2 - 03 - 2022
مذاکرات برجامی و دو مشکل اساسی
جاوید قرباناوغلی*- دور اخیر مذاکرات هستهای از آذرماه شروع شده و ادامه دارد، بدون اینکه ترسیم چشمانداز آن مقدور باشد. دلیلش این است که ما در این روند با دو مشکل اساسی مواجه هستیم.
مشکل اول این است که ما با واسطه، با آمریکاییها صحبت میکنیم و این به صلاح ما نیست که حرفهایمان را توسط دیگران منتقل کنیم. آن هم دیگرانی که در مساله عدم توافق و نوع توافق، منافعی دارند. خودشان مصلحتها و دیدگاههای خاص خود را دارند. روسها به نحوی و چینیها به نحوی؛ فرانسه، آلمان و انگلستان نیز همینطور. لذا من فکر میکنم تا وقتی این مساله حل نشود همچنان مثل داستان مرغ و تخممرغ با این سوال که گام اول را چه کسی باید بردارد و کجاها باید انعطاف به خرج داد و… مواجه خواهیم بود.
من هیچ دلیل و منطق عقلانی برای ادامه این رویه نمیبینم و دوستانی که واقعا دلسوز بوده و مشفقانه نظر میدهند هم بارها گفتهاند که ایرادی در مذاکره مستقیم با آمریکا نیست و حتی اگر ما مذاکره یک به یک را قبول نداریم، میتوان در قالب ۱+۵ مقابل آنها نشست و حرفها را صریح گفت. همچنین میتوان در جلسات خصوصی به تفاهم رسید و مشکل را حل کرد اما به این حرفها توجهی نشد و به نظر من همین هم به وضعیت موجود دامن میزد. به خصوص الان که روسها هم درگیر بحران دیگری شدهاند. به هرحال همه مسائل دنیا به نوعی به هم مرتبط است. روسها باید قاعدتا از همه ابزارها برای پیشبرد دیدگاههای خود در عرصه بینالمللی استفاده کنند.
مشکل دوم که بارها نیز گفتهام و تحلیلگران دیگری هم گفتهاند این است که ما خبرها یا مواضع دقیق و شفافی از سوی تیم مذاکرهکننده خود در وین نمیگیریم که بتوان گفت اصلا مشکل کجاست. مثلا آقای امیرعبداللهیان میگوید که اگر توافق خوب باشد، باید زودتر انجام شود.
اما محورها، مختصات و کف و سقف این توافق خوب مشخص نمیشود. بیان حرفهای کلی مثل اینکه ما میخواهیم تحریمها برداشته شود، فایده ندارد زیرا ما چندین نوع تحریم داریم. آیا منظور همه تحریمها است؟ این را که همه عالم میدانند امکان لغو همه تحریمها در این مقطع وجود ندارد. یا اینکه بگوییم ما تحت فشار بودن و بازه زمانی را قبول نداریم، حرف درستی است و همه میپذیرند اما مساله که نباید پایان باز داشته باشد؛ بالاخره یک زمانی باید مشخص شود.
مهمتر اینکه خبری از روند مذاکرات نداریم. آقای باقری به مذاکره میپردازد و گاهی یک توئیتی میکند و اگر هم نکند، کسی حرفی نمیزند. من علت این وضعیت را درک میکنم. به عنوان یک تحلیلگر که اطلاعی از مسائل محرمانه ندارد تنها این را میتوانم بگویم که اگر توافق یک روز هم زودتر حاصل شود به این معناست که روزی ۲۵۰ میلیون دلار برای ایران سود و درآمد دارد و این یعنی بهبود وضعیت زندگی مردم. یک روز توافق زودتر یعنی آزاد شدن انرژی بسیار زیاد دیپلماسی ایران که الان صرف برجام شده، در عرصه منطقه و بینالمللی. این یعنی ما بتوانیم به راحتی با سایر کشورهای دنیا مراودات داشته باشیم.
همین وضعیت اوکراین را در نظر بگیرید؛ آنچه باعث میشود ما نتوانیم با اروپاییها درباره آینده انرژی و گاز مذاکره و گفتوگو کنیم، بلاتکلیفی برجام است.
ما هرقدر هم که چشم خود را ببندیم، همه مسائل ما به برجام مربوط شده است.نکتهای که لازم است در اینجا اشاره کنم این است که برخی تحلیلگران و سیاسیون در روزهای اخیر از اثرات جنگ اوکراین بر روند مذاکرات هستهای گفتهاند. به اعتقاد من، مساله اوکراین تاثیر مستقیمی بر روند مذاکرات نخواهد داشت. اگرچه ممکن است چون الان به طور شدیدی درگیر این بحران هستند، وقت و انرژی کمتری را صرف مذاکرات هستهای و برجام کنند. مساله قابلتوجه در این بین آن است که تحریمهایی که علیه روسیه شروع شده، فقط مالی نیست و حتی کمیتههای ورزشی هم روسیه را تحریم میکنند. مساله سوئیف وجود دارد و ارزش پول آنها کاسته شده. طبیعتا اگر جنگ طولانی شود- که ظاهرا با کمک غربیها به اوکراین خواهد شد- آن هم درحالی که روسها اصلا انتظار این وضعیت را نداشتند؛ این موضعیت در روابط دوجانبه ما با روسها اثرگذار است و قدرت چانهزنی ما در برابر آنها افزایش پیدا میکند. سیاستمداران ما باید این را درک کنند که روسها نباید مثل قبل با ما برخورد کنند. سیاستمدار هوشمند باید شرایط دنیا را ببیند و بر اساس آن تحلیل کند. به هرحال ما در دنیا دوست و دشمن دائمی نداریم و باید منافع ملت ایران را در نظر داشته باشیم.
روسها در موضع ضعف قرار گرفتهاند و باید این را درک کنیم. حداقل اینکه به سوی سیاست و موازنه مثبت بین شرق و غرب (شرق و غرب به معنای جغرافیایی آن) برویم و روابط خود را بر اساس منافع تعریف کنیم. مثلا در قضیه گاز، درست است که ظرفیت لازم را نداریم و تولیدات خود را تمام صرف مصرف داخلی میکنیم، اما هنوز هم دومین ذخایر گاز دنیا را داریم و این برای اروپا که نیاز شدیدی به گاز دارد، مهم است. دشمنی نباید باعث شود که از این مزیت محروم شویم. بالاخره باید گامی برداریم و این موقعیت را تغییر دهیم.
*تحلیلگر مسائل بینالملل
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد