«ما» چه کسانی هستند؟
نادر کریمی جونی
مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور در آخرین سخنرانی خویش از اینکه ایران تحت حکومت جمهوری اسلامی به خوبی اداره نشده و در حالی که کشورهایی مانند ژاپن و ترکیه، بدون داشتن ثروت‌های خدادادی مانند نفت توانسته‌اند به ثروت دست پیدا کرده، و رفاه مناسبی برای شهروندان‌شان فراهم کنند و ایران با داشتن ثروت بزرگ و قابل‌اعتنای نفت نتوانسته موقعیت خوب و رفاه را برای ایرانیان مهیا کند، گلایه کرده است. رییس‌جمهور در فرازی از این سخنرانی می‌پرسد ارومیه که روزی پاریس ایران خوانده می‌شد چرا به وضعیت فعلی دچار شده که اصلا مناسب نیست؟ وی سپس می‌پرسد گیر کجاست؟ و جواب می‌دهد: گیر ما هستیم، گیر کس دیگر نیست. پزشکیان همچنین با گلایه می‌گوید: ما پول گرفتیم مدیریت کنیم. این سخن به آن معنی است که مدیران در قبال موفقیت مدیریت‌شان هیچ تعهدی نداشته‌اند و تنها در ازای پول خدمت‌های مدیریتی ارائه کرده که با توجه به شرایطی که پزشکیان و مردم از آن ناراضی هستند، می‌توان اذعان کرد که خدمات مدیریتی خریداری شده از مدیران جمهوری اسلامی یا دقیق و مفید نبوده یا اصلا دچار اشتباه و خطاهای زیادی بوده که موجب شد اداره کشور نتیجه‌ای مفید و قابل دفاع نداشته باشد.
علاوه بر این آنجا که پزشکیان اظهار می‌دارد گیر ما هستیم، گیر کس دیگر نیست. آیا او دقیقا این شعار را بیان می‌کند: «مشکل ما همین‌جاست، دروغ می‌گن آمریکاست؟» این شعار را تظاهرات‌کنندگان ایرانی به مناسبت‌ها و در موقعیت‌های مختلف بیان کرده و فریاد زده‌اند. آیا پزشکیان با این حرف خود، شعارهای داده شده از جانب معترضان سیاسی-اقتصادی را تایید کرده است؟ ممکن است چنین باشد و مشکلات و موانعی که دیگران پدید آورده‌اند، بر مشکلاتی که مدیران جمهوری اسلامی در ایران ایجاد کرده‌اند سوار شده و اوضاع را پیچیده‌تر کرده باشد. در این صورت و در یک حالت انتزاعی اگر مشکلات ابتدایی از سوی مدیران و رهبران جمهوری اسلامی ایران پدید نمی‌آمد، دست‌کم قابل تصور بود که مشکلات بیرونی یا اثر نداشت یا حداقل اثر تعیین‌کننده و مهم نداشت. به این ترتیب موجد اثرگذاری دشمنی دشمنان با ایران، همین مدیران جمهوری اسلامی در ایران بوده‌اند.
نکته دیگر در سخنان مسعود پزشکیان ضمیر به کار رفته در جمله اوست: گیر ما هستیم، گیر کس دیگر نیست. رییس‌جمهور در سخنان خود توضیح نمی‌دهد که منظورش از «ما» چیست و این ضمیر چه کسانی را شامل می‌شود. آیا این ما شامل همه حکومت‌شوندگان و شهروندانی است که تنها اثر پذیرنده و مصرف‌کننده تصمیم‌ها هستند؟ گمان نمی‌رود چنین باشد چراکه شهروندان و بدنه جامعه که در مقابل تصمیم گرفته شده قرار داشت و فقط امکان اطاعت دارند، نمی‌توانند در این ما که باعث گیر کردن کشور شده‌اند، شریک باشند.
حالا اگر بدنه جامعه منظور پزشکیان کنار گذاشته شود، آنگاه مدیران، تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران کشور در سطوح مختلف و البته در همه سطوح باقی می‌ماند. قابل درک است که مدیران هر سطح پایین‌تری داشته باشند سهم ضعیف‌تر و کمتری در این ما دارند و هرچه در هرم قدرت و سطح تصمیم‌گیری یا تصمیم‌سازی جایگاه ارشدتر و رفیع‌تری داشته باشند بیشتر شامل این ما می‌شوند و باید در برابر وضعیت نامناسب و دشوار فعلی بیشتر و عمیق‌تر پاسخگو باشند.مثلا در مساله همین بانک آینده که انحلال آن اعلام شد گاهی به نظر می‌رسد درباره این بانک، ناترازی‌های آن و تخلفاتی که از ابتدا در جریان تشکیل و تاسیس آن وجود داشت، باید مدیران وقت بانک مرکزی مورد سوال قرار گیرند. این حرف البته درست است اما کامل نیست چرا که در جریان دولت محمود احمدی‌نژاد که با افزایش درآمدهای نفتی و برای تملک این درآمد رانتیر (حاصل از رانت) تعداد بانک‌های کشور به ناگاه و به‌طور جهشی بیشتر شد.
در ابتدا باید محمود احمدی‌نژاد و افراد ارشدی که از او حمایت کردند پاسخ دهند که با توجه به حجم، کارکرد و بازدهی اقتصاد ایران، چرا و بر چه اساسی تصمیم به افزایش تعداد بنگاه‌های بازار پول گرفته‌اند. یعنی احمدی‌نژاد، افراد هم‌رده یا بالاتر از او، روسای دستگا‌های نظارتی و مانند آنان ابتدا باید مورد بازخواست قرار گیرند. در این‌باره باید یادآوری کرد که در همان زمان به محض اینکه طهماسب مظاهری، اقتصاددان معتمد نظام جمهوری اسلامی، با دستورها و نظرات رییس‌جمهور مخالفت کرد و اجرای آن را نادرست و آسیب‌زا خواند بلافاصله از سوی رییس‌جمهور کنار گذاشته شد و همه افراد نظام به جای آنکه رفتار مشکل‌زای رییس‌جمهور وقت را شناسایی و نسبت به آن هشدار دهند، برای احمدی‌نژاد هورا کشیدند و گفتند که نظر رییس‌جمهور حاضر (احمدی‌نژاد) به نظرشان نزدیک‌تر است. به همین دلیل در آسیب‌هایی که طی چند دهه بانک‌های تاب و آینده به اقتصاد ایران وارد کرده‌اند، حتما در دادگاه‌های وجدان عمومی، «ما»های ارشد مقصرتر از «ما»های سطح پایین هستند. روشن است که رییس‌جمهور بهتر از هرکس دیگر می‌تواند منظورش از به کار بردن عبارت‌ها و کلمات مختلف را بیان کند. به همین دلیل بهتر است پزشکیان دقیقا بگوید «ما» چه کسانی هستند و چه سهم یا نقشی در پدید آوردن وضعیت فعلی در کشورمان دارند.
