16 - 01 - 2018
منافع چه کسی تامین میشود؟
گروه حملونقل- اهمیت راهبردی بندر چابهار برای ایران و هند بر کسی پوشیده نیست؛ بندری که به تازگی افتتاح شده و قرار است نقطه اتصال ترانزیتی از محور شرق به آسیای میانه باشد. درست در فاصله ۱۰۰ مایلی این بندر چینیها در حال توسعه بندر گوادر پاکستان برای تکمیل سیطره خود بر چهار راه ترانزیت کالا و انرژی جهان هستند. هند و چین به عنوان رقبای دیرینه دو مسیر متفاوت را برای ترانزیت کالا به آسیایمیانه در نظر گرفتهاند؛ چین از طریق گوادر مسیر کمتری را برای رسیدن به آسیای میانه در پیش دارد اما در عوض هندیها از طریق چابهار مسیری امنتر و با زیرساختهای بیشتری در اختیار دارند.
روایات رسمی در ایران وجود هرگونه «رقابت» میان این دو بندر را منتفی میداند؛ بر اساس اعلام مسوولان رسمی بندر گوادر و چابهار رقابتی با هم ندارند و تنها در تکمیل ظرفیتهای یکدیگر فعالیت میکنند. با این وجود علائمی در سیاستگذاریها و جهتگیریهای دو کشور چین و هند وجود دارد که «هدفگذاری» آنها در سرمایهگذاری را نشان میدهد. در چنین شرایطی بررسی وضعیت اقتصادی چین و هند شواهد زیادی را برای وجود «رقابت» در این منطقه آشکار میکند.
وضعیت اقتصادی هند
هند با رشد اقتصادی متوسط هشت درصد اکنون به یک قدرت اقتصادی در دنیا تبدیل شده است. بر اساس برابری قدرت خرید، اقتصاد هند اکنون چهارمین اقتصاد بزرگ جهان است. راه توسعه برای هندیها مشخص است؛ آنها از زمان استقلال تقریبا بیش از نیمی از برنامههای خود را به زیرساخت اختصاص دادهاند. بسیاری از منابع معتبر اقتصادی معتقدند هند در رقابت با چین توان کمتری را در توسعه حملونقل به کار برده است. در شرایطی که در هند ارزش سرمایهگذاری در بخشهای انرژی، ساختوساز، حملونقل، مخابرات و مستغلات معادل ۳۱ میلیارد دلار برابر با شش درصد تولیدات خالص داخلی است در چین بیش از۲۶۰ میلیارد دلار برابر با ۲۰ درصد تولیدات خالص داخلی صرف بخشهای زیرساختی شده است.
عقب افتادن هند در حوزه حملونقل نسبت به چین آنها را به سمت سرمایهگذاریهای جدید در منطقه هدایت کرده است؛ چه بسا اگر چنین نیازی را احساس نمیکردند هرگز سرمایه خود را در ایران نمیریختند. هندیها در عالم روابط بازرگانی دنیا به «ناخن خشکی» و «بدعهدی» معروف شدهاند؛ در این کشور هم مانند ایران بیشتر سرمایهها در پروژههای عظیم زیرساختی کاملا در دست بخش دولتی است و بر همین اساس تخصیص سرمایهها از شر فساد و بیکفایتی اداری دور نمانده است. بدقولی هندیها با عقب انداختن مناقصههای مربوط به بندرچابهار گریبان ایران را هم گرفته است.
بندر گوادر کجاست؟
طرف دیگر رقابت هند با چین بندر گوادر پاکستان است. این بندر در ورودی خلیجفارس و حدود ۵۳۳ کیلومتر از کراچی و ۱۲۰ کیلومتر با مرز ایران قرار دارد. طرح جامع برای توسعه شهر گوادر با منطقهبندی زمین و شبکههای زیرساختهای داخلی توسط دولت پاکستان در سال ۲۰۰۳ تحت عنوان سازمان توسعه گوادر تصویب شد که بخش عمدهای از فعالیتهای توسعهای بر ساختوساز سریع جادهها، زیرساختهای دیگر و ساختمانهای عمومی متمرکز شد. دولت بلوچستان با توسعه زیرساخت برای مناطق صنعتی است که در شرق شهرستان قرار گرفته است با افزایش نرخ رشد جمعیت گوادر در طول دو سال مواجه شد.
دولت پاکستان با توجه به ضرورت اقتصادی، جغرافیا و متغیرهای منطقهای مطالعات طرح جامع بندر ADB را به عنوان جایگزین بنادر خلیجفارس به منظور دستیابی به تجارت حملونقل جمهوریهای آسیای میانه و همچنین تجارت حملونقل منطقهای، مورد ملاحظه قرار داده است. گوادر به عنوان سومین بندر پاکستان توانایی جذب سرمایهگذاری و ایجاد ارتباط تجاری با کشورهای آسیای میانه، خلیجفارس، آفریقای شرقی، امارات متحده عربی و شمال غرب هند را دارد.
پاکستان به منظور تسهیل توسعه تجاری و اقتصادی سریع گوادر، منطقه ویژه اقتصادی برای یک دوره خاص که طول این دوره نامحدود در نظر گرفته شد را تحت عنوان SEZ راهاندازی کرد که به طور کلی مالیات از جمله مالیات بر ارزش افزوده را حذف و مشوقهای مالکیت کسبوکار و اشتغال برای خارجیها را تضمین کرد.
پاکستان همزمان با اجرای طرح توسعه گوادر ماموریتهای جدید برای این بندر از جمله آماده کردن زیرساختهای خدماتی برای همه کشتیها و انواع کشتیهای باری به منظور تسهیل تجارت و توسعه صنعتی و اقتصادی، ملی، محلی و منطقهای و ایجاد کارآمدی، موثر، رقابتی، شفاف و منصفانه برای همه و جذب سرمایهگذاران محلی و بینالمللی تعریف و تبیین کرد.
از مزایای عمده گوادر نزدیکی به مناطق صنعتی جنوب غربی چین است. فاصله این مناطق تا بندر شانگهای حدود ۱۶ هزار کیلومتر است در حالی که با اتصال این مناطق به بندر گوادر این فاصله به ۲۵۰۰ کیلومتر کاهش مییابد و یکی از دلایل اصلی سرمایهگذاری کشور چین نیز در فاز اول توسعه گوادر همین موضوع است.
سازمان بنادر: بندر گوادر و چابهار مکمل یکدیگرند
اما پیروز این میدان کیست؟ ایران چگونه میتواند در رقابت میان چین و هند منافع ملی خود را دنبال کند؟ روایت رسمی وجود رقابت میان این دو بندر را تایید نمیکند تا جایی که هادی حقشناس، معاون دریایی سازمان بنادر و دریانوردی در گفتوگو با «جهانصنعت» میگوید: «این دو بندر به عنوان مکمل یکدیگر عمل میکنند و هر دو مسیرشان آسیایمیانه است.» به گفته وی قرینه مهمی که رقابتپذیری این دو بندر را منتفی میکند، «ثبات پاکستان» است. او میگوید: «داخل پاکستان وضعیت باثباتی وجود ندارد و به نظر میرسد مکمل بودن این دو بندر اهمیت بیشتری دارد.»
عباس آخوندی، وزیر راهوشهرسازی نسبت به این موضوع موضعی «ممتنع» اتخاذ کرده است. او در گفتوگو با یکی از رسانههای هندی گفته است: «ایران دارای یک شبکه ارتباطی بسیار قوی است و میتواند با همه کریدورها رقابت کند. بنادر چابهار و گوادر دارای ویژگیهای منحصر به فردی هستند اما در پایان رقابت به همه ما کمک خواهد کرد.»
رقابت چین و هند و منافع ملی ایران
موضوع مهمتر برای ایران پیگیری منافع ملی در این کارزار است. کارشناسان معتقدند اگر سرعت رشد و توسعه بندر گوادر با شتاب فعلی از سوی چین ادامه پیدا کند و توسعه بندر شهید بهشتی چابهار به صورت لاکپشتی ادامه داشته باشد، در کمتر از یک دهه ایران بازنده اصلی بازی قدرتهای بزرگ دنیا از جمله آمریکا، چین، هند در این منطقه راهبردی خواهد بود. اگر به گفته مسوولان بپذیریم که این دو بندر مکمل هم هستند نه رقیب، با توسعه همهجانبه گوادر در آینده نزدیک نسبت میان این دو بندر قطعا مانند زمان حال نخواهد بود؛ سرنوشتی که فرودگاهها و زیرساختهای هوانوردی کشور را هم در رقابت با کشورهای منطقه تهدید میکند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد