مکانیسم ماشه یعنی چه و چرا خطرناک است؟
جهان صنعت، در شرایطی که مذاکرات ایران و اروپا از سر گرفته شده، نگرانی‌ها درباره فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، فضای اقتصادی کشور را با بی‌ثباتی و بلاتکلیفی روبه‌رو کرده است. این موضوع موجب شده بسیاری از کسب‌وکارها، به‌ویژه کسب‌وکارهای خرد، فعالیت خود را متوقف یا محدود کنند و منتظر سیگنال‌های سیاسی روشن‌تری درباره آینده روابط ایران با غرب و همچنین تنش‌ها با اسرائیل بمانند.
محمود جامساز، اقتصاددان، با اشاره به تبعات مخرب جنگ اخیر ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، تأکید می‌کند که کشور در شرایط شکننده‌ای قرار دارد. به گفته او، این جنگ خسارات گسترده‌ای به زیرساخت‌ها، دارایی‌ها و جان انسان‌ها وارد کرده و موجب توقف یا کاهش ظرفیت تولیدی بسیاری از صنایع از جمله فولاد، سیمان و صنایع کوچک و متوسط شده است. بحران‌های متعدد اقتصادی از جمله تورم بالا، رشد منفی، ناترازی منابع، کمبود انرژی و کاهش سرمایه‌گذاری از دیگر مشکلات فعلی کشور هستند.
جامساز هشدار می‌دهد در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، تمامی تحریم‌های شورای امنیت بازمی‌گردند و تمامی کشورهای عضو سازمان ملل از جمله چین و روسیه نیز ملزم به اجرای این تحریم‌ها خواهند بود. این موضوع، کشور را وارد دوره‌ای از انزوای بین‌المللی می‌کند که به‌مراتب سخت‌تر از دوران تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا خواهد بود.
این اقتصاددان با یادآوری تجربه دوران احمدی‌نژاد و نادیده گرفتن تحریم‌ها به عنوان «کاغذپاره»، تأکید می‌کند که تکرار چنین رویکردی تنها به تشدید تحریم‌ها و تحمیل هزینه‌های گزاف منجر می‌شود. او نسبت به پیامدهای ارسال سیگنال‌های تقابلی از سوی برخی گروه‌های داخلی هشدار داده و می‌گوید این رفتارها ممکن است زمینه‌ساز بازگشت تحریم‌های فراگیر سازمان ملل شود.
در صورت اعمال دوباره تحریم‌های شورای امنیت، فروش نفت ایران به صفر نزدیک می‌شود و صادرات غیرنفتی نیز شدیداً محدود خواهد شد. کاهش شدید درآمدهای ارزی، دولت را ناگزیر به چاپ پول و استقراض از بانک مرکزی خواهد کرد که پیامد آن افزایش تورم، رکود، سقوط بازار سرمایه و رشد بیکاری خواهد بود. همچنین سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی کاهش می‌یابد و اقتصاد کشور با خطر فروپاشی مواجه می‌شود.
فعال شدن مکانیسم ماشه نه تنها فشار اقتصادی را افزایش می‌دهد، بلکه قدرت چانه‌زنی ایران در مذاکرات با آمریکا را نیز تضعیف می‌کند. از سوی دیگر، این شرایط به اسرائیل امکان توجیه حملات نظامی علیه ایران را می‌دهد و تهدیدات امنیتی را تشدید می‌کند.
جامساز تأکید می‌کند آتش‌بس اخیر فرصتی برای بازبینی در سیاست‌های گذشته و عبور از دیپلماسی تقابلی است. او خواستار تغییر پارادایم در سیاست خارجی و توجه به اصل هزینه و فایده در تصمیم‌گیری‌های کلان است. به باور وی، اقتصاد ایران در موقعیت فعلی تاب یک جنگ دیگر را ندارد و هر درگیری جدیدی، کشور را به لبه پرتگاه سقوط خواهد برد.
او با تأکید بر اینکه در جنگ هیچ طرفی پیروز نیست، یادآور می‌شود که حتی پیروزی ظاهری نیز با هزینه‌های سنگین انسانی و اقتصادی همراه است. جامساز خواستار درس‌آموزی از تاریخ و جلوگیری از تکرار اشتباهات گذشته شده و هشدار می‌دهد که ناآگاهی از تاریخ، منجر به بازتولید فجایع می‌شود.
پیش‌بینی جهش ارزی در صورت ادامه تنش‌ها
به گفته جامساز، در صورت حمله مجدد اسرائیل یا فعال شدن مکانیسم ماشه، نرخ ارز ممکن است تا بیش از ۱۱۰ هزار تومان افزایش یابد، تورم از مرز ۵۰ درصد عبور کند، واردات به شدت محدود و رشد اقتصادی به منفی ۴ تا ۵ درصد برسد. بحران بانکی تشدید شده و شاخص بورس سقوط خواهد کرد.
اگر اسنپ‌بک فعال شود…
جامساز در بخش پایانی صحبت‌های خود با اشاره به اینکه حتی بازگشت به میز مذاکره پس از فعال شدن مکانیسم ماشه تضمینی برای توافق نیست، می‌گوید: آمریکا با هرگونه فعالیت هسته‌ای ایران مخالف است و بعید به نظر می‌رسد توافقی حاصل شود که رضایت طرفین را تأمین کند. او تأکید می‌کند که پیشگیری از فعال شدن مکانیزم ماشه، کلید عبور از بحران پیش‌روست.
منبع اقتصاد نیوز
