مرگ بیماران و کمبود دارو
مهدیه بهارمست– طی سال‌های اخیر همواره بیماران خاص با مشکل کمبود دارو دست و پنجه نرم می‌کردند. حالاکه ۱۸اردیبهشت روز جهانی بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج نامگذاری شده، بهانه‌ای است برای پای درد و دل نشستن بیمارانی که سال‌هاست رنج کمبود و گرانی دارو را به جان می‌خرند تا لحظه‌ای بیشتر طعم خوش زندگی را بچشند. با اینکه براساس اصل۴۳ قانون اساسی، بهداشت و درمان و آموزش‌وپرورش باید برای عموم مردم رایگان باشد اما متاسفانه در طول این سال‌ها کم‌لطفی و کم‌توجهی نابخشودنی زیادی نسبت به این اصل مهم و حیاتی قانون اساسی شده و کوتاهی و غفلت بزرگی از سوی دولت‌ها و ادوار مجلس فعلی و قبلی صورت گرفته است. به نوعی اصطلاحا ترک فعل صورت گرفته و البته قصور و کوتاهی سازمان‌های نظارتی و قضایی نیز مشهود و عیان است. این در حالی است که بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج، بیماری‌هایی هستند که در جامعه عمومیت ندارند و برای درمان آنها شرایط خاص و ویژه‌ای باید فراهم شود اما این موضوع در ایران همچنان با مشکلات فراوانی روبه‌رو است. بیماری‌هایی مانند سرطان، تالاسمی، هموفیلی، ایدز، اوتیسم، ای‌بی‌و بیماری‌های مزمن کلیوی. این در حالی است که بنیاد امور بیماری‌های خاص به عنوان یک نهاد عمومی و غیردولتی فعالیت خود را از ۱۸اردیبهشت سال۱۳۷۵ به منظور ساماندهی و ارتقای وضعیت بیماری‌های خاص در زمینه‌های مختلف درمانی، دارویی، آموزشی، پیشگیری و اجتماعی آغاز کرد. حتی داروهای تولید داخلی تا حدی تحت پوشش بیمه قرار دارند و بیمار معمولا فقط ۱۰درصد هزینه را پرداخت می‌کند اما داروهای تک‌نسخه‌ای که وارد فهرست رسمی ایران نشده‌اند، بیمه نیستند. این داروها می‌توانند هزینه‌هایی مانند ۵۰میلیون تا حتی ۲۰۰میلیون تومان برای بیمار به همراه داشته باشند. در چنین شرایطی طبق آمارهای رسمی روزانه بیش از ۲۰۰نفر به دلیل سرطان فوت می‌کنند که علت فوت نیمی از آنها، ترک درمان و علت ترک درمان نیز عدم توانایی پرداخت هزینه‌های بالای درمان است. به عبارت دیگر بیماران به دلیل نداشتن پول به استقبال مرگ تدریجی خودخواسته همراه با تحمل درد و عذاب شدید می‌روند. از طرف دیگر متاسفانه مقابل تمام داروخانه‌های مرجع، مثل هلال‌احمر یا داروخانه‌های ۲۹فروردین و ۱۳آبان، دلال‌ها تجمع می‌کنند. این افراد یا داروهای تقلبی به بیماران می‌فروشند یا داروهای بیماران را با قیمت پایین می‌خرند و در بازار آزاد به قیمت‌های نجومی عرضه می‌کنند.
مرگ روزانه ۲۰۰ بیمار سرطانی
جواد راستی، پژوهشگر ارشد اقتصاد سیاسی توسعه با اشاره به مشکلات بیماران خاص که خود نیز به گونه‌ای درگیر بیماری است به «جهان‌صنعت» گفت: بنده به عنوان فردی که سال‌هاست از بیماری سرطان رنج می‌برم و سابقه دو مرتبه ابتلا از نوع بدخیم آن را دارم و در طول این سال‌ها تمام مراحل درمان ازجمله جراحی‌های سنگین متعدد، شیمی‌درمانی‌های سخت و پیچیده، رادیوتراپی و… را تجربه کرده‌ام و از طرفی به دلیل شرایط خاص جسمانی‌ام باید تا آخر عمرم تحت کنترل باشم و از آزمایش‌های خاص و داروهای خاص استفاده کنم. یک بیمار مبتلا به سرطان در کنار اذیت‌ها و سختی‌های جسمی و روحی ضرورت دارد از آزمایش‌ها و داروهای خاص که هزینه‌های بالایی نیز دارد، استفاده کند. متاسفانه اکثر تجهیزات پزشکی و مواد اولیه داروهای درمان این بیماری‌ها از خارج از کشور وارد می‌شوند و هزینه‌های آنها نسبت مستقیمی با نرخ ارز دارند و البته اعمال تحریم‌های ظالمانه مشکلات مضاعفی در تامین تجهیزات پزشکی، مواد اولیه داروها و... ایجاد کرده است.
راستی با اشاره به هزینه‌های درمان بیان کرد: بهتر است به اصل موضوع که هزینه‌های درمان است، بپردازیم. به طور مثال فقط به یک نمونه که اخیرا اتفاق افتاده است، اشاره می‌کنم، در ۲۴آذرماه سال ۱۴۰۳ دولت چهاردهم در راستای سیاست تک‌نرخی کردن ارز، اقدام به حذف ارز نیما کرد. نفس و ذات این اقدام لازم و ضروری بود تا از بروز برخی رانت‌ها و فسادهای مالی جلوگیری کند اما متاسفانه به دلیل کسری بودجه و عدم تامین مالی به عوارض جانبی آن توجه لازم نشد و در همان زمان طبق داده‌های سامانه کدال سازمان بورس، قیمت برخی داروهای خاص تا چهار برابر افزایش یافت. دولت مجددا در اواخر فروردین ۱۴۰۴ ملزم بود طبق قانون برنامه هفتم، ارز ترجیحی با نرخ ۴۲۰۰تومان برای دارو و تجهیزات پزشکی را حذف کند و به نرخ ۲۸۰۰۰تومان افزایش دهد، یعنی فقط در طول چهار ماه قیمت برخی داروهای خاص بیش از ۱۱برابر افزایش یافت. دولت مجددا در اواخر فروردین ۱۴۰۴ ملزم بود طبق قانون برنامه هفتم، ارز ترجیحی با نرخ ۴۲۰۰تومان برای دارو و تجهیزات پزشکی را حذف و به نرخ ۲۸۰۰۰تومان افزایش دهد، یعنی فقط در طول چهار ماه قیمت برخی داروهای خاص بیش از ۱۱برابر افزایش یافت. از طرفی در اواخر سال ۱۴۰۳ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آماری ارائه کرد مبنی بر اینکه ۵۰۰هزار بیمار خاص داریم، بیش از ۱۴۲هزار بیمار سرطانی داریم که ۴۹درصد از آنها در زنان و ۵۱درصد در مردان رخ داده است، سالانه بیش از ۱۳۵هزار نفر به بیماران سرطانی افزوده می‌شود،۷۰هزار بیمار اِم‌اِس، ۲۰هزار بیمار تالاسمی و ۱۵هزار بیمار هموفیلی داریم.
وی افزود: طبق همان آمارها روزانه بیش از ۲۰۰نفر به دلیل سرطان فوت می‌کنند که علت فوت اکثریت آنها، ترک درمان و علت ترک درمان نیز عدم توانایی پرداخت هزینه‌های بالای درمان است. به عبارت دیگر بیماران به دلیل نداشتن پول به استقبال مرگ تدریجی خودخواسته همراه با تحمل درد و عذاب شدید می‌روند. البته هرگز فراموش نکنیم که اولا سطح کیفیت و اثربخشی داروهای خاص خارجی با داروهای مشابه داخلی و ثانیا عوارض داروهای خارجی با داروهای مشابه داخلی اصلا قابل مقایسه نیست و تفاوت آنها از زمین تا آسمان است.
راستی با اشاره به زیرمیزی گرفتن برخی پزشکان نیز گفت: موضوع مهم دیگری که در بالا رفتن هزینه‌های درمان بسیار موثر بوده، موضوع و معضل زیرمیزی گرفتن برخی پزشکان است. متاسفانه سال‌هاست که موضوع غیرشرعی، غیراخلاقی و غیرقانونی زیرمیزی گرفتن برخی پزشکان به یک رویه و در حقیقت به یک حق مشروع تبدیل شده است و علت اصلی حل نشدن این معضل دلایل متعددی دارد که ازجمله می‌توان به ضعف نهادهای نظارتی و وجود مباحثی چون تعارض منافع اشاره کرد. بیماران کم‌بضاعت زیادی هستند که در همان ابتدای درمان با سد محکم زیرمیزی‌های بالا مواجه و بی‌خیال درمان می‌شوند و…، البته ذکر این نکته ضروری است پزشکانی هم هستند که به قسمی که خورده‌اند کاملا پایبند و به حقوق قانونی و مصوب خود قانع هستند و در بسیاری از موارد کمک‌هایی هم به بیماران کم‌بضاعت مالی می‌کنند که غالبا به صورت پنهانی و مخفیانه انجام می‌شود که قابل تقدیر و قدردانی است و باز ذکر این نکته ضروری است تا جایی که بنده تحقیق کرده‌ام چنین حرکت زشت و ناپسند زیرمیزی گرفتن فقط در کشور ما اتفاق می‌افتد. براساس اصل۴۳ قانون اساسی، بهداشت و درمان و آموزش‌وپرورش باید برای عموم مردم رایگان باشد اما متاسفانه در طول این سال‌ها کم‌لطفی و کم‌توجهی نابخشودنی زیادی نسبت به این اصل مهم و حیاتی قانون اساسی شده و کوتاهی و غفلت بزرگی از سوی دولت‌ها و ادوار مجلس فعلی و قبلی صورت گرفته است، به نوعی اصطلاحا ترک فعل صورت گرفته و البته قصور و کوتاهی سازمان‌های نظارتی و قضایی نیز مشهود و عیان است.
او پایان بیان کرد: جان کلام اینکه، جان هزاران بیمار در خطر است و طبق اظهارنظر کارشناسان به دلایل گوناگونی در آینده نزدیک با سونامی سرطان مواجه خواهیم شد و ضرورت جدی دارد تا دولتمردان و نمایندگان مجلس تدابیر جدی و عاجلی بیندیشند تا هم نسبت به حل هزینه‌های درمان (داروها، تجهیزات پزشکی و…) و هم نسبت به اتخاذ تدابیری برای برخورد جدی و قاطع با معضل زیرمیزی برخی پزشکان اقدام کنند چراکه همه این موارد جزو تکالیف قانونی بوده و ترک فعل آنها یا نقص در انجام آنها نقض آشکار عمل به قوانین و مقررات است و چون جان و زندگی انسان‌ها در خطر جدی است، تمامی تصمیم‌سازان، تصمیم‌گیران، مجریان و ناظران از نظر شرعی، اخلاقی و قانونی مسوولیت دارند.
