مُسکن کوتاه‌مدت برای ناترازی
هستی عبادی– خاموشی‌ها حالا کار را به واردات برق کشانده است. آنطور که مصطفی رجبی‌مشهدی می‌گوید طی قراردادی که با ترکمنستان منعقد شده است، بیش از ۳۳۰میلیون کیلووات‌ساعت برق از ترکمنستان دریافت می‌شود. همزمان این امکان برای بخش‌خصوصی فراهم شده که در صورت توانایی، برق مورد نیاز را از کشورهای همجوار وارد کند تا این انرژی در بخش‌های مختلف، از جمله صنعت، مورد استفاده قرار گیرد.
این تصویر تازه از وضعیت برق کشور است. ناترازی امسال به جز آن ۱۲روز جنگ تحمیلی که اندکی فشار را از دوش شبکه برق کم کرد، همان ۲۵هزار مگاوات یا کمی بیشتر است که کارشناسان پیش‌بینی کردند و دولتی‌ها هم بر آن صحه می‌گذارند.
قطعی‌های برق این روزها شدت بیشتری پیدا کرده‌اند، تا جایی که برای استان‌های گرم‌تر که تحمل یک ثانیه بدون وسایل خنک‌کننده غیرقابل تصور است قطعی برق اتفاق می‌افتد و مردم این استان‌ها در رنج گرما و بی‌برقی قرار گرفته‌اند.
هرچند برنامه مدیریت توزیع برق برای استان‌های دیگر که گرما تا حدودی قابل تحمل است، می‌تواند ادامه یابد اما برای استانی مانند خوزستان قطع برق صدای اعتراض آنها را بلند کرده است؛ استانی که ۹درصد برق کشور را تولید می‌کند حالا خودش در تاریکی فرو رفته است. در سوسنگرد و اهواز، دمای ۵۰درجه روی تابلوهای هواشناسی نشسته و کولرها یکی‌یکی خاموش می‌شوند. این‌بار حتی جنرال‌های صنایع فولاد هم مقصر نیستند. مساله عمیق‌تر است؛ تراز شبکه برق ایران به هم خورده و راه حل فوری هم پیدا نمی‌شود.
حل بخشی از ناترازی با واردات برق
مقامات وزارت نیرو و در راس آنها توانیر وعده می‌دهند که با ورود برق تجدیدپذیر این مشکل را به تدریج حل می‌کنند اما واقعیت این است که تجدیدپذیرها با وجود تبلیغات گسترده به زحمت ۲درصد از کل نیاز برق کشور را تامین کرده‌اند.
با شدت گرفتن گرما و افزایش مصرف برق، حالا موضوع واردات برق از همسایه‌ها هم در دستور کار دولت قرار گرفته است.
مصطفی رجبی‌مشهدی، مدیرعامل شرکت توانیر در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: خوشبختانه از امکان واردات برق استفاده کردیم و توانستیم قرارداد خود را با ترکمنستان تمدید کنیم. بر این اساس بیش از ۳۳۰میلیون کیلووات‌ساعت برق از ترکمنستان دریافت می‌شود. این امکان را برای بخش‌خصوصی فراهم کرده‌ایم که در صورت توانایی، برق مورد نیاز را از کشورهای همجوار وارد کند تا این انرژی در بخش‌های مختلف، از جمله صنعت، مورد استفاده قرار گیرد.
رجبی‌مشهدی با اشاره به سایر روش‌های تامین برق، به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به عنوان یکی از مطمئن‌ترین راهکارها برای تامین برق پایدار مشترکان اشاره کرد و گفت: در این راستا، از طریق «تابلوی برق سبز» و «برق آزاد» بستر مناسبی برای سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به فعالیت در این حوزه فراهم شده است. مشترکانی که مایل هستند در هیچ شرایطی با قطعی برق مواجه نشوند، می‌توانند از این ظرفیت بهره‌مند شوند.
برای عرضه‌کنندگان برق تجدیدپذیر یا نیروگاه‌های حرارتی جدید، این فرصت فراهم است تا به‌صورت قراردادهای دوجانبه با مشترکان همکاری کنند. وی افزود: بدیهی است برق نیروگاه‌های جدید به‌عنوان برق پایدار و اصطلاحا بدون قطعی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
مدیرعامل شرکت توانیر با تاکید بر اینکه در مورد مشترکان خانگی نیز تلاش شده است میزان خاموشی‌ها به حداقل برسد، گفت: به‌ویژه در مناطق گرمسیری، خاموشی‌های خانگی کمتر از سایر مناطق خواهد بود. با این حال از همه هموطنان عزیز، به‌ویژه ساکنان مناطق غیرگرمسیری، درخواست می‌شود با مدیریت مصرف برق، ما را در تامین برق پایدار برای مناطق گرمسیر یاری کنند. از مشترکان مناطق گرمسیری نیز تقاضا داریم تا حد امکان دمای وسایل سرمایشی خود را روی ۲۵درجه تنظیم و در ساعات کم‌رفت‌وآمد از روشن کردن کولرهای اضافی خودداری کنند.
وعده‌های تکراری
هرچند تصویری که رجبی‌مشهدی، مدیرعامل توانیر از مدیریت تولید و توزیع برق ارائه می‌کند، همانند دیگر مدیران تراز وزارت نیرو وعده دادن درباره حل ناترازی است اما واقعیت‌های موجود نشان می‌دهد که ظرفیت عملی تولید برق کشور حدود ۷۰هزار مگاوات است؛ همین حالا مصرف در ساعت‌های اوج، گاهی از ۷۴هزار مگاوات عبور می‌کند. مهم‌تر اینکه اغلب نیروگاه‌های ایران فرسوده‌اند و راندمان‌شان از ۳۷درصد بالاتر نمی‌رود، یعنی سوختی که می‌سوزد، نیمی از آن صرف تولید گازهای گلخانه‌ای می‌شود، نه برق.
کارشناسان سال‌ها هشدار داده‌اند که الگوی مصرف برق ایران، با الگوی سرمایه‌گذاری و توسعه نیروگاه‌ها همخوان نیست. برق تقریبا رایگان برای بعضی مشترکان، قیمت غیرواقعی و عدم صرفه اقتصادی برای توسعه نیروگاه‌های جدید، ترکیبی شده است که هر تابستان، شبکه را به مرز فروپاشی می‌کشاند.
هرچند واردات برق می‌تواند در کوتاه‌مدت بخشی از مشکلات شبکه توزیع برق کشور را حل کند اما این راهکار نسخه دائمی نیست. نسخه دائمی همان است که کارشناسان توصیه می‌کنند؛ اصلاح ساختار در برق از رگولاتوری گرفته تا توزیع. اگر این اصلاح ساختار در حوزه انرژی صورت نگیرد، قطع برق از تابستان به فصل‌های دیگر هم سرایت خواهد کرد که البته زمستان سال گذشته شاهد آن بودیم. در چنین شرایطی، واردات برق اگرچه مُسکن کوتاه‌مدتی است اما برای کشوری که زمانی صادرکننده برق بود، چندان افتخارآمیز نیست.
اکنون دولت با یک تصمیم مهم روبه‌رو است؛ یا باید با جراحی اقتصادی، تعرفه‌ها را واقعی کند و انگیزه صرفه‌جویی را بالا ببرد یا هر سال باید با خاموشی‌های گسترده‌تر و نارضایتی اجتماعی دست‌وپنجه نرم کند. تابستان۱۴۰۴ (۲۰۲۵) شاید نقطه عطفی باشد؛ وقتی حتی خوزستان با همه منابعش مجبور شد خاموشی را تجربه کند. اگر این نشانه جدی گرفته نشود، نقطه پایان تاریکی، دورتر از چیزی است که تصور می‌کنیم.
