میراث هنری اصفهان در خطر فراموشی
جهان صنعت– فقط کافی است یک‌بار گذرتان به میدان نقش جهان افتاده باشد، هرگز این میدان را با آن رنگ و لعاب مسحور‌کننده صنایع‌دستی‌اش فراموش نخواهید کرد.
این میدان زیبا، چهره شیدای پیشکسوتان زیادی را در گذر دالان‌های پیچ در پیچش به خود دیده است و سیاحان و جهانگردان زیادی در سفر به این شهر تاریخی با قلم‌شان تصویر زیبایی از این موزه زنده صنایع‌دستی ایران خلق کرده و زیبایی‌های بی نظیرش را ستوده‌اند.
امروز اما چالش‌های جدی پیش‌روی هنرمندان نصف‌جهان که زندگی‌شان با هنر و صنایع‌دستی عجین شده است وجود دارد و روایت سه چهره فعال این حوزه، تصویری روشن از عمق این بحران را به ما نشان می‌دهد.
مافیا و نابودی هنر میناکاری
هنرمند میناکار اصفهانی با انتقاد شدید از گرانی مواد اولیه، نبود حمایت و نفوذ مافیا در بازار هشدار می‌دهد که ۸۰ تا ۹۰درصد میناکاری اصفهان نابود شده و ادامه روند فعلی، این هنر اصیل را به پایان راه می‌رساند.
احمد تاتایی که بیش از دو دهه در این هنر فعالیت داشته، می‌گوید: زمانی یک بشقاب مینا را ۷۰تا ۸۰هزار تومان تولید می‌کردیم اما امروز همان بشقاب نزدیک ۶۰۰هزار تومان برای هنرمندش تمام می‌شود و این گرانی بخشی‌اش ناشی از قیمت جهانی بوده اما عمده مشکل، داخلی و ناشی از سوءمدیریت است.
تاتایی با اشاره به تجربه محدود صادراتش به آلمان توضیح داد: توان تولید بالا را داریم و در کارگاه خودم در بخش لعاب‌کاری در یک روز ۳۰۰ بشقاب تولید می‌شد اما نبود ارتباطات بین‌المللی، موانع اداری و بی‌برنامگی باعث شد صادرات ادامه پیدا نکند.
وی همچنین از آثار بی‌کیفیت و تقلبی که به اعتبار میناکاری لطمه زده‌اند، انتقاد کرده و می‌گوید: تلاش‌هایش برای تشکیل کنسرسیوم واردات مواد اولیه با مانع‌تراشی مافیا بی‌نتیجه مانده است و اتحادیه فقط در حد حرف حمایت می‌کند و در عمل کاری انجام نمی‌دهد.
تاتایی مهم‌ترین راهکار احیای این هنر را همگرایی بین تولیدکنندگان و صادرکنندگان بزرگ دانست و افزود: اگر این اختلافات حل شود، صنایع‌دستی می‌تواند تا نصف درآمد کشور از نفت را تامین کند اما در شرایط فعلی، نسل جدید با این وضعیت، علاقه‌ای به یادگیری ندارد و ما در اقتصاد هنر به تغییر جدی نیاز داریم.
وی سیاست‌های میراث فرهنگی را ناکارآمد توصیف کرد و گفت: اگر این سیاست‌ها درست بود، کارگاه من تعطیل نبود و من الان سر کار خودم بودم. متاسفانه همه چیز به پر کردن فرم‌ها و ارائه آمار روی کاغذ خلاصه شده و نتیجه‌ای در عمل ندارد.
مافیای هنر منافع فروش آثار فاخر را می‌بلعد
پیشکسوت هنر سوخت اصفهان اما روایت تلخ‌تری بیان می‌کند. او از وضعیت بحرانی هنرمندان این شهر می‌گوید؛ از اینکه مافیای هنر منافع فروش آثار فاخر را می‌بلعد و جیب هنرمند خالی می‌ماند.
علی خوشنویس‌زاده می‌گوید: مافیای هنر سودهای هنگفت را از فروش آثار صنایع‌دستی به جیب می‌زنند در حالی که هنرمندان سازنده این آثار از مشکلات معیشتی و نبود جایگاه مناسب رنج می‌برند. بسیاری از هنرمندان یا شغل خود را تغییر داده‌اند و به کلی از هنر دست کشیده‌اند زیرا هیچ حمایتی نمی‌بینند و شرایط به‌شدت دشوار است. وی با بیان اینکه هنرمندان اصفهان با عشق و جان در مسیر هنر قدم گذاشته‌اند، خواستار ایجاد مراکز پشتیبانی و ثبت و شناسنامه‌دار کردن آثار فاخر شد تا این میراث فرهنگی گرانبها حفظ و به نسل‌های آینده منتقل شود.
این هنرمند پیشکسوت هنر سوخت ایران هشدار داد: تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی مانع بزرگی بر سر راه خریداران خارجی است.
بحران اصلی ضعف صادرات و حمایت دولتی است نه مافیا
در مقابل رییس اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان اصل وجود «مافیای هنر» را رد کرده و می‌گوید: مشکل اصلی ضعف در صادرات، نبود حمایت‌های دولتی و کمبود تسهیلگری است.
مجدالدین تاج می‌گوید: بسیاری از هنرمندان حاضرند آثارشان را ارزان بفروشند چون بازار داخلی ضعیف شده است.
وی با تاکید بر تفاوت نقش بازرگان و دلال در بازار توضیح داد: بازرگان نقشی تعریف شده و قانونی دارد که به عنوان واسطه بین تولیدکننده و مصرف‌کننده فعالیت می‌کند اما دلالی و سوءاستفاده مشکل بزرگ هنرمندان نیست بلکه ضعف در صادرات و نبود زیرساخت‌های حمایتی از جمله بیمه، معافیت‌های مالیاتی و تسهیلات بانکی است که به تولید و فروش لطمه زده است.
تاج با اشاره به ضرورت برندسازی و بازاریابی حرفه‌ای برای صنایع‌دستی افزود: ما باید به سمت صادرات قدرتمند حرکت کنیم تا از بازار داخلی محدود فراتر رفته و محصولات‌مان در بازارهای جهانی شناخته شود، اگر دولت بتواند موانع صادرات را حذف کند و به تسهیلگری بپردازد، وضعیت بسیار بهتر خواهد شد.
وی درباره قیمت‌گذاری آثار هنری گفت: در حال حاضر قیمت مشخصی برای آثار هنری وجود ندارد و همین باعث می‌شود واسطه‌ها با گرانفروشی به هنرمندان آسیب بزنند.
تاج همچنین درباره تقسیم وظایف میان تولیدکنندگان و بازرگانان تاکید کرد: تولیدکننده باید تمام تمرکز خود را روی تولید بگذارد و فروش و صادرات را به بازرگانان حرفه‌ای بسپارد تا کارآمدی و تخصص هر بخش حفظ شود.
این روایت‌های سه‌گانه از هنرمندان و فعالان صنایع‌دستی اصفهان نشان می‌دهد بحران این حوزه فقط یک علت ندارد بلکه شبکه‌ای از عوامل ساختاری و اقتصادی آن را شکل داده‌اند.
اصفهان با ۱۹۶رشته صنایع‌دستی به‌عنوان دومین شهر جهانی صنایع‌دستی در جهان شناخته شده است.
از ۶۰۲رشته صنایع‌دستی شناسایی شده در دنیا ۲۹۹مورد مربوط به ایران و از این تعداد ۱۹۶رشته مربوط به استان اصفهان است.
منبع: ایرنا
