16 - 01 - 2024
معادله چندمجهولی یک خیابان
مجوز احداث خیابان «بخشداری» در بافت تاریخی خمینیشهر در حالی از سوی وزارتخانه میراث فرهنگی داده شده که به گفته برخی کارشناسان این اقدام مغایرت اساسی با مصوبه «۱۶۸ شهرتاریخی» دارد.
محدوده بافت تاریخی ۱۶۸ شهر کشور که خمینیشهر هم یکی از آنهاست در سال ۱۳۸۸ توسط وزارت میراث فرهنگی تهیه شده و با پیگیریهای این نهاد پس از ۶ سال در سال ۱۳۹۴ از سوی شورایعالی شهرسازی و معماری ایران به همراه ضوابط ۱۳گانه حفظ و احیا، تصویب و در سال ۱۳۹۶ ابلاغ شد. آن طور که کارشناسان میگویند، مجوز احداث خیابان بخشداری در بافت تاریخی خمینیشهر مغایرت اساسی با مصوبه ۱۶۸ شهر دارد و بر همین اساس هم وزارتخانه و اداره کل میراث فرهنگی اصفهان چهار سال با عبور خیابان بخشداری از میان بافت تاریخی خمینیشهر مخالفت کرد، اما شرایط به همین منوال باقی نماند و به یکباره، آذر امسال ورق برگشت.
آن طور که مقامات میراث فرهنگی اصفهان گفتهاند با پیگیریها و پافشاریهای نماینده خمینیشهر در مجلس شورای اسلامی، وزارتخانه از میراث فرهنگی اصفهان خواست تا مجوز احداث این خیابان با عرض ۱۶ متر داده شود. این اتفاق موجب شد فعالان و کارشناسان نسبت به این اقدام وزارتخانه معترض شوند و اقدام به راهاندازی کارزار «درخواست توقف احداث خیابان بخشداری در بافت تاریخی خمینیشهر» کنند.
شرایط نشان میدهد برخلاف اعتراض فعالان میراث فرهنگی مسیر در حال هموار شدن برای احداث خیابان بخشداری در بافت تاریخی خمینیشهر با عرض ۱۶ متر است که به گفته منتقدان مصوبه ۱۶۸ شهر تاریخی با این شرایط نقض شده و تاملبرانگیزتر آنکه مطالعات بافتهای تاریخی ۱۶۸ شهر در یک پروسه زمانبر از سوی وزارتخانه میراث فرهنگی تهیه شده که حالا با این چراغ سبز وتو میشود.
در آخرین مکاتبات فاطمه داوری، مدیر اداره کل حفظ و احیای بناها، بافتها و محوطههای تاریخی وزارتخانه میراث فرهنگی، در ۱۹ آبان سال جاری، کشیده شدن خیابان با عرض ۱۶ متر تایید نشده و باز این پرسش از سوی کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی مطرح میشود که شرایط فنی خیابان و ضوابط و مقررات حفاظتی میراثفرهنگی در عرض یک ماه چه تغییری کرد که برخلاف تمام مکاتبات وزارتخانه و اداره کل میراث فرهنگی اصفهان در چهار سالِ گذشته مبنی بر مخالفت با کشیده شدن این خیابان، در تاریخ ۲۰ آذر و به یکباره مجوز احداث خیابان با عرض ۱۶ متر داده شد؟
ابهام دیگر این معادله چندمجهولی این است که گفته میشود احداث این خیابان در جهت حل مشکل ساکنان منطقه است، اما سوال کارشناسان این است که یک دسترسی محلی حداکثر با عرض ۱۲ متر میتوانست بهتر مشکل را در یک پهنه مسکونی حل کند یا یک شریان ۱۶ متری با ۲ طرف تجاری، آن هم جایی که بافت تاریخی است و برای آن ضوابطی وجود دارد که باز هم وزارتخانه آنها را تعیین کرده است؟
این سوالات و ابهامات را با روابط عمومی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی مطرح کردیم و پیگیر دریافت پاسخ آنها شد، اما پس از سه هفته این سوالات بیپاسخ ماند.
