معماران هوش مصنوعی
محمدرضا ستاری- عکس سال مجله تایم برای امسال تصویر متفاوتتری نسبت به سالهای گذشته ارائه میدهد؛ تصویری از رهبران شرکتهای بزرگ فناوری و هوش مصنوعی که روی تیرآهن معروفی که زمانی کارگران آمریکایی روی آن نشسته بودند، گردهم آمدهاند. این مجله در توضیح خود برای انتخاب این عکس متفاوت نوشته: از سال ۱۸۰۱، رهبران آمریکا در واشنگتن دی.سی گردهم آمدهاند تا در مراسم تحلیف رییسجمهور جدید شرکت کنند. این روزی سرشار از سنت است؛ روزی که معمولا قدرتمندترین افراد کشور را کنارهم میآورد. در ژانویه، هنگام بازگشت دونالد ترامپ به قدرت، مدیران شرکتهای فناوری آمریکا -که مدتها پیشتاز جهان بودهاند- حضوری پررنگ داشتند اما در پشتصحنه اتفاقی غیرمنتظره در جریان بود زیرا همان روز، شرکت ناشناخته چینی «دیپسیک» مدل جدیدی از هوش مصنوعی منتشر کرد که بازارها را نگران و در سیلیکونولی هشدارهایی جدی به صدا درآورد.
روز بعد، مدیران غولهای فناوری از جمله سم آلتمن، لری الیسون و ماسایوشی سان در کاخ سفید ظاهر شدند و اعلام کردند قصد دارند تا ۵۰۰میلیارد دلار برای ساخت مراکز داده هوش مصنوعی در سراسر آمریکا سرمایهگذاری کنند؛ پروژهای که «استارگیت» نام گرفت. این دو روز، پیشدرآمد سالی بود که در راه بود؛ یعنی رقابت جهانی، نوآوریهای خیرهکننده، سرمایههای عظیم و درهمآمیزی منافع عمومی و خصوصی.
سالی که ظرفیت هوش مصنوعی آشکار شد
در واقع این سالی بود که در آن تمام ظرفیت هوشمصنوعی با قدرتی تمامعیار آشکار شد و روشن کرد که نه بازگشتی در کار است و نه امکان کنارهگیری. هر پرسشی داشتیم، پاسخ آن هوشمصنوعی بود. دیدیم که چگونه پژوهشهای پزشکی و بهرهوری را شتاب بخشید و چیزهایی را ممکن کرد که زمانی ناممکن به نظر میرسیدند. تقریبا هیچ خبری یا محتوایی نبود که در آن با تحولات سریع این فناوری و افرادی که آن را پیش میبرند روبهرو نشویم. این داستانها میلیونها بحث را درباره میزان دگرگونی زندگی ما بهوسیله هوشمصنوعی برانگیخت. هیچ رهبر تجاری نمیتوانست درباره آینده سخن بگوید بیآنکه به تاثیر این انقلاب فناوری اشاره کند. هیچ پدر، مادر یا معلمی نمیتوانست نادیده بگیرد که نوجوان یا دانشآموزش چگونه از این فناوری استفاده میکند؟
این ابزارهای تازه، گاه شبیه جادو هستند. تنها در چند هفته اخیر آموختیم که هوش مصنوعی میتواند ارتباط با نهنگها را تسهیل کند، مسالهای ریاضی را که ۳۰سال حل نشده مانده بود را حل کند و از مدلهای سنتی پیشبینی توفان عملکرد بهتری داشته باشد. این سیستمها با سرعتی سرسامآور در حال بهبودند؛ کارهایی را در چند ثانیه انجام میدهند که زمانی برای انسانها ساعتها طول میکشید.
براساس یک مطالعه، تواناییهای هوشمصنوعی اکنون تقریبا هر ششماه دو برابر میشود. سرعت بهکارگیری این فناوری نیز بیسابقه بوده است. به طوری که جنسن هوانگ، مدیرعامل انویدیا به عنوان باارزشترین شرکت جهان و یکی از تاثیرگذارترین رهبران حوزه هوش مصنوعی ـ به تایم میگوید: هر صنعت به آن نیاز دارد، هر شرکت از آن استفاده میکند و هر کشور باید آن را بسازد. این تاثیرگذارترین فناوری عصر ماست.
همه این پیشرفتها اما بهایی نیز دارند؛ به عنوان مثال انرژی عظیمی که اجرای این سیستمها میطلبد منابع را فرسوده میکند. برخی شغلها از بین میروند. اطلاعات نادرست بهسرعت گسترش مییابد زیرا پستها و ویدئوهای تولید شده با هوشمصنوعی تشخیص واقعیت را دشوار میکند. حملات سایبری گسترده میتوانند بدون دخالت انسان انجام شوند.
همچنین تمرکز قدرت در دست چند رهبر تجاری به شکلی بیسابقه در حال افزایش است؛ مشابه چیزی که از دوران عصر زرین تاکنون دیده نشده بود. اگر گذشته راهنمای آینده باشد، این روند هم دستاوردهای بزرگی به همراه خواهد داشت و هم نابرابری بیشتر. شرکتهای فعال در حوزه هوش مصنوعی اکنون بیش از هر زمان دیگری با اقتصاد جهانی گره خوردهاند.
این قمار عظیمی است و نگرانی از شکلگیری حباب اقتصادی روبه افزایش است. ترامپ در سپتامبر، بخشی از این نگرانیها را بازتاب داد و گفت: اگر اتفاق خیلی بدی افتاد، تقصیر را گردن هوش مصنوعی بیندازید.
ماشین اندیشنده نوین
در ادامه گزارش مجله تایم آمده است: دانشآموزان تاریخ میدانند که این لحظه از مدتها پیش در راه بوده است. به عنوان مثال ۷۵ سال پیش، رایانهای به نام «مارک۳» روی جلد مجله تایم قرار گرفت. این غول ۵۰۰هزار دلاری که برای نیروی دریایی ساخته شده بود، بلندتر از یک دریادار غرش کرده و به دانشمندان کمک میکرد آیندهای تازه را تصور کنند. عنوان آن گزارش چه بود؟ «ماشین اندیشنده.» اکنون ما در جهانی زندگی میکنیم که همان ماشین اندیشنده و سازندگانش بنا نهادهاند.
لازم به ذکر است که شخصیت سال مجله تایم یکی از سنتهای دیرپای رسانهای است. از زمانی که تایم، چارلز لیندبرگ را در سال ۱۹۲۷ بهعنوان مرد سال برگزید، یعنی اقدامی برای جبران اینکه سردبیران پس از پرواز تاریخی او بر فراز اقیانوس اطلس او را روی جلد نیاورده بودند، این انتخاب مسیر طولانیای پیموده است.
از آن زمان، دامنه این انتخاب گستردهتر شد؛ یعنی نه فقط افراد بلکه گروهها؛ زنانی بسیار بیشتر از آنچه بنیانگذاران مجله میتوانستند تصور کنند و در مواردی نادر، یک مفهوم مانند زمین در معرض خطر در سال ۱۹۸۸ یا «رایانه شخصی در سال ۱۹۸۲. امری که انتخاب رایانه شخصی بهجای استیو جابز بعدها سوژه کتاب و فیلم شد.
بنابراین این انتخاب سومین عنوان در مجموعهای است که لحظههای کلیدی انقلاب فناوری در نیمقرن گذشته را به تصویر کشیده است. ظهور رایانه شخصی در دهه ۱۹۸۰ اقتصاد را دگرگون کرد. پیدایش جوامع دیجیتال در سال ۲۰۰۶ با انتخاب «تو» بهعنوان شخصیت سال -همراه با جلدی آینهدار- بهطور مشهور و گاه جنجالی ثبت شد. امروز نیز با نگاهی به گذشته روشن است که آن انتخابها تا چه اندازه دوراندیشانه بودند.
اکنون اینترنت اجتماعی که توسط دستگاههای دیجیتال شخصی ممکن شد، جای خود را به عصر تازهای به نام هوشمصنوعی عمومی میدهد. در نتیجه شخصیت سال شیوهای نیرومند برای جلب توجه جهان به افرادی است که زندگی ما را شکل میدهند و امسال، هیچکس بیش از کسانی که هوشمصنوعی را تصور کردند، طراحی کردند و ساختند بر جهان اثر نگذاشت.
این انسانها هستند که مسیر آینده هوش مصنوعی را تعیین خواهند کرد و هر یک از ما نقشی در شکلدهی ساختار و آینده آن میتوانیم داشته باشیم. کار ما آن را آموزش داده و تغذیه کرده است و اکنون خود را در جهانی مییابیم که هر روز بیش از پیش بهوسیله آن تعریف میشود.
به این دلایل، سردبیران مجله تایم توضیح میدهند: ما نیرویی را که بر تیترهای خبری سال چیره شد به رسمیت میشناسیم. در نتیجه برای آوردن عصر ماشینهای اندیشنده، برای شگفتزده کردن و نگران کردن بشر برای دگرگون کردن اکنون و فراتر بردن مرزهای ممکن، «معماران هوش مصنوعی» شخصیت سال ۲۰۲۵ مجله تایم هستند.
