مسجد سید اصفهان روی خط قرمز
جهان صنعت– مسجد سید اصفهان یکی از شاخصترین آثار مذهبی- تاریخی دوره قاجار سالهاست زیر بار فرونشست زمین، ضعف نگهداری، چندمدیریتی و بهرهبرداریهای فرساینده، بهتدریج به سوی زوال سوق داده شده است. ترکهای عمیق، نشستهای نامتقارن، تخریب تزئینات، پوسیدگی ارسیها و مرمتهای غیراصولی، امروز تصویری نگرانکننده از بنایی ارائه میدهد که نهتنها میراث معماری بلکه بخشی از حافظه مذهبی و اجتماعی اصفهان به شمار میرود.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان، ریشه بخش مهمی از وضعیت فعلی مسجد سید را نه صرفا در فرونشست بلکه در ضعف مدیریت و نبود هماهنگی میان نهادهای متولی میداند. او صراحتا میگوید: «مسجد سید مشکلی ندارد، مشکل ما هستیم.» به گفته او، بخشی از این چالشها به ساختار موقوفه مسجد و اختلافنظرهای شکلگرفته میان اداره اوقاف و متولیان آن بازمیگردد؛ اختلافهایی که طی سالهای گذشته مانع تصمیمگیری موثر و اقدام بهموقع شدهاند.
محمدرضا ترحمی، توضیح میدهد که مسجد سید دارای تولیت مشخص است و درآمد موقوفات آن باید صرف نگهداری و عمران مسجد شود اما ناهماهنگیها و اختلافات حقوقی، این فرآیند را مختل کرده است. او میگوید از بهمن سال گذشته و با آغاز مسوولیتش، نشستهای متعددی با نمایندگان مسجد و مدیران مرتبط برگزار شده تا مسیر حل مشکلات هموار شود. یکی از مهمترین چالشهای مسجد سید به سرنوشت مبلغی قابل توجه مربوط میشود که میتوانست نقش تعیینکنندهای در احیای بنای این مسجد داشته باشد. به گفته مدیرکل اوقاف اصفهان، در سال۱۳۹۶ مبلغ قابلتوجهی از سوی یک خیر خارج از کشور به حساب تولیت مسجد واریز شد اما این پول به دلایل امنیتی مسدود ماند. ترحمی با انتقاد از این وضعیت تاکید میکند: «این پول باید صرف احیا و عمران مسجد میشد و نباید موضوع سیاسی میشد. اگر آن زمان هزینه میشد، امروز مسجد سید بهطور کامل احیا شده بود اما حالا حتی برای کففرش هم کفایت نمیکند.»
او میگوید که دستگاههای امنیتی و قضایی وارد ماجرا شدهاند و مکاتباتی برای آزادسازی این مبلغ انجام شده است. به گفته ترحمی، به محض آزاد شدن منابع مالی، برنامهریزی برای آغاز عملیات عمرانی و مرمتی مسجد در دستور کار قرار خواهد گرفت.
اگرچه فرونشست زمین در سالهای اخیر بهعنوان یکی از تهدیدهای جدی مسجد سید مطرح بوده اما ترحمی معتقد است که همه مشکلات را نمیتوان به این پدیده نسبت داد. او اولویت مرمت را اصلاح زیرساختها میداند و تاکید میکند که هرگونه اقدام شتابزده، بدون حل مساله فرونشست، به دوبارهکاری و تشدید آسیبها منجر خواهد شد. او میگوید: «اگر ابتدا گنبد را مرمت کنیم اما زیرساختها اصلاح نشود، دوباره ترکها و خرابیها بازمیگردد.»
در عین حال بخشی از تخریبها ناشی از بیتوجهیهای داخلی و مرمتهای غیراصولی بوده است؛ از نصب ناهماهنگ کاشیها و ملاتهای نامناسب گرفته تا تخریب ارسیها و رها شدن مصالح در گوشههای مسجد. مدیرکل اوقاف این اقدامات را حاصل «اختلافسلیقهها، نبود نظارت و ناآگاهی برخی خادمان» میداند و میگوید که این آسیبها عمدی نبوده اما نتیجه مدیریت ناهماهنگ در سالهای گذشته است.
ترحمی یکی دیگر از موانع جدی حفاظت از مسجد سید را ارجاع مکرر اختلافات به دستگاه قضایی میداند. به گفته او، در سالهای گذشته بهجای حل مسائل از مسیر تعامل، پروندههای متعددی در دادگستری شکل گرفته که خود به پیچیدهتر شدن اوضاع انجامیده است. او به وجود ۱۸۵ رقبه و حقوق سرقفلی در پیرامون مسجد اشاره میکند و میگوید: اختلافنظرها در نقلوانتقالها و سهمبندیها، چالشهای حقوقی متعددی ایجاد کرده است.
در کنار این مسائل، برگزاری رویدادهای سنگین فرهنگی و مذهبی در شرایط نامناسب مسجد نیز مورد انتقاد کارشناسان بوده است. ترحمی با تاکید بر ضرورت احتیاط میگوید: «مسجد سید شرایط استثنایی دارد و نباید برنامههایی برگزار شود که فشار بیشتری به آن وارد کند.» او نبود هماهنگی میان نهادهای فرهنگی را عامل اصلی این وضعیت میداند و از تشکیل نشستهای مشترک برای ایجاد «ید واحد» در مدیریت فرهنگی خبر میدهد.
به گفته مدیرکل اوقاف اصفهان، در ماههای اخیر تعاملات تازهای میان اوقاف، اداره کل میراث فرهنگی، شهرداری و نهادهای نظارتی شکل گرفته است. تشکیل شورای راهبردی مساجد تاریخی، بازدیدهای مشترک و پیگیری استاندار اصفهان و برخی نمایندگان مجلس، از جمله اقداماتی است که میتواند مسیر احیای مسجد سید را هموار کند.
مسجد سید اصفهان که ساخت آن در سال۱۲۵۵ قمری و در دوره محمدشاه قاجار به پایان رسیده، با مساحتی بیش از ۸هزار مترمربع یکی از مهمترین مساجد تاریخی شهر بهشمار میرود. بنایی با چهار در اصلی، شبستانها، ایوانها و گنبدی شاخص که امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند تصمیمگیری واحد، تامین منابع مالی و پایان دادن به چندمدیریتی است. پیش از آنکه فرسایش، فرصت احیای آن را به طور کامل از میان ببرد.
منبع ایرنا