از طرفی باید توجه کرد که خیابان بخشداری به همراه خیابانهای «شهدای خوزان» و «مرکزی» در طرح جامع خمینیشهر مصوب شدهاند. خیابان مرکزی و شهدای خوزان نیز در بافتهای تاریخی «ورناسفادران» و «خوزان» طی سه سال گذشته اجرا شدند، اما در خصوص خیابان بخشداری به موجب مصوبه ۱۶۸ شهر تاریخی و در حالی که توافقات و تملکات این خیابان پیشروی چندانی نداشت، میراث فرهنگی با اجرای آن با عرض ۲۰ متر در دل بافت تاریخی «فروشان» مخالفت کرد.
مطابق گفتههای مقامات اداره کل میراث فرهنگی اصفهان، آنها در سالهای گذشته با عبور چنین خیابانی با این مشخصات مخالفت کردند، اما در نهایت با پیگیریهای صورت گرفته و البته با بررسیهای شورای فنی میراث فرهنگی، عرض ۱۲ متر را در برخی نقاط و در قسمتهایی هم عرض ۹ متر را مد نظر قرار دادند تا به این واسطه دانههای تاریخی برای حفظ یکپارچگی بافت حفظ شود. عرض بین ۱۲ تا ۸ متر برای خیابانی که بر عبورِ آن از بافت تاریخی اصرار میشد، عاقبت در آذر گذشته با مکاتبهای که از طرفِ وزارتخانه با اداره کل میراث فرهنگی شد، به ۱۶ متر رسید و در نتیجه با کشیده شدن این خیابان احتمال اینکه برخی دانههای واجد ارزش تاریخی تخریب شوند، قوت دو چندان گرفت.
آنطور که پیشتر مقامات میراث فرهنگی اصفهان گفتهاند، گرچه همه ابنیه بافت تاریخیفروشان دارای کیفیت بالایی نبودهاند یا بناهایی بودهاند که در ۳۰ یا ۴۰ سالِ اخیر بنا شدهاند، اما در این محدوده علاوه بر بناهای ثبتی، بناهای واجد ارزشی وجود دارد که به لحاظ معماری ارزشمند هستند و میتوانند به حفظ یکپارچگی بافت تاریخی کمک کنند و از این جهت هم شورای فنی میراث فرهنگی با کشیده شدن خیابان بخشداری با عرض بیشتر از ۱۲ متر مخالفت میکرد.
تاکید میراث فرهنگی اصفهان بر این بود که با توجه به وجود خیابان «ولیعصر» در فاصله ۵۰ متری گذرِ چهار متریِ فعلی چندان نیازی به کشیده شدن خیابان بخشداری نیست و اگر به لحاظ ترافیکی مشکلی وجود داشته باشد، میتوان آن را با یک گذر ۱۲ متری حل کرد، اما این نظر کارشناسی میراث فرهنگی و با در نظر گرفته شدن مصوبه ۱۶۸ شهر عاقبت با پیگیریهای نماینده خمینیشهر از سوی وزارتخانه کنار رفت و عرض ۱۶ متری توانست بر کرسی بنشیند.
این خیابان بناست یکطرفه و ۶ متر سوارهرو و پنج متر از هر سو پیادهرو داشته باشد. به باور کارشناسانِ منتقد با کشیده شدن این خیابان، تجاریهای ایجادشده در خیابان بخشداری به خیابان مجاور متصل میشوند و این اقدام موجب تجاری شدن این محدوده و در نتیجه افزایش قیمت زمین و املاک آن در بافت تاریخی میشود؛ اقدامی که میتواند تخریب و ساختوساز در بافت تاریخی را به دنبال داشته باشد و این همان اتفاقی است که کارشناسان میراث فرهنگی نسبت به آن هشدار دادهاند.
از سویی، برخی کارشناسان معتقدند خیابان بخشداری میتواند مشکل ترافیکی مردم محله «درب سید» را حل کند و با تعیین ۴۵۵ هکتار از خمینیشهر به عنوان بافت تاریخی، انجام عملیات عمرانی در این شهر قفل شده است.
موافقان عبور خیابان بخشداری معتقدند همه این محدوده ۴۵۵ هکتاری که شامل بافت تاریخی سه روستای خوزان، فروشان و ورناسفادران است، محدوده وسیعی است و حتی زمینهای کشاورزی را هم شامل میشود.
نویسنده این مطلب کوشید با تماسهای مکرر و پیگیریهای متعدد با حجتالاسلاموالمسلمین محمدتقی نقدعلی نماینده مردم خمینیشهر در مجلس شورای اسلامی در این خصوص گفتوگو کند، اما این پیگیریها بینتیجه ماند.
یک کارشناس و فعال میراث فرهنگی در خمینیشهر گفت: گذر بخشداری همانند خیابان مرکزی و خیابان شهدای خوزان به عنوان خیابانی شریانی و برای رفع مشکل ترافیکی به شهروندان معرفی شد و بیش از ۲۰ سال، علیرغم تغییر رویکرد نظام شهرسازی کشور از سال ۱۳۸۰ و تصویب قوانین و دستورالعملهای متعدد، همچنان با پافشاری و با تبلیغات بسیار گسترده در قالب مطالبه مردم مطرح شده است.
روحالله مهرابی افزود: این خیابان همچنان با نقشی مبهم در شهر بین متخصصان، مدیران و مردم دست به دست میشود. ساکنان محله درب سید (فروشان) به جهت رفع مشکل تردد روزانه خود خواستار احداث این خیابان هستند، اما آنها این خیابان را برای بهبود کیفیت محیطی و ایجاد پویایی و سرزندگی در محله میخواهند.
وی در ادامه گفت: این خواسته مردم محله درب سید همان چیزی است که شورایعالی شهرسازی و معماری ایران در بند ۶ مصوبه ۱۶۸ شهر به آن اشاره میکند و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان و حضور جریان حیات شهری را شرط اصلی حفظ و احیای بافتهای تاریخی میداند، اما سوال این است که آیا این نحوه درمانِ تجویزشده پاسخگوی خواسته و نیاز ساکنان منطقه هست یا خیر؟
مهرابی افزود: این روزها طرحی از این وزارتخانه به آن یکی میرود و مدیران یکی پس از دیگری مهر تایید بر آن میزنند تا مطالبهگرانِ مشکلات ساکنان بتوانند به مردم پاسخی مناسب دهند، اما آنچه امضا میشود خیابانی است با عرض متغیر بین ۱۶ تا ۲۰ متر که کاربری پیرامون آن تجاری خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: نقش خیابان پیادهمحور نگارش شده است، اما عرض خیابان چیز دیگری میگوید! این عرض در برخی از نقاط حتی از خیابان ولیعصر که با فاصله ۵۰ متریِ جنوب آن واقع شده، بیشتر است. پیادهروهای خیابان را مانند دوشنبهبازار که در صدمتری جنوب آن است، عریض کردهاند که عملا محل بساط اجناس مغازهداران مجاور آن میشود. این الگویی بسیار آشناست که در محله فروشان، دوشنبه بازار و درب محکمه اجرا میشود و ارزش سرقفلی مغازهها را چند برابر میکند.
مهرابی افزود: حال سوال این است، پس خواسته ساکنان محله درب سید چه شد؟ با این طرح آنها چگونه از این خیابان برای تردد روزانه و زیارت اهل قبور درب سید استفاده کنند؟ آیا این محل دیگر برای آنها قابل سکونت خواهد بود؟ معضل ترافیک چگونه حل خواهد شد؟ این خیابان که دیگر قادر به پاسخگویی نیاز خود هم نیست چه برسد به کاهش بار ترافیکی مرکز شهر! با این طرح سود واقعی به چه کسی خواهد رسید؟ مالکان مجاور گذر یا ساکنان محله درب سید؟
وی با بیان اینکه اولین قربانیان این طرح ساکنان چند صد ساله آن هستند، گفت: زمانی که آنها جلای وطن کنند و به واسطه شرایط نامطلوب زندگی، خانههای خود را به سوداگران املاک بسپارند، بافت تاریخی درب سید بیدفاع در چنگال تخریبگران میافتد و آن تکبناهایی که به زحمت چند صد سال پا برجا ماندهاند، در چشم برهمزدنی شب را به صبح نرسانده و آوار خواهند شد.
این کارشناس میراث فرهنگی افزود: آیا میراث فرهنگی پس از چهار سال مخالفت، تغییری در بافت چند صد ساله درب سید دیده که ناگهان مهر تایید خود را بر این طرح زده و همگان را در بهت و حیرت فرو برده است؟ آیا در زمان تایید، نگاهی به اساسنامه خود انداخته است؟ مگر همین نهادِ میراث فرهنگی نبود که در سال ۱۳۹۹ درخواست توقف اجرای سه خیابان مرکزی، شهدای خوزان و بخشداری را به شورایعالی شهرسازی و معماری ایران فرستاد؟
مهرابی گفت: محله درب سید با قدمت چندصد ساله و ارزشهای هویتبخش ساکنان بومی آن، تنها یکی از صدها محلههای بافتهای تاریخی این کشور است که طعمه رویای توسعه نامتوازن و ناپایدار شهری میشود و آخرین چیزی که به دست میآید تحقق خواستههای ساکنان بومی آن است.
