۱۵هزار گواهی به ارزش بیش از ۳/۱هزار میلیارد تومان و گواهی شمش نقره با ۲۰۸هزار گواهی به ارزش ۲۲میلیارد تومان معامله شد، همچنین معاملات سکه طلا نیز با ۲هزار و ۸۳۹گواهی به ارزش ۲۲۷میلیارد تومان تکمیل‌کننده روند صعودی بازار بود. بازار گواهی زعفران نیز با ثبت ۷۶هزار و ۵۳۸گواهی به ارزش ۸میلیارد تومان، جایگاه خود را حفظ کرد.
در بخش صندوق‌های کالایی بیش از ۴۰۱میلیون واحد صندوق معامله شد و ارزش این معاملات به ۲هزار و ۵۶۰میلیارد تومان رسید. صندوق طلای عیار مفید (عیار) با ثبت بیشترین ارزش معاملات، نقش محوری در تحرکات این بازار ایفا کرد. تداوم فعالیت صندوق‌های طلا، زعفران و سایر کالاها، بیانگر بلوغ تدریجی بازار سرمایه‌گذاری کالایی در کشور است.
قراردادهای آتی نیز با انعقاد ۵ هزار و ۲۴۵ قرارداد به ارزش ۹۲میلیارد تومان، حضور پررنگی در دادوستدهای این هفته داشتند. جالب آنکه بیش از ۳۶درصد حجم معاملات آتی به قراردادهای شمش نقره اختصاص یافت. از سوی دیگر، بیشترین ارزش در میان نمادهای آتی متعلق به صندوق لوتوس بود که حدود ۶۱میلیارد تومان معامله در این نماد صورت گرفت.
در نهایت بازار اختیار معامله نیز با ثبت بیش از ۵۹هزار قرارداد به ارزش ۳میلیارد تومان، پویایی خود را حفظ کرد. صندوق طلای لوتوس در این بخش نیز پیشتاز بود و بیش از ۵۱هزار قرارداد اختیار معامله در این نماد به ثبت رسید.
این ارقام نشان می‌دهد ابزارهای مشتقه و مالی در حال تبدیل‌شدن به بازوی جدی برای مدیریت ریسک، سرمایه‌گذاری و نقدشوندگی در بازار کالای ایران هستند.
غول‌های سر سخت بازار کالایی
در پایان هفته منتهی به ۱۰مرداد، آمار معاملات بازار فیزیکی بورس کالای ایران از صدرنشینی نام‌آشنای صنعت مس و رقابت تنگاتنگ فولادی‌ها و پالایشی‌ها در جدول شرکت‌های برتر حکایت داشت. در این هفته مجموع ارزش معاملات بازار فیزیکی به بیش از ۲۸هزار و ۵۰۰میلیارد تومان رسید که بیش از ۱۲هزار و ۵۰۰میلیارد تومان از این رقم به ۱۰شرکت نخست اختصاص داشت.
در رتبه نخست شرکت ملی صنایع مس ایران با فروش ۵هزار و ۲۴۴تن انواع محصولات معدنی شامل مس، سولفور مولیبدن و کنسانتره فلزات گرانبها توانست ارزشی بالغ بر ۴هزار و ۲۸۹میلیارد تومان را ثبت کند. این جایگاه نشان از استمرار تسلط این شرکت در عرضه‌های استراتژیک دارد.
پالایش نفت اصفهان با عرضه ۵۱هزار تن وکیوم باتوم و لوب کات سبک به ارزش یک هزار و ۳۲۳میلیارد تومان، جایگاه دوم را به خود اختصاص داد. پس از آن، فولاد مبارکه اصفهان با فروش ۲۷هزار و ۱۵۰تن انواع ورق فولادی به ارزش یک هزار و ۲۹۰میلیارد تومان در رتبه سوم ایستاد.
پالایش نفت بندرعباس با عرضه ۴۶هزار و ۵۰۰تن محصولات نفتی به ارزش یک‌هزار و ۱۸۶میلیارد تومان چهارم شد و صنایع تولیدی دنیای مس کاشان نیز با فروش یک‌هزار و ۳۰۰تن مس مفتول به ارزش ۹۴۷میلیارد تومان در جایگاه پنجم قرار گرفت.
در رتبه ششم، ذوب‌آهن اصفهان با فروش ترکیبی از تیرآهن، میلگرد و گاز آرگون ارزشی معادل ۹۰۵میلیارد تومان را به ثبت رساند. پتروشیمی تندگویان نیز با فروش ۱۰هزار و ۶۰تن محصولات پلیمری در گریدهای مختلف و ارزشی بالغ بر ۷۴۳میلیارد تومان، رتبه هفتم را از آن خود کرد.
پالایش نفت تهران با عرضه ۲۵هزار و ۵۰۰تن شمش بلوم به ارزش ۶۶۲ میلیارد تومان هشتم و مجتمع فولاد خراسان با فروش ۲۰هزار تن میلگرد و شمش بلوم به ارزش ۶۰۹میلیارد تومان نهم شد. جایگاه دهم نیز به پتروشیمی شازند تعلق گرفت که با فروش ۸هزار و ۵۳۰تن محصولات پلیمری، ارزش معاملاتی در حدود ۶۰۰ میلیارد تومان را به ثبت رساند.
این فهرست بازتابی از سهم صنایع بالادستی و استراتژیک در تامین کالای کشور و نقش محوری آنان در گردش نقدینگی بازار فیزیکی بورس کالاست.
پذیرش‌های تازه در بازار اصلی
در هفته منتهی به ۱۰مرداد، مدیریت پذیرش بورس کالای ایران با صدور چندین اطلاعیه رسمی، از ورود کالاهای متنوعی به بازار اصلی بورس کالا خبر داد. بر اساس این اطلاعیه‌ها، تعداد ۹ قلم کالای جدید از سوی شرکت‌های مختلف پس از بررسی اسناد، مدارک و مستندات لازم در کمیته عرضه، مجوز عرضه در تابلوهای بازار را دریافت کردند.
در میان این پذیرش‌ها، گروه قیر با تنوع قابل توجهی در مقادیر و تولیدکنندگان بیشترین حضور را داشت. سه شرکت با عرضه‌های جداگانه و مجموعا بیش از ۶۴۰هزار تن قیر، مجوز ورود به بورس کالا را دریافت کردند. این میزان نشان‌دهنده اهمیت رو به رشد بازار قیر در مبادلات داخلی و صادراتی است و می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در تامین پایدار این محصول استراتژیک ایفا کند.
در کنار قیر کالاهایی چون عایق رطوبتی، مس کاتد، مفتول آلومینیوم، میلگرد فولادی و انیدرید فتالیک نیز در فهرست پذیرش‌های تازه قرار گرفتند. حضور کالاهای صنعتی و شیمیایی در این لیست نشان می‌دهد که تنوع بازار اصلی بورس کالا در حال گسترش است و بخش‌های مختلف تولیدی کشور با هدف تامین مالی، شفافیت قیمتی و توسعه بازار، به‌طور فزاینده‌ای به استفاده از ظرفیت‌های بورس روی آورده‌اند.
از منظر حجم، میلگرد فولادی با ۶۰هزار تن و قیر با بیش از ۵۰۰هزار تن، بیشترین وزن را در میان کالاهای تازه‌وارد دارند. این موضوع نه‌تنها حاکی از برنامه‌ریزی گسترده تولیدکنندگان برای حضور در بورس کالاست بلکه نشان‌دهنده عزم جدی برای بهره‌گیری از سازوکارهای شفاف در فروش محصولات تولیدی نیز هست.
با نهایی‌شدن این پذیرش‌ها انتظار می‌رود در هفته‌های آینده شاهد درج این کالاها در تابلو معاملات و عرضه عملیاتی آنها باشیم؛ اقدامی که می‌تواند در تامین منافع تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و حتی صادرکنندگان نقش مهمی ایفا کند. استمرار این روند، مسیر بورس کالا برای تبدیل‌شدن به بستر اصلی معاملات کالایی کشور را هموارتر می‌کند.
قیمت پایه زنجیره فولاد ابلاغ شد
در هفته گذشته یکی از مهم‌ترین تحولات در بازار محصولات معدنی و فلزی، ابلاغ رسمی شیوه‌نامه جدید محاسبه قیمت پایه برای کالاهای زنجیره فولاد بود. این شیوه‌نامه که پیشتر به‌صورت آزمایشی و با هدف اصلاح ساختار قیمت‌گذاری در زنجیره معدنی منتشر شده بود، پس از بررسی‌های فنی و اخذ نظر بازیگران کلیدی بازار، با اعمال تغییرات جزئی به تایید نهایی رسید و به‌صورت رسمی اجرایی شد.
بر اساس مفاد این ابلاغیه، قیمت پایه محصولات معدنی در زنجیره فولاد از این پس بر مبنای عملکرد واقعی عرضه‌کنندگان تعیین خواهد شد. این رویکرد جدید با هدف افزایش شفافیت، رقابت‌پذیری و جلوگیری از قیمت‌گذاری دستوری طراحی شده است. نکته مهم در این دستورالعمل آن است که سقف قیمت پایه هر محصول، حداکثر به اندازه نرخ صادراتی آن در سامانه رسمی گمرک تعیین می‌شود؛ اقدامی که می‌تواند پیوندی منطقی میان بازار داخلی و قیمت‌های بین‌المللی ایجاد کند.
با ابلاغ نهایی این دستورالعمل انتظار می‌رود بازارهای مرتبط با محصولات معدنی و فولادی در هفته‌های پیش‌رو، با شفافیت بیشتری به مسیر خود ادامه دهند، همچنین اثرگذاری مستقیم شاخص‌های صادراتی بر قیمت پایه، می‌تواند سازوکارهای رقابتی را در بین تولیدکنندگان تقویت کرده و به تنظیم بهتر عرضه در تالارهای معاملاتی کمک کند. اجرای این فرمول جدید، گامی دیگر در مسیر تنظیم بهینه بازار فولاد و مواد اولیه آن تلقی می‌شود.
