لرزه بر تن پالایشگاه‌های چینی
جهان صنعت– قیمت نفت در پی طرح ادعاهایی مبنی‌بر احتمال حمله رژیم صهیونیستی به تاسیسات هسته‌ای ایران نزدیک به یک دلار افزایش یافت. این افزایش در حالی اتفاق افتاد که پیش‌بینی موسسات مالی دنیا در هفته گذشته از افزایش تولید و عرضه نفت‌خام و به‌دنبال آن کاهش قیمت نفت حکایت داشت.
رویترز به نقل از مقام‌های آمریکایی نوشت که اطلاعات تازه نشان می‌دهد احتمال حمله رژیم صهیونیستی به تاسیسات هسته‌ای ایران مطرح شده است اما مشخص نیست که سران این رژیم تصمیم نهایی را اتخاذ کرده‌اند یا خیر.
از آنجا که ایران سومین تولیدکننده بزرگ نفت در میان اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) است، کارشناسان براین باورند که هرگونه درگیری نظامی می‌تواند جریان نفتی این کشور را تحت تاثیر قرار دهد. افزون بر این نگرانی‌هایی درباره احتمال اقدام ایران برای مسدود کردن تنگه هرمز مطرح شده است. این مسیر یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های صادراتی نفت جهان به‌شمار می‌آید و توقف جریان نفت از آن می‌تواند بر عرضه جهانی تاثیر بگذارد. ضمن اینکه کشورهای عربستان سعودی، کویت، عراق و امارات از این مسیر برای صادرات نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی استفاده می‌کنند.
آمریکا و ایران در سال‌جاری میلادی چند دور مذاکره درباره برنامه هسته‌ای ایران برگزار کرده‌اند. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات‌متحده، کمپین تحریم‌های حداکثری بر صادرات نفت‌خام ایران را اعمال کرده است تا تهران را وادار به عقب‌نشینی از برنامه هسته‌ای خود کند.
با وجود این مذاکرات، مقام‌های آمریکایی و رهبر معظم انقلاب اسلامی، روز سه‌شنبه دیدگاه‌هایی را بیان کردند که نشان می‌دهد دو طرف همچنان از دستیابی به یک توافق فاصله دارند.
تحلیلگران موسسه آی‌ان‌جی (ING) اعلام کردند که مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای بین آمریکا و ایران در جریان است اما به نظر می‌رسد که این مذاکرات به پایان خود نزدیک شده است. با وجود نگرانی‌های ژئوپلیتیک، نشانه‌هایی از افزایش عرضه نفت‌خام مشاهده شده است.
منابع بازار با استناد به آمار موسسه نفت آمریکا اعلام کردند که ذخیره‌سازی‌های نفت‌خام آمریکا، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت جهان در هفته منتهی‌به ۱۶می (جمعه ۲۶اردیبهشت) ۲میلیون و ۵۰۰هزار بشکه افزایش یافته است.
تحریم‌های نفت ایران و سرنوشت پالایشگاه‌های چینی
همزمان با تهدیدهای رژیم صهیونیستی، رویترز در گزارشی نوشت که احتمال لغو تحریم‌های آمریکا علیه صادرات نفت ایران می‌تواند ضربه‌ای مهلک به پالایشگاه‌های مستقل چینی که با پالایش نفت ارزان ایران رونق گرفته‌اند، وارد کند و در عین حال ممکن است قیمت جهانی نفت را کاهش دهد.
براساس این گزارش، دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا در قبال ایران رویکردی دوگانه در پیش گرفته است؛ از یک سو کمپین «فشار حداکثری» را از طریق تشدید تحریم‌های اقتصادی اعمال می‌کند و از سوی دیگر، به‌طور مستقیم در مذاکرات سطح بالا درباره برنامه هسته‌ای تهران مشارکت دارد. ترامپ هفته گذشته اعلام کرد که طرفین به توافق بسیار نزدیکی رسیده‌اند.
البته مذاکرات هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های غربی همواره بسیار پیچیده بوده و پر از توقف‌ها و آغازهای مجدد است و اظهارات اخیر ترامپ درباره احتمال دستیابی به توافق نیز با اما و اگرهای فراوان همراه بوده است. با این حال اگر توافقی حاصل شود تقریبا قطعا شامل لغو بسیاری از محدودیت‌های اقتصادی آمریکا علیه صنعت نفت ایران خواهد بود؛ موضوعی که تاثیری عمیق بر بازارهای جهانی انرژی خواهد گذاشت.
تحریم‌های سختگیرانه آمریکا علیه صنعت نفت ایران از زمانی برقرار شد که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای مورد حمایت سازمان ملل خارج شد. اگرچه این تحریم‌ها صادرات نفت ایران را که منبع اصلی درآمد این کشور است کاهش داده‌اند اما هرگز موفق به رساندن آن به صفر نشدند؛ هدفی که ترامپ هفت‌سال پیش وعده آن را داده بود.
بنا بر داده‌های شرکت تحلیلی کپلر، صادرات نفت ایران در ماه می۲۰۱۸ به ۸/۲میلیون بشکه در روز رسید و در می۲۰۲۰ به پایین‌ترین سطح یعنی ۱۵۰هزار بشکه در روز سقوط کرد اما از آن زمان به‌تدریج به میانگین حدود ۶۵/۱میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۵ رسیده است.
در سال‌های اخیر خریداران اصلی نفت ایران پالایشگاه‌های خصوصی چینی بوده‌اند که به‌طور رایج به آنها «قوری» گفته می‌شود. این پالایشگاه‌ها به‌دلیل تخفیف‌های سنگین، به سمت نفت ایران جذب شده‌اند. این پالایشگاه‌های کوچک و مستقل عمدتا در استان شاندونگ در شرق چین مستقرند و ظرفیت پالایشی آنها حدود ۴میلیون بشکه در روز، معادل یک‌پنجم کل ظرفیت پالایشی چین است.
در سال‌های اخیر حجم زیادی از نفت تحریم شده از طریق شبکه‌ای پیچیده از شرکت‌های صوری و ناوگانی موسوم به «ناوگان تاریک» به چین وارد شده است؛ نفتی که از طریق جابه‌جایی با کشتی‌های مختلف، مبدأ اولیه آن پنهان می‌شود.
حجم دقیق این تجارت نامشخص است چراکه آمار رسمی گمرک چین نشان می‌دهد این کشور هیچ نفتی از ایران وارد نمی‌کند. با این حال شرکت کپلر با استفاده از رهگیری کشتی‌ها و فناوری ماهواره‌ای برآورد کرده که چین در سال گذشته ۷۷درصد از صادرات ۶/۱میلیون بشکه‌ای نفت ایران را وارد کرده است.
در سال‌جاری سهم چین به‌طور میانگین حدود ۵۰درصد بوده، احتمالا به‌دلیل تحریم‌های جدید آمریکا که چند پالایشگاه قوری شاندونگ و اپراتورهای بندری را هدف قرار داده است. این فرضیه با این واقعیت تایید می‌شود که میزان نفت ایران که روی کشتی‌ها باقی‌مانده و تخلیه نشده، به بالاترین سطح از نوامبر ۲۰۲۳ تاکنون رسیده است.
تحلیلگران می‌گویند اگر تحریم‌ها برداشته شود، این نفت به‌سرعت فروخته خواهد شد زیرا تولید نفت ایران نیز احتمالا می‌تواند به‌سرعت افزایش یابد.
بازگشت ایران، دردسر برای عربستان
بنا بر داده‌های سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، صنعت نفت ایران با وجود فشارهای فزاینده غرب، مقاومتی فراتر از انتظار از خود نشان داده و در سال ۲۰۲۴ به‌طور میانگین ۳/۳میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده است. در صورت رفع تحریم‌ها، تولید می‌تواند طی شش ماه تا ۵۰۰هزار بشکه در روز افزایش یابد.
بازگشت سریع نفت ایران به بازارهای جهانی نه‌تنها احتمالا فشار بیشتری بر قیمت نفت وارد می‌کند (قیمتی که از اوج ۸۲ دلار در ژانویه به حدود ۶۵ دلار کاهش یافته است) بلکه ضربه سنگینی به پالایشگاه‌های به اصطلاح قوری چین وارد خواهد کرد. این پالایشگاه‌های مستقل و کوچک معمولا با حاشیه سودی بسیار اندک فعالیت می‌کنند چراکه اکثر آنها به‌دلیل مازاد ظرفیت در این بخش و محدودیت‌ها در صادرات سوخت به خارج از کشور، با نرخ بهره‌برداری حدود ۵۰درصد یا کمتر کار می‌کنند.
در سال‌های اخیر، رقابت شدیدی میان این پالایشگاه‌ها در جریان بوده و آنهایی که دوام آورده‌اند عمدتا به‌خاطر سودآوری از پالایش خوراک ارزان ایران و ونزوئلا بوده است.
در نتیجه حذف تحریم‌های آمریکا علیه نفت ایران می‌تواند مدل کسب‌وکار آنها را زیرسوال ببرد به‌طوری که بسیاری از آنها احتمالا ناچار به کاهش شدید فعالیت یا حتی تعطیلی کامل خواهند شد.
کاهش تولید در پالایشگاه‌های قوری چین می‌تواند فرصتی برای پالایشگاه‌های بزرگ دولتی این کشور فراهم کند تا نیاز بازار داخلی را تامین کنند. در سطحی کلان‌تر، کاهش ظرفیت جهانی پالایش ممکن است در زمانی که تقاضا برای سوخت‌هایی نظیر بنزین و گازوئیل به‌دلیل جنگ تجاری و گذار انرژی با عدم قطعیت روبه‌روست، به نفع این صنعت باشد.
بازگشت ایران به بازار جهانی نفت برای بسیاری دردسرساز خواهد بود به‌ویژه برای عربستان سعودی که در میانه جنگ قیمتی قرار دارد اما بازندگان اصلی احتمالا پالایشگاه‌های مستقل چین خواهند بود و بزرگ‌ترین برنده، خارج از ایران، احتمالا صنعت پالایش خواهد بود صرف‌نظر از اینکه آیا این هدف ترامپ بوده است یا خیر.