سیدمحمد بهشتی شیرازی رییس سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایعدستی و عضو پیشین کمیته فنی سه شورای عالی معماری و شهرسازی گفت: به هر بهانهای خیابانکشی در بافت تاریخی شهرهای ایران کار خلاف و از روی جهل است.
وی تصریح کرد: در طول سالهایی که با این پدیده در بافتهای تاریخی مواجه بودهایم، این موارد هیچ زمانی منجر به احیای بافت تاریخی نشده و جز خسارت چیز دیگری برای آن نداشته است.
بهشتی یادآور شد: تمام کسانی که صحبت از معماری ایرانی اسلامی میکنند باید بدانند این بافتهای تاریخی از مصدایق معماری ایرانی اسلامی هستند، اما آنها را با خیابانکشیها از بین میبرند.
رییس سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی با بیان اینکه دشمنان معماری ایرانی اسلامی کسانی هستند که اقدام به خیابانکشی در بافتهای تاریخی میکنند، افزود: در فرآیند وظایف قانونی دستگاهها و اقداماتی که انجام میدهند، هر دستگاهی چه وزارت راهوشهرسازی یا وزارت میراث فرهنگی بر این کار مهر تایید بزند، خلاف کرده و کار نادرستی انجام داده و خسارت به کشور زده است.
وی ادامه داد: هیچ موردی وجود ندارد که خیابانکشی از داخل یک بافت تاریخی مشکلی از مردم حل کرده باشد بلکه تنها مشکل یکسری سوداگر را حل کرده است، چرا که ملکها افزایش قیمت پیدا میکند و آنها متمتع میشوند، اما در مقابل این شهر است که زیان میکند.
سیدمهدی موسویموحد به عنوان کارشناس میراث فرهنگی هم گفت: این پروسه یک مرحله دیگر هم دارد و ممکن است طرح خیابان بخشداری با عرض ۱۶ متر در آن مرحله متوقف شود. این طرح باید بتواند در شورایعالی معماری و شهرسازی هم مصوب شود.
وی تصریح کرد: به لحاظ قانونی تنها مرجعی که در حال حاضر میتواند این مجوز را رد کند، شورایعالی معماری و شهرسازی است، چرا که این طرح مغایرت اساسی با مصوبه ۱۶۸ شهر تاریخی دارد.
موسویموحد خاطرنشان کرد: «گذر آقانجفی» فاجعهای بود که در بافت تاریخی اصفهان رخ داد، اما پس از تخریبِ شماری از خانههای بافت تاریخیِ جانب شرق «میدان امام»، شورایعالی معماری و شهرسازی جلوی اجرایی شدن این خیابان را گرفت.
اشاره موسویموحد به ماجرای تخریب بخشهایی از بافت تاریخی پشت «مسجد شیخلطفالله» اصفهان بر اثر اصرار برای اجرای گذر آقا نجفی بود که این خیابان با دخالت شورایعالی معماری و شهرسازی متوقف شد و با تاکید این شورا بخشهای تخریبی ساماندهی شد.
این کارشناس میراث فرهنگی یادآور شد: این شرایط برمیگردد به تناقض بین طرحهای شهری، جامع و تفضیلی که با مصوبه شورایعالی معماری و شهرسازی و ۱۶۸ شهر وجود دارد. تناقض بین طرح تفضیلی شهرها و مصوبه شورایعالی معماری و شهرسازی موجب بروز این مشکل در خصوص بافت تاریخی خمینیشهر شده است.
وی تصریح کرد: در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ بحث بافتهای تاریخی با حساسیت اکنون نبود و به همین دلیل مشاوران طرحهای جامع و تفضیلی خیابانکشیهایی را لحاظ میکردند، اما در سالهای پایانی دهه ۸۰ مطالعات بافتهای تاریخی ۱۶۸ شهر انجام شد و با تصویب آن در شورایعالی معماری و شهرسازی جلوی تخریب بافتها به واسطه خیابانکشی گرفته شد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد