19 - 04 - 2022
لغو تحریم، شاه کلید حل مشکلات نیست
گروه اقتصادی- در برخی کشورها وقتی میخواهند ساختمانی را خراب کنند، مردم برای تماشا جمع میشوند تا شاهد انفجار دینامیت از داخل خانهها خراب شده یک ساختمان ظرف چند ثانیه باشند اما در هیچ کشوری هیچ کس برای ساختن یک ساختمان به تماشا نمیایستد چراکه ساختن، بر خلاف خراب کردن پروسهای است زمانبر که گاه ممکن است تا چندین سال به طول بینجامد.
براساس این حقیقت، تحریمها توانست ظرف یک شب فلک را سقف بشکافد و قیمتها را به ماورای تصور برساند، توانست یکی از المانهای مهم افزایش تورم در سطح کشور باشد و توانست مشکلات اقتصادی و سیاسی بسیاری برای کشور به وجود بیاورد. تمام این کارها را تحریم کرد ولی تصور اینکه در صورت انجام هرگونه توافقی، قرار است ظرف یک شب دوباره ورق برگردد و حتی بهتر از قبل شود، اشتباه است. گو اینکه تحریم به مثابه خراب کردن بود و لغو تحریم یعنی ساختن دوباره اقتصاد.
کشورهایی که سابقا خریدار نفت ایران بودند امروزه بازار تازهای برای خود پیدا کردهاند، شریکان تجاری ایران شرکا و دوستهای تازهای برای خود یافته اند و ایران، نمیتواند به این راحتی جایگاه سابقش را در اقتصاد پیدا کند.
گذشته از اینها در تمام طول مدت تحریم، حرفها از تولید و افزایش صادرات و استقلال از اقتصاد نفتی بود، در عین حال همینها چیزهایی بودند که در عمل مشاهده نشد. به طوریکه مسوولان در نهایت برخلاف حرفها و تئوریهای زیبایشان امید را به لغو تحریم و از سر گرفتن تجارتهای اقتصادی پیشین، بسته بودند. این در حالی است که هرچه به احتمال توافق نزدیکتر می شویم، این امر که با وجود توافق نیز قرار نیست منحنی اقتصاد ایران رشد عمودی پیدا کند، واضحتر میشود.
امکان افزایش مشکلات با لغو تحریم
بر همین اساس روز گذشته در نشست تخصصی اقتصادی با عنوان «گره اقتصادی ایران کجاست؟» در دانشگاه امام صادق، احمد توکلی، نماینده مجلس شورای اسلامی ضمن بیان اینکه اگرچه تحریمها ظالمانه است و باید برطرف شود اما باید بدانیم که لغو تحریمها حلال همه مشکلات کشور نیست و اتفاقا ممکن است در بعضی موارد با رفع تحریمها برخی از مشکلات بیشتر شود، گفت: در شرایط فعلی کشور آیا با لغو تحریمها مسایل اقتصادی کشور نیز حل میشود یا خیر. برخی از مسوولان گمان میبرند که با لغو تحریمها تمام مشکلات اقتصادی کشور نیز برطرف میشود. برای شفافشدن این امر مواردی است که حل آنها در گرو بهبود شرایط داخلی بوده و با رفع تحریمها تغییری در آن ایجاد نمیشود.
توکلی گفت: فرض کنید تحریمهای ظالمانه علیه ایران به طور کامل برطرف شده است اما برخی مردم از دادن مالیات فرار میکنند، پولها با فشارهای سیاسی برخی نمایندگان صرف طرحهای غیرعلمی شده، نظام اداری بیحال، لخت و بیتحرک است. بانکها کاسب و در بورس تبانی است و دولت در تامین حقوق شهروندان ضعیف عمل میکند و مجلس نیز گرفتار نمایندگانی است که تنها به عنوان کارپرداز حوزه خود عمل میکنند، کشمکشهای سیاسی ادامه داشته و فرهنگ مصرف غربی در کشور رواج دارد و اشرافگرایی و رفاهطلبی سیاسیون ادامه مییابد. در این شرایط رفع شدن تحریمها باعث حل مسایل اقتصادی کشور نمیشود. در چنین شرایطی هیچ اقتصاددانی حتی حامیان اقتصاد غرب از این وضعیت دفاع نمیکنند.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه با بیان اینکه یکی دیگر از مسایل تاثیرگذار در اقتصاد کشور کیفیت سرمایه اجتماعی است، گفت: برای داشتن سرمایه اجتماعی مناسب در کشور باید به تقوا، خیرخواهی، فرمانپذیری از سیاستگذاریها، سلامت کارگزاران سیاسی، بیتوجهی حکومت نسبت به شهروندان، آزادیهای سیاسی اجتماعی، قضاوت دادرسی یکسان و بیطرف، وطندوستی و اتحاد ملی، ثبات سیاسی، احترام به حقوق مالکیت، سهم مردم در مالکیت مدیریت و عدالت توزیعی در درآمد ملی احترام گذاشت. اگر رابطه مردم با حکومت به این شکل باشد براساس سرمایه اجتماعی نتیجه متفاوتی حاصل میشود.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه با طرح این سوال که چرا توزیع سبد کالا نتیجه مناسبی نداشت، گفت: مردم حرف دولت را با وجود اینکه در ابتدای کار خود بود، قبول نکردند و این طرح شکست خورد. اگر حکومتی به آن چیزی که میگوید عمل کرده و مردمی زندگی کند، مردم نیز آنها را همراهی میکنند.
توکلی با بیان اینکه براساس مطالعات انجام شده اعتبار دولت به موارد متعددی بستگی دارد، گفت: مجلس و دولتی که ثبات دارد و قابل پیشبینی است میزان فساد در آن مشخص است، رفتار قضات قابل پیشبینی است و اگر ثبات سیاسی حاکم باشد در نتیجه اعتبار دولت بیشتر و نرخ سرمایهگذاریها در اقتصاد کشور افزایش مییابد.
وی ادامه داد: چندین سال است که کشور گرفتار رکود و کاهش سرمایهگذاری است اما در این شرایط سرمایهگذاری بانکها به مالی و پولی افزایش یافته است زیرا در این روابط فسادهای فراوانی وجود دارد و به شرکتهای زیرمجموعه خود پول تزریق میکنند.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه خاطرنشان کرد: بانکها در این شرایط بانکها ضربدری عمل کرده و به شرکتهای یکدیگر وام پرداخت میکرد.
سودآوری یکساله بانک به اندازه کل آورده
توکلی به سود برخی بانکها در یک سال اشاره کرد و گفت: سودآوری بانکها در یک سال در مواردی به حدی افزایش مییابد که به اندازه کل سرمایه آورده خود میشود.
وی افزود: شرایط اقتصادی کشور باید همان چیزی باشد که مقام معظم رهبری با طرح اقتصاد مقاومتی فرمودند اما برخی آن را با ریاضت اقتصادی اشتباه گرفتند اما باید توجه داشت که اقتصاد مقاومتی برای شرایطی تدوین شده که کشور در مواجهه با تحریمها شادابی لازم را داشته باشد.
بعد از ۱۰۸ سال تولید نفت هنوز خامفروشی میکنیم
حسین راغفر نیز در ادامه این همایش با بیان اینکه کشور با فقدان توسعه و استراتژی اقتصادی روبهرو است و بعد از ۱۰۸ سال، هنوز نفت را به شکل خام میفروشیم، گفت: با ذکر یک عامل نمیتوان راهحل اقتصاد ایران را منحصر کرد، اقتصاد سالهاست برنامه دارد اما هیچگاه بر مبنای راهبرد توسعه نبوده است.
وی ادامه داد: الگوی مطلوبی که برای اقتصاد ترسیم میشود، هیچجا مکتوب نیست و مشخص نبوده که کدام بخش قرار است، الگو باشد.
استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا (س) با طرح این سوال که برای توسعه اقتصاد از کجا باید شروع کنیم به کشور چین اشاره کرد و گفت: این کشور با عظمت اقتصادی در دنیا روی پنج صنعت پیش برنده تاکید میکند و منابع را روی این بخشها سرمایهگذاری کرده و هدفگذاری کمی برای اهداف توسعه صنعتی به طور مشخص در افقهای زمانی ترسیم کرده است. هرج و مرج برنامهای در اقتصاد کشور وجود دارد، برای مثال به آمارهایی میتوان اشاره کرد که این موضوع را نشان میدهد، در کشور ۱۲۰۰ شرکت ماشینی داریم که ۴۰۰ مورد آن فعال است و برای این شرکتها امکانات و ماشینآلات با اعتباری بالغ بر یک میلیون یورو از اتریش وارد میشود، ۸۰۰ تای دیگر از شرکتها مجوز وصولی گرفته که منتظر ارتباط یا آزاد شدن منابع هستند.
راغفر با اشاره به اینکه در حال حاضر ۳۶۰ شرکت موتورسیکلتسازی در ایران وجود دارد، بیان داشت: ۱۶۰ شرکت فعال بوده و به دلیل نبود قطعهسازی در داخل، عمده قطعات وارداتی هستند و ۲۰۰ شرکت دیگر منتظر فرآیندهای کسبوکار هستند.
به گفته این اقتصاددان، شرکتهای تولیدکننده ربگوجه بیشتر از میزان تولید گوجه در کشور است و به همین دلیل بسیاری از ظرفیتها خالی مانده است.
راغفر با بیان اینکه بعد از گذشت ۱۰۸ سال از تولید نفت خام، هنوز خامفروشی میکنیم و این صحیح نیست، خاطرنشان کرد: ساختار کشور راه کجی رفته و منافع سیاسی و اقتصادی گروههای خاصی رقم خورده است. اولین مطلب این بوده که باید مشخص شود، چه صنایعی پیشبرنده دیگر صنایع هستند. ۹۹ میلیارد دلار صرف صنایع پتروشیمی شده تا از خامفروشی جلوگیری شود اما موادخام اکنون تنی ۷۸۰ دلار فروخته میشود، در حالی که محصولات پتروشیمی تنی ۷۴۰ دلار به فروش میرود.
راغفر همچنین به موضوع فروش گاز پتروشیمیها اشاره کرد و افزود: برای تعیین این موضوع نگرانیهایی وجود داشت زیرا ۵۰ درصد سهام بازار بورس مختص پتروشیمیها بوده و عنوان میشد این موضوع منجر به سقوط بورس میشود.
وی به نقد پتروشیمیها در دستکاری منابع ارزی کشور پرداخت و یادآور شد: چشمانداز روشنی در توسعه استراتژیک اقتصادی نداریم و صنایع نیز ناکارآمد است، اولین نکته مغفول فقدان استراتژی توسعه اقتصادی است و اینکه نقش صنایع الکترونیک، فولاد و ماشینسازی تعیین شود.
راغفر در مورد نقش دولت نیز اظهار داشت: به عنوان سیاستگذار و ناظر بر اجرا توسط بخش خصوصی باید عمل کند اما شرایط کسب و کار امکان حضور بخش خصوصی را منتفی میکند.
تولید ملی متحمل هزینه گزاف است
احسان خاندوزی، مدیر دفتر اقتصادی مرکز پژوهشهای مجلس نیز که در این همایش حضور داشت، گفت: مقابله با تحریم اقتصادی نیاز به حربه اقتصادی دارد نه اینکه ۹۰ درصد ظرفیت را برای حل آن روی دیپلماسی بگذاریم.
وی با اشاره به اینکه اولین مساله تحریم در اقتصاد ایران این است که نزاع در حوزه تصور و اذهان است، اظهار داشت: دوگانه غلط تحریم یا موفقیت مذاکرات در حالی وجود دارد که عوامل اصلی رشد اقتصادی طی این سالها وجود داشته است و واقعیت اقتصاد ایران این است که بنیه تولید را بخواهیم هدایت کنیم یا سرکوب شود.
مدیر دفتر اقتصادی مرکز پژوهشهای مجلس با بیان اینکه از سوی مشاور اقتصادی رییسجمهور عنوان شد، تورم به هسته سخت خود رسیده است، تصریح کرد: پیشبینی میشود، احتمالا نرخ تورم ۱۵ درصدی در ماههای آینده به سطح بالاتر برسد در حالی که تحریمی برداشته نشده است.
وی ادامه داد: در شرایط کنونی نیز میتوان به سطح رشد تولید رسید و اینکه کارکرد اصلی اقتصاد را منوط به برداشتن معبر تحریم کنیم، اشتباه اول است.
این کارشناس تصریح کرد: سیاستگذاران نباید فراموشکنند قاعده اقتصادی کنش و واکنش میطلبد و کنش اقتصادی را نباید ابتدا با پاسخ دیپلماتیک بدهیم.
وی با اشاره به اینکه قاعدهناشناسی در سیاستها وجود دارد، عنوان کرد: تمرکز قاعدهشناسی که باید روی اقتصاد باشد و پس از آن وارد حوزه دیپلماسی شود، اکنون تقریبا ۹۰ درصد ظرفیت مقابله با تحریم روی موضوع دیپلماسی گذاشته شده است، در حالی که پاسخ اقتصادی باید با حربه اقتصادی داده شود، مثل روسیه که پس از مناقشه اوکراین در حالی واردات مواد غذایی از اروپا را منع کرد که ۲۵ درصد واردات این محصولات از اروپا بود.
به گفته خاندوزی تدبیر اقتصادی باید در نظام تحریم اقتصادی وجود داشته باشد نه اینکه بخواهیم فقط با دیپلماسی سیاسی این مشکلات را حل کنیم.
وی موضوع دیگر را تولید ملی دانست و افزود: هزینههای زیادی از ناحیه سیاستگذاری به طوری تحمیل شده و چگونگی اعمال آنها از بدنه نظام اداری نیز منجر به افزایش این هزینهها شده است تا پیش از این درآمد نفت پوششی برای چشمپوشی از این هزینهها بود که نمیگذاشت سیاستهای غلط و شیوههای اجرایی نادرست اتلاف منابع را نمایان کند اکنون این درآمدها وجود ندارد و با واقعیت عریان روبهرو شده است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد