6 - 12 - 2022
قصه گرانیها بلندتر از یلدا
سمانه حسینی- یلدا همیشه یادآور خاطراتی است که طعم گس ازگیل و خرمالو، صدای لرزان مادربزرگ با نوای حافظخوانی و آهنگ قاشقزنی باستانی را تداعی میکند. اما چند سالی است این یلدای خوش خاطره با هجوم سرمای گرانی همراه است با این همه مثل سالها بلکه قرنها که هیچ سختی نتوانست آن را از فرهنگ ایران حذف کند با سفرهای مختصر و سادهتر هم که شده برگزار میشود.
دیماه، در ایران کهن، چهار جشن را در برداشت و امروز از این چهار جشن، تنها شب نخست روز دیماه، یعنی شب یلدا را جشن میگیریم. یلدا، آخرین شب پاییز و نخستین شب زمستان است و درازترین شب سال که از سنتهای آن تنها شبنشینی و خوردنیهای این شب زنده مانده است.
در طول هزاران سالی که از شکلگیری این شب میگذرد ما ایرانیها بسته به موقعیتهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حتی مذهبی باز هم این آیین را زنده نگه داشتهایم؛ آیینی که سنت همدلی، محبت، شادی و جشن باستانی را زنده نگه داشته است و بزرگترها به شب یلدا به واسطه شبنشینی خانوادگی که خویشاوندان نزدیک را در خانه بزرگ خانواده گرد هم میآورد، ارزش بالایی میدادند. خلاصه اینکه در شب نخست زمستان، برای دور کرسی نشستن و تا نیمه شب میوه و آجیل و غذا خوردن و به فال حافظ گوش کردن که از سنتهای این شب در بین خانوادههای ایرانی است، دلخوش بودهاند. با این حال در سالهایی هم که مراسمهای مذهبی با این شب همزمان میشده، ایرانیها باز هم دور هم بودن را به بهانه یلدا فراموش نکردهاند. این همان ویژگی اصلی یلداست.
با این حال در سالهای گذشته به فراخور موقعیتهای مختلف سازمانها و نهادهای مردمی در کنار مردم، بلندترین شب سال را جشن گرفتهاند اما موضوعی که شاید بیش از هر پدیدهای توانسته یلدا را در بین مردم کوتاه کند، پدیدهای به نام گرانی است بهطوری که فرهنگسراها و حتی رستورانهای تهران هرچه که میخواهند شب یلدا را زنده نگه دارند اما بازار خرید کالاهای شب یلدای امسال، تب و تاب همیشگی مردم را میگیرد و به نظر میرسد استقبال مردم از خرید کالاهای ویژه این شب باستانی به دست سرمای زمستانی سپرده شده است. این درحالی است که اغلب مردم سفرههای رنگین شب یلدا را بستهاند و گرانی و کاهش قدرت خرید را دلیل اصلی این بیمهری عنوان میکنند.
افسانه مقتدایی یکی از خریداران غرفه میوه بازار تجریش است که در پاسخ به رنگ سفره یلدای امسالشان میگوید: چند سالی است سفره شب یلدا دیگر رنگی ندارد. حداقل برای خانواده من بیرنگ است. او میگوید با اینکه ما یک خانواده پنج نفری هستیم اما علاوه بر بیمیلی دختر و پسرم، حتی عروس و دامادهایمان هم دیگر رغبتی برای شبنشینی یلدا ندارند. از طرفی هم گرانی و افزایش قیمتها، توان پهن کردن این سفره و شبنشینی یلدا را از ما گرفته است.
وی میافزاید: بازار شب یلدا هیچ وقت به این گرانی نبود. با هندوانه کیلویی ۱۲۰۰ تومان و خرمالوی ۵۰۰۰ تومانی و آجیل ۶۰ هزار تومانی چطور میشود یلدا گرفت؟
این شرایط درحالی عنوان میشود که علی راستگار یکی از فروشندگان میوه در خیابان کارگر شمالی معتقد است: شب یلدای امسال، حال و هوای سال گذشته را ندارد و اقبال مردم به خرید میوههای فصلی این شب، نسبت به سالهای گذشته کمتر است. مساله گرانی و استقبال عمومی از بازار درحالی از سوی فروشندگان و کسبه این صنف مطرح میشود که به اعتقاد آنان بازار میوه امسال تحت تاثیر فضای اقتصادی کشور و در نتیجه احتمال کاهش قیمتها در هفته آخر آذرماه استقبال چندانی از سوی مشتریان نداشته است و منتظر کاهش قیمت تا لحظات آخر این شب هستند.
از سوی دیگر با گشتوگذاری در بازارهای میوهوترهبار تهران کاملا واضح است که قیمت میوه در آذرماه به نسبت بیثباتی قیمت در مدت مشابه سال گذشته تفاوت و افزایش چندانی نداشته است بهطوری که با مقایسه قیمتهای برخی اقلام فصلی در آذرماه ۹۱ و ۹۲ چنین بر میآید که قیمت میوه در میادین ترهبار و سایر مغازههای شهر تهران به تفکیک مناطق شمال، مرکز و جنوب شهر، تفاوتی حدود یکهزار تومان داشته و امسال نیز این تفاوت قیمت در میادین و مغازهها دیده میشود.
به عنوان مثال در سال گذشته هندوانه در این سه منطقه به ترتیب با قیمت هر کیلو ۳۵۰۰، ۳۵۰۰ و سه هزار تومان و همچنین نارنگی که با رشد قیمتی ۳۰ درصدی همراه بود، به ترتیب سه هزار، ۲۵۰۰و ۲۳۰۰ تومان به فروش میرسید. این درحالی است که نارنگی در هفته آخر آذرماه امسال تفاوت قیمت چندانی نداشته بهطوری که هندوانه در این سه منطقه به ترتیب هر کیلو ۱۵۰۰، ۱۲۰۰ و ۸۰۰ تومان و نارنگی به ترتیب ۳۸۰۰، ۲۹۰۰ و ۲۰۰۰ تومان به فروش میرسد که این قیمتها به تناسب نوع و کیفیت محصول متفاوت است.
قیمت هندوانه و انار شب یلدا نیز در مناطق مختلف شهر متفاوت است. هندوانه از کیلویی ۵۰۰ تومان در میادین میوه و ترهبار تا ۱۸۰۰ تومان در مغازهها عرضه میشود. انار نیز از قیمت ۲۰۰۰ تومان تا ۴۵۰۰ تومان در مناطق مختلف شهر به فروش میرسد. از سوی دیگر در این میان شهرداری نیز، طبق روال هر سالهاش وارد گود مسوولان میشود و هر ساله در کنار تنظیم بازار و ارایه قیمتهای مصوب میوه و مرکبات، رییس اتحادیه میوه و ترهبار تهران هم گزارشی از کیفیت و کمیت محصولات عرضه شده در مراکز وابسته به شهرداری میدهد. امسال نیز با شنیده شدن افزایش قیمت هندوانه در تهران، حسین مهاجران اینطور اظهار داشت که قیمت هر کیلوگرم هندوانه مینابی به قیمت خردهفروشی حدود یکهزار تومان عرضه میشود.
این درحالی است که شهرداری با مدیریت میوه و ترهبار مرکزی شهر تهران، تاثیر بالایی را در روند قیمتگذاری میوه روز تهران دارد، البته به گفته وی قیمت هر کیلوگرم هندوانه میناب در میدانبار تهران ۶۰۰ تا ۸۰۰ تومان و هندوانه دزفولی ۲۰۰ تا ۴۰۰ تومان عرضه میشود.
پسته همچنان در راه صعود قیمت
چرا پسته همچنان گران است؟
علی یاراحمدی فروشنده آجیل و خشکبار در غرب تهران (بلوار فردوس) در پاسخ به این سوال میگوید: تورم اصلیترین عامل گرانی خشکبار در تهران است. وی گرانی بازار خشکبار را در مقایسه با سال گذشته چندان متفاوت نمیداند ولی معتقد است استقبال خوب بوده درحالی که هر سال بهتر از سال قبل نباشد بدتر هم نیست. به گفته وی، گرانی آنچنان که در چند ساله گذشته بازار شب عید را متغیر میکند، در بازار شب یلدا آنچنان استقبال مردم را متغیر نمیکند. با این وجود قیمتها در بازار مولوی تهران هم از گرانی برخی اقلام حکایت دارد، بهطوری که قیمت عمدهفروشی پسته در خیابان صاحب جمع مولوی بین ۳۴۰۰۰ تا ۴۴ هزار تومان و مغزها نیز بسته به نوع خارجی و داخلی آن متفاوت است. به عنوان مثال بادام بین ۳۴ تا ۵۰ هزار تومان به فروش میرسد که به اعتقاد تعداد بالایی از بنکداران فروش و تقاضای بازار مناسب نبوده است.
به نظر میرسد فروش آجیل ۵۵ هزار تومانی طعمی دلچسب برای مشتریان نداشته باشد و درحالی که فروشندگان از این بازار گلهمند هستند، ولی کسی به این رقابت دو سر سود بین واسطهها و صادرکنندهها پاسخ نمیدهد.
بنابر گزارشی که از بازار یلدای امسال به دست آمده هماکنون قیمت آجیل شب یلدا رنج قیمتی متفاوتی دارد که از ۳۰ هزار تومان تا ۷۰هزار تومان بسته به کیفیت آن متفاوت است. بهطور مثال هماکنون که یک کیلوگرم بادام هندی ۳۶ تا ۵۰ هزار تومان، برگ زردآلو ۸۵۰۰ تا ۱۱۰۰۰ تومان، قیسی ۱۱ هزار تومان، پسته احمد آقایی ۴۰ تا ۴۸ هزار تومان، پسته فندقی ۳۵۸۰۰ تومان تا ۳۷ هزار تومان، پسته کلهقوچی ۳۹۸۰۰ تا ۵۴ هزار تومان و پسته درجه یک تا قیمت ۵۶ هزار تومان هم در بازار دیده میشود و همچنین یک کیلوگرم توت خشک اعلا ۲۷ تا ۴۴ هزار تومان، انجیر ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان و مغز فندق ۲۹ تا ۴۰ هزار تومان به فروش میرسد.
یک سفره چند هزار تومان؟
درست است که امسال مردم نسبت به سالهای گذشته کمتر برای خرید آجیل شب یلدا مراجعه کردهاند اما به گفته فروشندگان اغلب مشتریان افرادی هستند که بهطور معمول قدرت خرید آجیل را دارند و در طول سال نیز مراجعه میکنند. البته باید در نظر داشت که فاصله زمانی شب یلدا با ایام سوگواری امامحسین(ع)، رونق بازار آجیل امسال را کم کرده باشد اما واقعیت این است که کاهش قدرت خرید مردم در بازار این شب، کم و محدود به خانوادههای کوچک شده است.
به هر حال با یک حساب سرانگشتی برای خانوادهای چهار تا شش نفره که از طبقه کارگر باشد، اگر یک سبد کالای یلدایی را شامل یک کیلوگرم آجیل، یک هندوانه پنج کیلویی، یک کیلوگرم انار، یک کیلوگرم پرتقال و یک کیلوگرم نارنگی در نظر بگیریم، آنگاه ارزش این سبد در حدود ۵۵ هزار تومان میشود. البته باید توجه داشت که در حالتی خوشبینانه حقوق یک کارگر بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار است و با احتساب یارانه ۴۵ هزار تومانی، صرف این مبلغ برای خانوادههای پرجمعیت تهرانی غیرقابل پرداخت خواهد بود. درهمین حال برخی کالاها همچون میوه خشک، ازگیل و خرمالو به میوههای لوکس سفره یلدا تبدیل شدهاند و مردم توان خرید ۱۰۰ گرم از این کالاها را هم ندارند.
ساز ناکوک شهرداری در فرهنگسراهای تهران
جدا از قیمتها و گرانیهایی که روزمرگی را در بین ما ایرانیها افزایش داده است، چند سالی است شب چله در فرهنگسراهای شهر تهران ساز ناکوکی دارد. امسال هم شهرداری تهران با وجود وظیفه اجتماعی و فرهنگیاش، جشنوارهای برگزار کرد که همه نوع موادغذایی و خشکبار و شیرینیجات مخصوص شب یلدا را با نام کالاهای یلدا عرضه کرد که تنها توانست بازار کساد عرضه برخی صنایع دستی چینی و کالاهای نامرتبط را گرم کند. البته نمیتوان این رویکرد شهرداری را به جشن بزرگ باستانی یلدا نادیده گرفت ولی با این حال فضای اجتماعی و فرهنگی مردم در کنار مسایل اقتصادی پیش آمده نیاز به نگاهی جدیتر دارد.
به هر حال درست است که داستان گرانی، افسار بیمدیریتی سنت و فرهنگ را هم به دست گرفته است، ولی شب چله امسال یا همان شب یلدای باستانی، بار سفر میبندد و برای یک سال دیگر به صبح میرسد. کاش بهمن و اهریمن قصههای زمستانی مادربزرگ، خواب سرد زمستانیاش را به دلهای ما نمیبرد اما به این سنت ریشهدار دلخوشیم که همواره رنگ و بویش به خاطر ناملایماتی مثل جنگ، عزاداریهای حسینی یا تحریمهای اقتصادی عوض شد اما فراموش، هرگز.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد