18 - 04 - 2021
مکانیسم آیندهفروشی
وحید شقاقیشهری*- بر اساس مصوبات قانونی بودجه ۱۴۰۰، دولت قرار است ۱۵۰ هزار میلیارد تومان منابع مالی برای پرداخت اصل و فرع اوراقی که در سالهای گذشته منتشر و سررسید شده هزینه کند. به عبارتی دولتی که بر سرکار میآید باید همچون سالهای اخیر از مکانیسم انتشار اوراق برای بازپرداخت اصل و سود اوراق منتشرشده در سالهای گذشته بهره بگیرد و نسبت به تسویه این اوراق اقدام کند. در همه جای دنیا از اوراق بدهی برای تامین مالی استفاده میشود، اما آنچه اهمیت دارد محل مصرف این اوراق است. بر این اساس اوراق هم میتواند با هدف تامین هزینههای جاری منتشر شود و هم اجرای طرحهای توسعهای. در ایران نگاهها به سمت انتشار اوراق با هدف تامین کسری بودجه معطوف شده است. بنابراین قسمت نگرانکننده ماجرا این است که در ایران انتشار اوراق ابزاری است برای پوشش کسری بودجه در محل هزینههای جاری.
فرض کنید فردی ۱۰۰ میلیون تومان وام میگیرد. این فرد میتواند وام دریافتی را صرف هزینههای روزمره خود کند و یا آن را برای احداث یک کارگاه کوچک تولیدی هزینهکند. بدیهی است در روش نخست منابع هزینه شده بازده و ارزشافزودهای به همراه ندارد و فرد ناچار است سالهای متوالی به دنبال بازپرداخت اصل و سود وام دریافتی باشد. اما احداث کارگاه تولیدی در روش دوم مصداق یک طرح توسعهای است که میتواند همیشه محل درآمد برای فرد باشد. با همین استناد اگر دولت از اوراق برای طرحهای عمرانی و توسعهای استفاده کند میتواند درآمدزایی خود را در بلندمدت تضمین کند.
در ایران نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی پایین و زیر ۴۰ درصد است، اما میانگین بدهی به تولید ناخالص داخلی در جهان ۷۰ درصد است. بنابراین ایران در حوزه نسبت بدهی به تولید وضعیت مناسبی دارد اما مشکل اینجاست که همواره میخواهیم اقتصاد را با مکانیسم اوراق بدهی و افزایش بدهی به عنوان یک سیاست پیش ببریم، نه حمایت از طرحهای عمرانی و توسعهای.
خطر افزایش انتشار اوراق مالی برای تامین هزینههای جاری این است که دولت در سال بعد باید برای پوشش هزینههای جاری اوراق بیشتر و جدیدتری منتشر کند. این مساله را میتوان یک مکانیسم آیندهفروشی دانست، به این معنا که دولت کسریهای بودجه را با انتشار اوراقی تامین میکند که باید هر ساله اصل این اوراق را به انضمام فرع این اوراق تسویه کند.
بدیهی است اگر این اوراق با هدف حمایت از طرحهای عمرانی و توسعه زیرساختها استفاده میشد میتوانست مسیر خروج از رکود را هموار کند، بیکاری را کاهش دهد و برای نسل آینده نیز عایدی به همراه داشته باشد. اما با رویکرد حال حاضر سیاستگذاران تنها باید منتظر انباشت بدهی در سالهای پیشرو باشیم.
*اقتصاددان
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد