15 - 11 - 2020
موتور روشن تولید، خاموشی سرمایهگذاری
گروه صنعت- اگرچه رشد تولید صنعتی در مهرماه امسال وضعیت امیدوارکنندهای را نشان میدهد اما دو دلیل ناراحتکننده در نگاه به کارنامه تولید صنعتی نیز دیده میشود؛ دلیل ناراحتکننده نخست ادامه موتور خاموش سرمایهگذاری است و شاخص ناراحتکننده دوم وابستگی رشد به صنعت خودرو و صنعت پتروشیمی است. با این حال باز هم باید راضی بود که واقعی شدن نرخ ارز راه را برای کاهش واردات هموار و تولید داخلی را جایگزین آن کرده است و دیگر اینکه به رشد تولیدات صنعتی صادراتمحور کمک کرده است.
در مهرماه امسال مانند شش ماه نخست سال جاری روند صعودی رشد شاخص تولید صنعتی شرکتهای بورسی ادامه پیدا کرد و این شاخص نسبت به مدت مشابه سال گذشته به رقم ۹/۶ درصد رسید که در دو سال گذشته بیسابقه بوده است. بخش قابل توجهی از این افزایش را میتوان به خاطر افزایش رشد تولید محصولات شیمیایی دانست که رشد ۹/۲ درصدی شهریورماه (نسبت به مدت مشابه) به ۷/۷ دصد در مهرماه رسیده است. البته با توجه به اینکه رشد فروش این صنعت از رشد تولید آن نیز افزایش بیشتری داشته است، میتوان تقویت تقاضا برای این بخش را محرک رشد دانست.
البته تولید در صنعت خودروسازی و قطعات نیز مانند ماههای گذشته رشد حدود ۲۰ درصدی داشته که سهم قابل توجهی در رشد مثبت ماههای اخیر تولید صنعتی داشته است. شاخص تولید در صنایع دستگاههای برقی و ماشینآلات و تجهیزات در مهر ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد منفی را نشان میدهد که البته این رشد منفی در این صنایع در ماههای اخیر تکرار شده است. با توجه به اینکه این صنایع تولیدکننده کالاهای سرمایهای هستند، کاهش متوالی تولید در این صنایع را میتوان نشانه تضعیف سرمایهگذاری در اقتصاد کشور دانست. همچنین بررسی سودآوری شرکتهای بورسی در شش ماهه سال جاری نیز نشان میدهد که ۴۱۹ شرکت در مجموع رشد اسمی ۸/۶۴ درصدی سود خالص را نسبت به مدت مشابه سال گذشته تجربه کردهاند. این در حالی است که از بین این شرکتها، ۵۱ شرکت زیانده بودهاند که این تعداد نسبت به مدت مشابه سال گذشته که ۷۱ شرکت بودهاند، کاهش داشته است.
شاخص تولید صنعتی ماهانه
بنا بر گزارشی که پژوهشکده پولی و بانکی از آمار ماهانه تولیدات صنعتی امسال منتشر کرده، از ۲۴۰ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و فرابورس که به صورت ماهانه گزارش تولید خود را منتشر میکنند، بررسی آمارها نشان میدهد که رشد تولید صنعتی در طول ماههای سال ۹۷ روند کاهشی داشته اما تقریبا در تمامی ماههای سال ۹۸ به جز اسفندماه، رشد تولید صنعتی روندی افزایشی داشته است. این روند در اسفندماه به دلیل شیوع کرونا و تعطیلی واحدهای صنعتی متوقف و این امر سبب شد که تولید شرکتهای صنعتی در فروردینماه امسال نسبت به ماه مشابه سال قبل حدود ۹/۱۱ درصد کاهش داشته باشد.
بررسی رشد تولید صنایع در شهریور و مهر ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان میدهد که رشد تولید تمامی صنایع به جز صنعت منسوجات در مهر ماه بهتر از رشد آنها در شهریور ماه بوده است. همچنین روند افزایشی رشد صنعت پتروشیمی (محصولات شیمیایی) نیز در ماههای اخیر قابل توجه بوده و از ۵/۵- (منفی) درصد در تیرماه به محدوده صفر در مرداد و ۹/۲ در شهریور رسیده است. در مهرماه نیز رشد این صنعت به ۷/۷ رسیده که رقم قابل توجهی محسوب میشود. از سوی دیگر بیشترین رشد تولید مانند ماههای اخیر به صنعت لاستیک و پلاستیک با ۲۵ درصد و بعد از آن به خودروسازی با ۲/۲۰ تعلق میگیرد و کمترین رشد نیز به صنعت منسوجات و محصولات کاغذی مربوط میشود.
در این رابطه و به منظور تحلیل جامع از چرایی تغییرات تولید تنها بررسی آمار تولید به تنهایی کافی نیست و نیاز به بررسی تغییرات در موجودی انبار محصولات یا مواد اولیه دارد زیرا این امر علاوه بر اینکه تحلیل بهتری از تغییرات ارائه میدهد، از آنجا که شاهدی از وضعیت بازار ارز و تقاضاست، میتواند در پیشبینی روند آتی تولید نیز موثر باشد.
تحلیل موجودی انبار
بررسیها در این خصوص نشان میدهد که اولا تغییرات در موجودی انبار در مجموع صنایع در سالهای اخیر غیر از فروردین و اردیبهشت ۹۹ به واسطه شوک کرونا کاهش شدید عرضه را تجربه کرد، زیر ۳ درصد از تولید است. دوم اینکه با توجه به تحریمهای بینالمللی و اینکه بسیاری از صنایع در زیر ظرفیت اسمی خود تولید میکنند، میتوان این فرضیه را مطرح کرد که مهمترین بازدارنده رشد تولید در بین صنایع محدودیت در تقاضای داخلی و خارجی است. از این رو بهبود در تقاضا میتواند محرک رشد تولید محسوب شود. لازم به توضیح است که در برهههای زمانی که محدودیت تقاضا وجود دارد و ظرفیت مازاد تولید در بخش عرضه است، روند رشد تولید و تغییرات موجودی انبار در خلاف جهت هم خواهد بود به این معنی که تغییرات رشد تولید ریشه در افزایش تقاضا دارد و افزایش تقاضا از طریق کاهش موجودی انبار خود را نشان میدهد.
به همین دلیل طبق آمارهای موجود دوباره در ماههای اخیر بعد از شوک شیوع کرونا، رشد مثبت همزمان با کاهش موجودی انبار شد که نشان میدهد تقاضای محصولات صنعتی بهبود پیدا کرده و رشد فروش از رشد تولید پیشی گرفته است. در بین صنایع محصولات شیمیایی که رشد تولید قابل توجهی را در مهرماه رقم زده است، تغییر در موجودی انبار آن نیز بیش از ۱۰ درصد منفی بوده است به این معنی که رشد فروش در این صنعت به طور قابل ملاحظهای بالاتر از رشد تولید بوده است. همچنین با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از محصولات این صنعت صادراتی هستند، در صنایع فلزات اساسی، قطعات خودرو و صنایع غذایی برخلاف محصولات شیمیایی رشد تولید بیشتر از فروش بوده است که این اختلاف رشد در صنعت خودروسازی و ساخت قطعات به بیش از ۱۴ درصد رسیده است.
محدودیت مالی و رشد صنعت
در اقتصاد ایران محدودیت نقدینگی در صنایع همواره از اصلیترین مشکلات تولید برشمرده میشود هر چند محدودیت مالی برای همه شرکتها به یک اندازه نیست، بررسی آمارها از آذر۹۷ تا اسفند ۹۸ نشان میدهد رشد تولید در شرکتهایی که محدودیت مالی شدیدتری داشتهاند کمتر از رشد تولید شرکتهای با محدودیت مالی کمتر است.
این آمارها همچنین نشان میدهد که در فروردین ۹۹ کاهش تولید قابل توجه به واسطه همهگیری کرونا اتفاق افتاده ولی دوباره از اردیبهشت ۹۹ به بعد رشد تولید گروه با محدودیت شدید کمتر از گروه با محدودیت مالی کم بوده است.
صادرات و رشد صنعت
از آنجا که رشد تولید در برخی صنایع به شدت وابسته به بازارهای صادراتی است، بررسیها نشان میدهد که با توجه به اینکه در ماههای ابتدایی سال ۹۸ رشد تولید در شرکتهای صادراتمحور بیشتر از شرکتهای کمتر صادراتمحور بوده، محدودیتهای صادراتی نه تنها مانعی جدی برای رشد منفی صنعت نبوده، بلکه باعث بهبود وضعیت کلی صنعت نیز شده است. در شهریور ۹۷ به طور متوسط رشد تولید گروه شرکتهای صادراتمحور شدید بیش از ۱۲ درصد بیشتر از رشد تولید گروه شرکتهای کمتر صادراتمحور بوده است. در این سال با توجه به اینکه رشد تولید شرکتهای صادراتی در محدوده مثبت و نزدیک به صفر در نوسان بود، اما با نزدیک شدن به پایان سال نرخ رشد شرکتهای غیرصادرات از ۱۷- درصد در ابتدای سال ۹۸ به نزدیک صفر درصد در ماههای آخر سال رسیده بود و از این رو میتوان گفت که صادراتمحوری در نیمه دوم سال ۹۸ را نمیتوان محرک قوی برای رشد تولید تلقی کرد، زیرا تفاوت رشد این دو گروه ناچیز بوده است. البته اینکه نرخ رشد گروه صادراتی در نیمه اول سال ۹۹ همواره بیشتر از گروه شرکتهای غیرصادراتی بوده، امری خدشهناپذیر است. اما اینکه تفاوت در نرخ رشد در ماههای اخیر تقریبا ثابت بوده و حتی کاهش نیز داشته، نشاندهنده این است که محرک تغییر در بخش صادراتی نمیتواند محرک اصلی رشد تولید باشد.
واردات و رشد صنعت
از آنجا که وابستگی به واردات در بین صنایع و حتی شرکتهای مختلف متفاوت است، بدیهی است که مشکلی مانند تحریم که واردات را مختل میکند روی صنایع وابستهتر اثر بیشتری خواهد داشت. بررسی آمارها روی شرکتها با درجه وابستگی شدید به واردات و شرکتهای کمتر وابسته، مشخص میشود، تفاوت رشد شرکتهای وارداتمحور با سایر شرکتها قابل ملاحظه بوده و کاهش تولید صنعتی در ماههای قبل به طور عمده ناشی از کاهش رشد تولید شرکتهای وارداتمحور بوده است. به گونهای که در شهریور ماه شرکتهای واردات محور رشد منفی ۴/۱۲ درصدی داشته و شرکتهای غیروارداتمحور تنها منفی ۵/۱ درصد بوده است. اما در مهر ماه این شکاف رشد کاهش یافته و رشد شرکتهای وارداتمحور در این ماه به طور متوسط تنها ۵/۵ درصد کمتر از سایر شرکتها بوده و در دیماه به ۵/۱ درصد رسیده است. از این رو میتوان گفت که در ماههای اخیر محدودیتهای وارداتی مانع اصلی رشد تولید صنعتی نبوده و متوسط رشد دو گروه شرکت با وابستگی شدید به واردات و سایر شرکتها در زمستان ۹۸ کمتر از دو درصد بوده است. از سوی دیگر شوک به تولید ناشی از شیوع کرونا در شرکتهای وارداتمحور اثر کمتری نسبت به سایر شرکتها داشته، به گونهای که در فروردینماه امسال تولید در شرکتهایی که وارداتمحورتر بودهاند، کمتر کاهش داشته است. همچنین در ماههای اخیر رشد تولید این دو گروه به هم نزدیک شده و در مهر ماه اختلاف رشد این دو گروه به زیر یک درصد رسیده است.
کالاهای واسطه، مصرفی و سرمایهگذاری
تولید صنایع را میتوان بر اساس ماهیت و کارکرد محصولات به سه گروه کالاهای مصرفی، واسطهای و سرمایهای تقسیم کرد. از آنجا که عوامل اثرگذار روی این کالاها با یکدیگر متفاوت است، طبیعی است که روندهای متفاوتی نیز داشته باشد. طبق بررسیهای به عمل آمده، روند رشد تولید این کالاها در سالهای ۹۷ و ۹۸ نشان میدهد که بیشترین کاهش تولید مربوط به کالاهای نهایی (مصرفی و سرمایهای) بوده و تولید کالاهای واسطهای در این دوره کاهش به مراتب کمتری را تجربه کرده است. رشد کالاهای سرمایهای در ماههای اخیر نوسانات زیادی داشته و در بهمن و اسفند ۹۸ جهش یکبارهای در رشد این محصولات مشاهده میشود. در فروردین ۹۹ با وارد شدن شوک کرونا، شاهد کاهش قابل ملاحظه تولید محصولات کالاهای سرمایهای بودهایم. تولید این محصولات در فروردینماه ۴۷ درصد از مدت مشابه سال گذشته بوده است. کاهش شدید تولید در فروردینماه برای کالاهای سرمایهای جبران شد و رشد شاخص تولید این محصولات از خردادماه به بعد مثبت شد. همچنین رشد تولید کالاهای سرمایهای در مهرماه نسبت به مدت مشابه ۷/۲ درصد بوده که کمتر از رشد محصولات واسطهای و مصرفی است.از سوی دیگر رشد تولید کالاهای واسطهای بعد از یک سال رشد مثبت در فروردین ۹۹ منفی شد. رشد تولید کالاهای واسطه در فروردین نسبت به مدت مشابه به منفی ۷۷/۸ درصد رسیده است که در دو سال اخیر بیسابقه بوده است. البته ادامه این روند رشد تولید کالاهای واسطه در اردیبهشت ماه به منفی ۴/۹ درصد رسیده است. در خرداد ماه نیز کاهش رشد تولید در این گروه متوقف شده و در شهریور بعد از شش ماه رشد، این گروه مثبت شده و در مهرماه به ۳/۳ درصد رسیده است.
سودآوری در صنایع
اگر چه سودآوری در شرکتها و صنایع مساله مالی به حساب میآید، ولی باید به این نکته توجه کرد که برای تداوم تولید و پایداری رشد در صنعت داشتن حاشیه سود مطمئن از الزامات به شمار میآید. با بررسی جدول سودآوری شرکتهای تولید بورس در بازه عملکردی سال ۹۸ و شش ماهه نخست سال جاری، شاخصها نشان میدهند که از میان ۴۳۹ شرکت که اطلاعات آنها در دسترس بوده، در سال ۹۸ معادل ۵۱ شرکت زیان ده وجود داشته است که این تعداد نسبت به سال ۹۷، ۱۲ واحد کاهش داشته است. البته در سه ماهه نخست ۹۹ از ۴۲۶ شرکت، ۷۷ شرکت زیان ده وجود داشته که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۱۹ شرکت از تعداد شرکتهای زیان ده کمتر شده است. همچنین در ۶ ماهه نخست امسال از ۴۱۹ شرکت که صورتهای مالی مربوطه را منتشر کردهاند، ۵۱ شرکت زیان ده وجود داشته که نشان میدهد تعداد شرکتهای زیان ده نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۰ واحد کاهش پیدا کرده است.
آمارها در خصوص سود اسمی نیز که عمدتا ناشی از رشد قیمتهاست، نشان میدهد مجموع سود ۴۳۹ شرکت بورسی در سال ۹۸ نسبت به سال قبل ۸/۵۶ درصد رشد داشته است. سود اسمی شرکتها در سه ماهه ابتدای ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۷/۲۰ درصد افزایش داشته است. این نرخ سود اسمی در مقایسه با نرخ رشدی که در سال ۹۸ به دست آمده (۸/۵۶ درصد) کاهش در نرخ رشد سود اسمی را نشان میدهد. این کاهش نرخ رشد را میتوان به شیوع کرونا و تعطیلی واحدها نسبت داد، چرا که این کاهش نرخ رشد در ششماهه جبران میشود و مجموع سود اسمی ۴۱۹ شرکت در شش ماهه ۹۹ حدود ۸/۶۴ درصد رشد میکند.
در این رابطه در بین صنایع مهم شرکتهای خودروسازی و ساخت قطعات بدترین وضعیت را دارند به گونهای که از مجموع ۳۶ شرکت در بازه سال ۹۸ تا سه ماهه و شش ماهه ۹۹ به ترتیب ۱۰، ۱۵ و ۱۰ شرکت زیان ده بوده و در مجموع سود خالص کل شرکتهای این صنعت در دورههای اخیر منفی بوده است. هر چند زیان این شرکتها در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ کاهش ۵۴ درصدی داشته است، ولی به رشد مثبت نرسیده و زیان آنها در شش ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل بیشتر شده است.
در بین صنایع رشد سود اسمی صنایع دارویی و محصولات غذایی به طور قابل ملاحظهای بیشتر از صنایع دیگر بوده است، به گونهای که در ششماهه اول امسال رشد سود خالص صنایع دارویی و محصولات غذیی نسبت به مدت مشابه به ترتیب ۵/۸۳ و ۱۹۵ درصد بوده است. صنایع و محصولات شیمیایی و فلزات اساسی نیز که به طور عمده وارداتی هستند در شش ماهه نخست امسال رشد سود خالص اسمی آنها به ترتیب ۳/۴۸ و ۷/۶۴ درصد بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد