قبح زورگیری در جامعه ریخته شده
جهان صنعت_اخبار و ویدئوهایی از زورگیری و خفت کردن شهروندان توسط اراذل‌اوباش مدت‌هاست در شبکه‌های اجتماعی پربازدید می‌شود، علاوه بر این تهدید و ایجاد رعب و وحشت از سوی برخی از این اراذل در شبکه‌های اجتماعی نیز بیشتر از همیشه به نمایش درمی‌آید، مجموع این اتفاقات سبب شده، پلیس نیز دست به کار شود و دستگیری و بازداشت اراذل‌اوباش هم در صدر اخبار حوادث قرار گیرد. برهمین اساس چندی پیش سردار احمدرضا رادان، فرمانده‌کل نیروی انتظامی کشور، از کاهش چشمگیر درگیری‌ها و شرارت‌های خیابانی در پی برخوردهای قاطع پلیس با اراذل‌اوباش خبر داد و اظهار کرد: «با اقداماتی که در ماه‌های اخیر برای مقابله با اراذل‌اوباش در سطح کشور انجام شده، شاهد کاهش نزدیک به ۴۰درصدی در میزان درگیری‌ها و شرارت‌های خیابانی بوده‌ایم. ان‌شاءالله سال ۱۴۰۴ را به‌عنوان سال پایان قدرت‌نمایی اراذل‌اوباش اعلام خواهیم کرد؛ به‌گونه‌ای که حتی جرأت فکر کردن به رفتارهای شرارت‌آمیز و لات‌بازی را هم نداشته باشند.» در نگاه جرم‌شناسان و جامعه‌شناسان یک شبه یک فرد جنایتکار نمی‌شود و در حقیقت مجموعه‌ای از علل و عوامل مختلف، بستر ظهور و بروز جرم را فراهم می‌کنند. اینکه برخوردهای پلیسی چقدر در پیشگیری از این نوع جرائم خشن موثر خواهد بود، موضوع مورد بحث است. خبرآنلاین درباره چرایی ظهور و بروز جرائم و سرقت‌های خشن، با صمد خرمشاهی، وکیل پایه یک دادگستری، گفت‌وگو کرده است؛ مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
لطفا درباره علل بروز سرقت‌های خشونت‌بار در جامعه توضیح دهید.
هیچ‌کس از شکم مادر خود مجرم به دنیا نمی‌آید و یک‌شبه یک فرد جنایتکار نمی‌شود و در حقیقت مجموعه‌ای از علل و عوامل مختلف، بستر ظهوروبروز جرم را فراهم می‌کنند. یک دانشمند جرم‌شناس ایتالیایی به نام «لومبروزو» معتقد بود، وقوع جرائم مختلف ریشه در ژنتیک افراد دارد؛ به عقیده او افرادی که ظاهری با پیشانی جلو و برآمده دارند، پرخاشگر هستند و احتمال ارتکاب به جرم آنها نسبت به سایرین بیشتر است.
اغلب جرم‌شناسان و اندیشمندان علوم جنایی به این نتیجه رسیده‌اند که در بروز جرم و به‌ویژه جرائم خشن علل مختلفی دخیل هستند که مهم‌ترین آن به فقر اقتصادی و فاصله طبقاتی ایجاد شده بین اقشار مردم مربوط است. یکی از جرائمی که روند افزایشی دارد سرقت است؛ خیلی‌ها معتقد هستند که فقر مادر همه جرائم است و این نیاز مادی است که فرد را به ارتکاب جرم ناگزیر می‌کند و این تقریبا ثابت شده است و البته علل دیگری هم وجود دارند. فقر فرهنگی و جرائمی مثل اعتیاد، طلاق والدین، نداشتن سرگرمی مناسب، عدم دسترسی به فضا و ابزارها و وسایل آموزشی و نداشتن شغل مناسب که همگی به یکدیگر متصل هستند نیز در بروز جرائم تاثیر بسزایی دارند.
تجربه دنیا برای کنترل جرائم خشن چیست؟
در سایر جوامع جهانی برای کنترل جرائم خشن، نخست زمینه‌های بروز جرم را از بین می‌برند و این مساله جز با افزایش سطح رفاه مردم و کم کردن فاصله طبقاتی ممکن نخواهد بود. رفع دغدغه‌ها و نگرانی‌های ناشی از مشکلات اقتصادی به از بین رفتن زمینه‌های بروز جرم و کاهش جرائم منجر می‌شود. در دیگر کشورها مسوولان سعی کرده‌اند با ایجاد ورزشگاه، کتابخانه، افزایش ظرفیت اشتغال، مراکز تفریحی، تقویت دیگر مسائل رفاهی و از بین بردن بستر ارتکاب جرم و حذف و کم کردن فاصله طبقاتی، شرایطی ایجاد کنند که وقوع جرائم خود را کاهش بدهند.
یک مردابی که به لجنزار تبدیل شده است را در نظر بگیرید، انواع پشه، حشرات مزاحم، میکروب و ویروس به آن هجوم آورده و سلامت را تهدید می‌کنند و تا زمانی که خشکانده نشود این موارد وجود دارد. در مورد جرائم نیز وضعیت به همین شکل است. البته بروز جرائم در موارد مشخص در بسیاری از کشورها همچنان وجود دارد که بیشتر اتفاقی است و یا توسط کسانی رخ می‌دهد که به ارتکاب جرائم میل دارند.
دولت به معنای عام مکلف است که مشکلات اقتصادی و معیشتی را از بین ببرد و البته مسوولان باید بدانند که دیگر موعظه، نصیحت، خواهش و تمنا در عدم بروز یا کاهش جرائم تاثیری ندارد. مادامی که نیازمندی اقتصادی وجود دارد، جرائمی چون سرقت هم وجود دارد. در کشورهای پیشرفته و مرفه که مردم مشکلات مالی کمتری دارند و آموزش کافی هم در دوران دبستان، دبیرستان و حتی در دانشگاه برای آنها در نظر گرفته می‌شود، آمار وقوع جرادم کمتر و نوع آنها متفاوت است.
با وجود تهدید و اقدام پلیس، چرا ارتکاب به جرائم خشونت‌بار ادامه دارد؟
وجود مشکلات اقتصادی باعث شده است تا سارقان با وجود اینکه می‌دانند بعد از خفت‌گیری، کیف‌قاپی و زورگیری توسط پلیس دستگیر شده و چه عواقب و مجازاتی در انتظار آنهاست، باز هم تحت فشار مسائل اقتصادی که آنها را به استیصال رسانده ناگزیر می‌شوند دوباره دست به سرقت بزنند و در نهایت مرتکب جرم می‌شوند. جامعه کنونی ما دارای عدم مدارا شده و به جامعه‌ای خشونتگرا تبدیل شده و آن‌قدر کیف‌قاپی و زورگیری در جامعه رخ می‌دهد که دیگر این جرائم قبح خود را از دست داده‌اند.
اینکه عده‌ای ساعت ۵ صبح برای تماشای صحنه اعدام در ملأعام می‌روند، حکایت از یک روحیه آشفته دارد؛ وگرنه جوانی که روحیه سالم دارد نمی‌خواهد صحنه مرگ یک نفر دیگر را ببیند. تمام این مسائل دست به دست هم می‌دهند تا آمار جرائم در جامعه رشد پیدا کند و مطمئن باشید تا مجموع این مشکلات و مشکلات اقتصادی مرتفع نشود ما نمی‌توانیم با توصیه و تمنا جلوی ایجاد یا تکرار جرائم خشن را بگیریم.
پلیس مدعی شده تا پایان ۱۴۰۴ اراذل‌اوباش جمع می‌شوند؛ آیا این مساله شدنی است؟
این حرف خیلی خوش‌بینانه است؛ اراذل‌اوباشی را که جمع می‌کنند کجا می‌برند؟ آنها آشغال روی فرش نیستند که به زیر فرش ریخته شوند و البته که با این کار آشغال‌ها از بین نمی‌روند؛ این حرف پلیس و جمع‌آوری اراذل‌اوباش آنها را از بین نمی‌برد.
اراذل‌اوباش را جمع کرده و به زندان می‌فرستند که در زندان بیشتر جَری شده و با افراد خلافکار بیشتری آشنا می‌شوند و بعد که بیرون می‌آیند دوباره مرتکب جرم خواهند شد. اراذل‌اوباش معلول جامعه‌ای هستند که در آن انواع و اقسام خشونت‌ها را دیده‌اند و به خاطر فقر و مشکلات مالی دست به جرائم می‌زنند و علت نیستند. تجربه نشان داده که زندان مجازات مناسبی نیست و به‌ویژه برای جوانانی که برای اولین بار مرتکب جرمی شده‌اند؛ چون در صورت به زندان رفتن، ده‌ها جرم و خلاف دیگر هم در آنجا یاد می‌گیرند؛ هدف مجازات‌ها این است که افرادی که میل به ارتکاب جرم دارند برگردند و با جامعه و با مردم همگرا شوند و سازش پیدا کرده و راه و روش زندگی را یاد بگیرند. مجازات‌های تعیین شده در کشور ما کوچک‌ترین تغییر اساسی در رویه و رفتار مجرمان و زندانیان و کاهش آمار جرائم ایجاد نمی‌کنند.
