قهوه‌خانه کوچک در قلب بازار پرهیاهو
زهره خیراندیش– همانطور که در بازار پرهیاهوی تهران، راسته زرگرها، جایی که صدای همهمه کسبه و خریداران با عطر ادویه‌ها و رنگ پارچه‌های سنتی درهم می‌آمیزد، راه می‌روم و از میان آدم‌ها رد می‌شوم و هرکدام تنه‌ای به من می‌زنند نزدیک مسجد عبدالله خان، توجهم به پلاک ۷۸ و تابلوی «به قهوه‌خانه خوش آمدید» جلب می‌شود، قهوه‌خانه‌ای نُقلی در یک گوشه کوچک و دنج. وارد که می‌شوم، پیرمردی حدود ۸۰ساله را می‌بینم که در حال ریختن چای آلبالو در استکان‌های کمرباریک است. چشمم را به آن طرف قهوه‌خانه می‌اندازم، تعدادی مرد روی صندلی پشت میز نشستند و در حال گپ زدن باهم و نوشیدن چای هستند. چیزی که بیش از اندازه مرا شگفت‌زده می‌کند کوچکی قهوه‌خانه (۲متر) است که البته همین کوچکی که در ابتدا چالشی برای صاحب آن بود، بعدها به عاملی برای شهرت آن تبدیل می‌شود. تابلوی کوچکی توجهم را جلب می‌کند که روی آن نوشته شده: «دوست داشتن خود هنری است…» روی تابلوی دیگر نوشته شده: «تقریبا همه مردم بخشی از عمرشان را در تلاش برای نشان‌دادن ویژگی‌هایی که ندارند تلف می‌کنند.»
پس از فوت حاج علی، پسرش حاج کاظم مبهوتیان اداره این قهوه‌خانه را برعهده گرفت و با همان روحیه مهمان‌نوازی پدر، این مکان را به پاتوقی برای عاشقان فرهنگ و تاریخ تبدیل کرد.
حاج کاظم با خوشرویی و مهربانی از هر بازدیدکننده‌ای استقبال و داستان‌های جذابی از تاریخچه این قهوه‌خانه و بازار تهران برایشان تعریف می‌کند.
ثبت به عنوان میراث ناملموس
این قهوه‌خانه به دلیل قدمت و سنت چای‌خانه‌داری که نسل به نسل منتقل شده، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. شیوه پذیرایی، استفاده از دمنوش‌های سنتی و حفظ فضای فرهنگی این مکان، آن را به یک اثر ناملموس فرهنگی تبدیل کرده است. مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی در سال‌های گذشته اعلام کرد که این قهوه‌خانه به دلیل معیارهای میراث ناملموس از جمله تداوم سنت خانوادگی و تاثیر آن بر فرهنگ محلی شایسته ثبت ملی بوده است. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت فرهنگی این مکان کوچک اما تاثیرگذار است.
تاریخچه قهوه‌خانه حاج علی درویش
این قهوه‌خانه یکی از قدیمی‌ترین قهوه‌خانه‌های تهران است که در سال۱۲۹۷ توسط حاج علی مبهوتیان که به نام درویش شهرت داشت، تاسیس شد. این قهوه‌خانه تقریبا قدمتی برابر با ۱۳۰سال دارد. در ابتدا این قهوه‌خانه یک مغازه دو دهنه بود اما در حال حاضر تنها یک دهنه و متراژ ۲متر از آن باقی مانده است. پس از فوت او، قهوه‌خانه توسط پسرش حاج کاظم اداره شد. این مکان در جشن صدمین سالگرد تاسیس خود به ثبت ملی رسیده و به عنوان یک میراث فرهنگی ایران از آن تقدیر شده است.
استقبال گرم از گردشگران
یکی از دلایل شهرت قهوه‌خانه حاج علی درویش، استقبال گرم حاج کاظم از گردشگران است. او با مهمان‌نوازی بی‌نظیرش اغلب با گردشگران عکس یادگاری می‌گیرد و خاطرات شیرین آنها را در قهوه‌خانه خود ثبت می‌کند. حاج کاظم هدایایی کوچک مثل سکه‌هایی با کلمه عشق به مراجعه‌‌کنندگان هدیه می‌دهد.
این رفتار صمیمی باعث شده که تصاویر این قهوه‌خانه در شبکه‌های اجتماعی بارها وایرال شود. گردشگران از کشورهای مختلف، از اروپا تا آسیا، این مکان را به عنوان یکی از جاذبه‌های فرهنگی تهران می‌شناسند و تجربه نوشیدن چای در این فضای کوچک را به‌‌عنوان خاطره‌ای خاص با خود به خانه می‌برند.
فعالیت‌های فرهنگی
قهوه‌خانه حاج علی درویش تنها جایی برای نوشیدن چای نیست، اینجا یک مرکز فرهنگی کوچک است. حاج کاظم دفتری دارد که از مشتریان می‌خواهد یادداشت یا خاطره‌ای در آن بنویسند. این دفتر پر از پیام‌های گردشگران و بازدیدکنندگان است که نشان‌دهنده تاثیر عمیق این مکان بر آنهاست.کتاب‌هایی که از قم ارسال می‌شوند نیز در اختیار مشتریان قرار می‌گیرند تا در زمان انتظار برای آماده شدن چای مطالعه کنند. این فعالیت‌های فرهنگی، قهوه‌خانه را به فضایی فراتر از یک مکان تجاری تبدیل کرده است.
چرا این قهوه‌خانه خاص است؟
آنچه قهوه‌خانه حاج علی درویش را از دیگر کافه‌ها و چای‌خانه‌ها متمایز می‌کند، ترکیب سنت، صمیمیت و اصالت است. فضای کوچک اما پر از جزئیات سنتی مثل ترمه‌ها و شیشه‌های رنگی، حس نوستالژیک و گرمی به بازدیدکنندگان می‌دهد. برخلاف کافه‌های مدرن که اغلب پر‌زرق‌وبرق هستند، اینجا سادگی و اصالت حرف اول را می‌زند. حاج کاظم با داستانگویی و رفتار مهربانش به هر مشتری احساس خاص بودن می‌دهد، انگار که به خانه یک دوست قدیمی دعوت شده‌اید.
بازدیدکنندگان قهوه‌خانه علاوه بر نوشیدن چای خوش طعم، با خاطراتی خوش و هدیه‌ای کوچک بدرقه می‌شوند. حاج کاظم درویش با رفتاری گرم و دوستانه، از ثبت تصاویر یادگاری با مهمانان استقبال می‌کند و با تسلط بر زبان انگلیسی و شبکه‌های اجتماعی، خاطرات گردشگران را در فضای مجازی به اشتراک می‌گذارد. در زمان‌های شلوغی از مشتریان خواسته می‌شود تا نوشیدنی خود را از ابتدا مشخص کنند و شکیبا باشند. در قهوه‌خانه مهمانان می‌توانند ضمن نوشیدن چای از محیط بازار نیز لذت ببرند.
